اريشيما تاكەو
(1878-1923)
جاپون جازۋشىسى
1
بالا كەزىمدە سۋرەت سالعاندى جاقسى كورۋشى ەدىم. مەن وقيتىن مەكتەپ يوكوحامانىڭ يامانوتە دەگەن جەرىندەگى باتىستىقتار شوعىرلانعان قالاشىقتا، مۇعالىمدەر دە كىلەڭ باتىستان كەلگەندەر. مەكتەپكە قاتىنار جولدا قوناقۇيلەر مەن باتىس فيرمالارى قاز-قاتار ورنالاسقان، مەن سول تەڭىز جاعاسىنداعى جولمەن جۇرەتىنمىن. تەڭىز جاعاسىندا تۇرىپ قاراساڭ، كوكپەڭبەك تەڭىز بەتىندە اسكەري كەمە، ساۋدا كەمەلەرى تولىپ كەتەتىن، كيسەرۋدەن (تەمەكى تارتۋعا ارنالعان تۇتىكشە) ءتۇتىننىڭ شىققانى، دىڭگەكتەردە ءىلىنىپ تۇرعان تۋلار، كوزدىڭ جاۋىن الارداي كوركەم كورىنىس. مەن ءجيى-جيى جاعادا تۇرىپ، سول كورىنىسكە كوز جىبەرەتىنمىن. ال ۇيگە قايقتان سوڭ سانامدا قالعانىن سۋرەتتەۋگە تىرىساتىنمىن. ءبىراق سول تۇنىق تەڭىزدىڭ كوكشىل ءتۇسى مەن اق جەلكەندى كەمە سۋ شەتىنە تاقالعان كەزدەگى قىزعىلت رەڭك مەنىڭ بوياۋلارىممەن شەبەر سۋرەتتەلمەۋشى ەدى. بار ونەرىمدى سالسام دا تابيعي كورىنىستەگى بوياۋدى ەش بەينەلەي المادىم.
بىردە مەنىڭ ەسىمە مەكتەپتەگى دوسىمنىڭ ەۋروپالىق بوياۋلارى ءتۇستى. ول دوسىمنىڭ ءوزى دە ەۋروپالىق ەدى، وعان قوسا مەنەن ەكى جاس ۇلكەندىگى بار، ىرىلەۋ بالا. دجيم ەسىمدى سول بالانىڭ بوياۋلارى شەت ەلدىك تاۋاردىڭ ساپالىسى بولاتىن، جەڭىل اعاش قوراپتىڭ ىشىندە ون ەكى ءتۇرلى بوياۋ كىشكەنتاي تۋش ءتارىزدى ءتورت بۇرىشتى پىشىندە، قوس قاتار ەتىپ سالىنعان. قايسىسىنىڭ دا ءتۇسى ادەمى، اسىرەسە كوك پەن قىزعىلتى تىپتەن تاماشا. دجيم مەنەن ۇلكەن بولسا دا سۋرەتتى ناشار سالاتىن. ءبىراق الگى بوياۋدى جاققاندا ناشار دەگەن سۋرەتتىڭ ءوزى قۇلپىرىپ كەتەتىن. مەن سوعان ىلعي قىزىعۋشى ەدىم. «مەندە سونداي بوياۋ بولسا عوي شىركىن، تەڭىز كورىنىسىن سول تەڭىزدىڭ وزىندەي ەتىپ سالىپ بەرەر ەدىم» دەپ ويلاپ، ءوزىمنىڭ ناشار بوياۋلارىما ىزالانا قاراپ قوياتىنمىن. سول ساتتەن باستاپ ءدجيمنىڭ بوياۋلارىنا قاتتى قىزىعاتىن بولدىم، تىپتەن شىدامىم كەتتى. ءبىراق مەن نەگە ەكەنى جاسىقتىعىمنان نە اكەمە، نە شەشەمە «ساتىپ اپەر» دەگەن تىلەگىمدى جەتكىزە الماعان كۇيى، كۇندەرىم قيالداۋمەن ءوتتى.
قاشان ەكەنى ەسىمدە جوق، شاماسى كۇز بولار. ويتكەنى، ءجۇزىم پىسكەن شاق بولاتىن. كۇن رايى قىسقا تاياۋ كۇزدىڭ كۇنىندەي، تۇڭعيىق اسپان اشىق. ءبىز مۇعالىممەن بىرگە بەنتوۋ (قوراپقا سالىنعان تاعام جيىنتىعى) جەپ وتىرمىز، الايدا كوڭىلدى تاماقتانۋ ساتىندە دە مەنىڭ جانىم جاي تاپپادى. كوڭىلىم اشىق كۇندەي ەمەس، كۇڭگىرت ەدى. ءوز ويىممەن ءوزىم اۋرەمىن. بىرەۋ كوز توقتاتىپ قاراسا ءوڭىم دە كوكپەڭبەك-اۋ، ءسىرا. ءدجيمنىڭ بوياۋلارىنا قول جەتكىزگىم كەلىپ، دەگبىرسىزدەنىپ بارامىن. وزەگىم ورتەنۋدە. دجيم مەنىڭ كوڭىلىمدەگىنى ءبىلىپ قويادى-اۋ دەگەن ويمەن بەتىنە ۇرلانا قاراسام ول تۇك سەزبەگەندەي ماز-مەيرام، قاسىنداعى وقۋشىمەن جايباراقات اڭگىمەلەسىپ وتىر. ءبىراق ول مەنى مازاق ەتىپ كۇلەتىن سياقتى، «ءقازىر كور دە تۇر، اناۋ جاپون مەنىڭ بوياۋلارىمدى الادى» دەپ تۇرعانداي. مەن ءبىرتۇرلى بوپ كەتتىم. الايدا دجيم مەنەن سەزىكتەنگەندەي بوپ كورىنگەن سايىن بوياۋلارعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىم ارتىپ بارادى.
2
مەنىڭ ءتۇرىم سۇيكىمدى بولعانمەن ءتانىم دە، جان-دۇنيەم دە ءالسىز بالا بولدىم. ونىڭ ۇستىنە قورقاقپىن، ويلاعانىمدى ايتا المايتىن مىنەزىم بار. سوندىقتان جۇرتقا ونشا ۇناي قويمايتىنمىن، دوسىم دا جوق. تۇسكى استان سوڭ، باسقا بالالار اسىر سالىپ، ستاديوندا اينالا جۇگىرىپ، ويناي باستادى، مەن بولسام كوڭىلىم ودان بەتەر قۇلازىپ، جالعىز ءوزىم سىنىپقا كىردىم. سىرت جارىق بولعانمەن سىنىپ بولمەسى كۇڭگىرت، مەنىڭ كوڭىلىمنىڭ تۇكپىرى ءتارىزدى. ءوز ورنىمدا وتىرمىن، كوزىم ءدجيمنىڭ پارتاسى جاقتا. بەتى باكىمەن ايقۇش-ۇيقىش سىزىلعان، كىر قول قاپ-قارا ەتىپ تاستاعان اناۋ قاقپاقتى اشسا ىشىندە كىتاپ، قويىن داپتەر، ليتوگرافيامەن بىرگە ءمامپاسي سياقتى بوياۋلاردىڭ قوڭىرقاي ءتۇستى قوراپشاسى بار. سول قوراپشادا تيتتەي تۋشتىڭ تاڭباسى ءتارىزدى كوك، قىزعىلت بوياۋلار...
قىزارىپ كەتتىم-اۋ شاماسى، كوزىمدى بىردەن تايدىرىپ اكەتتىم. ءبىراق ءدجيمنىڭ پارتاسى جاققا كوز تاستاماۋ مۇمكىن ەمەس. جۇرەگىم ءدۇر-دۇرس سوعىپ، مازام كەتتى. تىرپ ەتپەي وتىرسام دا، تۇسىمدە سايتان قۋعانداي جانتالاس كۇي كەشتىم. سىنىپ بولمەگە كىرۋدى بىلدىرەتىن قوڭىراۋ سوعىلدى. مەن ورنىمنان اتىپ تۇردىم. وقۋشىلاردىڭ ايعايلاسىپ، كۇلىسىپ، تازالىق بولمەسىنە قول جۋۋعا بارا جاتقانى تەرەزەدەن كورىنەدى. كەنەت باسىمنىڭ ءىشى سۇپ-سۋىق بوپ كەتكەندەي، تەڭسەلە باسىپ، ءدجيمنىڭ پارتاسىنا تايادىم دا ۇيقىلى وياۋ كەيىپتە قاقپاقتى اشتىم. ويلاعانىمداي-اق، قويىن داپتەرمەن، قارىنداش قوراپشاسىمەن ارالاسىپ، مەن كورگەن بوياۋلاردىڭ قوراپشاسى جيناۋلى تۇر. توڭىرەككە كوز جۇگىرتىپ، ەشكىم قاراپ تۇرعان جوق پا دەپ ويلادىم دا، جىلدامداتا قوراپتىڭ اۋزىن اشىپ، كوك، قىزعىلت ءتۇستى بوياۋلاردى قالتاما سۇڭگىتىپ جىبەردىم. سودان سوڭ جىلدام باسىپ، ادەتتە ساپقا تۇرىپ، ءمۇعالىمدى كۇتەتىن ورىنعا جۇگىرىپ جەتتىم.
ءبىز جاس مۇعاليمانىڭ سوڭىنان سىنىپقا كىرىپ، جەكە-جەكە وتىردىق. ءدجيمنىڭ ءجۇزىن كورگىم كەلگەنمەن، ول جاققا قاراي المادىم. ءبىراق مەنىڭ نە ىستەگەنىمدى ەشكىم بايقاماعان سىڭايلى، بىرەسە وزەگىم ورتەنگەندەي، بىرەسە كوڭىلىم جايلانعانداي سەزىمدە بولدىم. مەنىڭ سۇيىكتى جاس مۇعاليمامنىڭ ايتقاندارى قۇلاعىمنان كىرگەنمەن ءمانىن ەش ۇقپادىم. ءمۇعالىم ماعان تاڭدانا قارايتىن سياقتى.
مەن ءبىراق ءمۇعالىمنىڭ جانارىنا قاراي المادىم. وسىلايشا ءبىر ساعات ءوتتى. ءبارى سىبىرلاسىپ وتىر-اۋ دەگەن ويمەن ءوتتى ءبىر ساعات. سىنىپ بولمەدەن شىعۋدى بىلدىرەتىن قوڭىراۋ سوعىلعاندا كوڭىلىم ورنىنا ءتۇسىپ، «ۋف» دەپ دەمىمدى الدىم. الايدا ءمۇعالىم كەتىپ قالعان سوڭ، سىنىپتاعى ەڭ ءىرى ءارى ۇزدىك وقۋشى «مۇندا كەل» دەپ، بىلەگىمنەن ۇستاي الدى. مەنىڭ جۇرەگىم ءۇي تاپسىرماسىنا جالقاۋلىق تانىتقان ساتتە ءمۇعالىم اتىمدى اتاعانداي، وز-وزىمنەن دىرىلدەپ كەتتىم. ءبىراق شامام كەلگەنشە تۇك بىلمەگەندەي ءتۇر كورسەتۋىم كەرەك، ادەيى جايباراقات كەيىپتە، سەلقوس قانا ستاديوننىڭ بۇرىشىنا ەرىپ باردىم.
- سەندە ءدجيمنىڭ بوياۋى بار عوي. قانە، شىعار!
الگى وقۋشى مەنىڭ الدىما جالپاق الاقانىن توستى. مەن سابىرلى تۇردە «ونداي زات مەندە جوق» دەپ، وتىرىكتى سوعا سالدىم. سول ساتتە ءۇش-تورت دوسىمەن قاسىما تاياعان دجيم «مەن تۇسكى ۇزىلىسكە دەيىن بوياۋلارىمدى مۇقيات تەكسەرگەنمىن. بۇرىن جوعالعان ەمەس. تۇسكى ۇزىلىستەن سوڭ ەكەۋى عايىپ بولدى. ءۇزىلىس كەزىندە سىنىپ بولمەسىندە سەن عانا بولمادىڭ با؟» دەپ، زىركىلدەدى.
«ءبارى ءبىتتى» دەپ ويلاعانىم سول ەدى، باسىم مەڭ-زەڭ بوپ، ەكى بەتىم دۋ ەتە قالدى. سول ساتتە، سول جەردە تۇرعان بىرەۋ مەنىڭ قالتاما دەرەۋ قولىن سۇقپاق بولدى. قالتامنان بيدامامەن (ويىنشىق شار) بىرگە ەكى يلەكتەنگەن بوياۋ شىقتى. «قاراي گور ءوزىن» دەگەندەي، بالالار ماعان جەك كورە قارادى.
دەنەم دىرىلدەپ، كوزىم قاراۋىتىپ كەتكەندەي. كۇن اشىق، ءبارى دەمالىس ساتىندە ويىن قىزىعىنا بەرىلگەنمەن، مەنىڭ عانا ەڭسەم تۇسكەن. «انانداي ىسكە نەگە باردىم ەكەن؟ تۇزەتىلمەس قاتەلىك جاسادىم. ءبارى ءبىتتى». وسىلاي ويلاۋىم مۇڭ ەكەن، ونسىز دا ءالجۋاز باسىم، ەڭسەم ەزىلىپ كەتتى، وكسىپ-وكسىپ جىلاپ جىبەردىم. «كوز جاسىڭمەن قورقىتپاقسىڭ عوي؟» دەدى، جاقسى وقيتىن ءىرى بالا، كەكەتكەندەي، جەك كورگەندەي سەسپەن. تاپجىلماي تۇرعان مەنى ءبارى جابىلىپ ەكىنشى قاباتقا سۇيرەپ اپارماق بولدى. مەن قارسىلاسسام دا كۇشىم جەتپەدى، ولار باسپالداقپەن كوتەرىپ اكەتتى. وندا مەنىڭ سۇيىكتى جەتەكشى ءمۇعالىمىمنىڭ بولمەسى بار ەدى.
بولمەنىڭ ەسىگىن دجيم تارسىلداتتى. ەسىكتى تارسىلداتۋ «كىرۋگە بولا ما؟» دەپ ەسىكتى قاعۋ دەگەن ءسوز عوي. ىشتەن بيازى عانا «كىرىڭىز» دەگەن ءمۇعالىم ءۇنى ەستىلدى. مەن سول بولمەگە كىرگەن ساتتە كەشكەن سۇمدىق كۇي ومىرىمدە بولعان ەمەس.
بىردەڭە جازىپ وتىرعان ءمۇعالىم شۋ-شۋ ەتىپ كىرىپ كەلگەن ءبىزدى كورگەندە تاڭدانىپ قالدى. ءبىراق ەركەكتىكىندەي جەلكەسىنەن قيعان شاشىن وڭ قولىمەن سيپاپ، ادەتتەگىدەي جىلى ءجۇزىن بىزگە بۇرىلىپ، ءسال باسىن ءيىپ، «قانداي جۇمىسپەن كەلدىڭىز» دەگەندەي ءتۇر كورسەتتى. سول ساتتە جاقسى وقيتىن ءىرى بالا الدىعا شىعىپ، مەن ءدجيمنىڭ بوياۋلارىن العانىمدى بيپازداپ تۇرىپ ايتىپ بەردى. ءمۇعالىمنىڭ ءوڭى ءسال بۇزىلىپ، سالماقتى تۇردە بارىنە ءبىر-بىر قاراپ، جىلامسىراعان مەنىڭ ءتۇرىمدى شولىپ شىقتى دا، «راس پا؟» دەدى ماعان. راس بولعانمەن «جامان بالا» ەكەنىمدى قالاي بولعاندا دا ەڭ جاقسى كورەتىن ءمۇعالىمنىڭ ءبىلۋى سۇمدىق ەدى. سوندىقتان جاۋاپ قاتۋدىڭ ورنىنا جىلاپ جىبەردىم.
ءمۇعالىم ماعان ءبىراز قاراپ تۇردى دا، وقۋشىلارعا بۇرىلىپ، باياۋ عانا «بارا بەرىڭدەر» دەپ، قايتارىپ جىبەردى. وقۋشىلار ونشا ريزا بولماعان كەيىپتە شۋ-شۋ ەتىپ تومەنگە ءتۇسىپ كەتتى.
ءمۇعالىم ءبىرازعا دەيىن ءۇن قاتپاي، ماعان نازار سالماستان، ءوزىنىڭ تىرناعىنا قاراپ وتىردى. سودان سوڭ ورنىنان باياۋ كوتەرىلىپ، مەنى يىعىمنان قۇشاقتاپ:
— بوياۋىن قايتارىپ پا ەدىڭ؟ — دەدى، نازىك داۋىسپەن. مەن قايتارعانىمدى مۇعالىمگە بىلدىرگىم كەلىپ، ءۇنسىز باس يزەدىم.
- سەن ءوزىڭنىڭ بۇل قىلىعىڭدى دۇرىس ەمەس دەپ ويلايسىڭ با؟
ءمۇعالىم باسەڭ ۇنمەن تاعى ءبىر رەت سۇراعان ساتتە مەن شىداي المادىم. ەرنىمدى قانشا تىستەسەم دە ەڭىرەگەن داۋسىم ەرىكسىز شىعىپ، سولقىلداپ جىلاپ وتىرمىن. ەندى ءمۇعالىمنىڭ قۇشاعىندا ولگىم كەلگەندەي كۇي كەشتىم.
— بولدى جىلاما. ۇقساڭ بولدى، جىلاۋدى قويايىق، جاراي ما؟ كەلەسى ساعاتتا سىنىپ بولمەسىنە بارماي-اق قوي. دەمالىپ وتىرا تۇر. مەن سىنىپ بولمەسىنەن كەلگەنشە وسىندا بول، ال جاقسى» دەپ، مەنى ديۆانعا وتىرعىزدى. سول ساتتە ساباق قوڭىراۋى سوعىلدى. ول ۇستەل ۇستىندەگى قاعازدارىن جينادى دا ەكىنشى قاباتتىڭ تەرەزەسىنە دەيىن شىرمالا وسكەن باتىستىق جۇزىمنەن ءبىر ساباعىن ءۇزىپ الىپ، وكسىپ وتىرعان مەنىڭ تىزەمە قويىپ، اقىرىن عانا بولمەدەن شىعىپ كەتتى.
3
ءبىر ساعات بويى ۋلاپ-شۋلاعان وقۋشىلار تۇگەل سىنىپقا كىردى، اينالا تىم-تىرىس. مەنىڭ كوڭىلىم قۇلازىپ، وتە مۇڭلى كۇيگە ءتۇستىم. سۇيىكتى ۇستازىما قيىندىق اكەلگەنىمدى ويلاعاندا شىنىمەن دە جاماندىق جاساعانىمدى ءتۇسىندىم. ءجۇزىمدى مۇلدەم جەگىم كەلمەدى، ۇزدىكسىز جىلاپ وتىرمىن.
كەنەت يىعىمدى بىرەۋ اقىرىن تۇرتكەندەي بولدى، كوزىمدى اشتىم. ءمۇعالىمنىڭ بولمەسىندە ءبىراز ۋاقىت جىلاعان كۇيى ۇيىقتاپ كەتىپپىن. ارىقتاۋ كەلگەن، ۇزىن بويلى ءمۇعالىم كۇلىمسىرەگەن جۇزبەن ماعان قاراپ تۇر.
ۇيىقتاپ تۇرعان سوڭ تىڭايىپ قالىپپىن، الگى وقيعا ۇمىت بولعان. تىزەمنىڭ ۇستىنەن سىرعىپ ءتۇسىپ بارا جاتقان ءجۇزىم ساباعىن ۇياڭ عانا جىميىپ العان ساتتە كوڭىلسىز وقيعا ەسىمە ءتۇستى، جىميىس تا عايىپ بولدى.
— سونشالىقتى قاپالانبا. ءبارى كەتىپ قالدى، سەن دە قايت. ەرتەڭ قانداي جاعداي بولسا دا، مەكتەپكە كەلۋىڭ كەرەك. سەنى كورمەسەم، مەن دە كوڭىلسىز بولامىن. ءيا، سولاي.
وسىنى ايتىپ ءمۇعالىم مەنىڭ سومكەمە ءبىر ساباق ءجۇزىم سالىپ بەردى. مەن ادەتتەگىدەي جاعالاۋداعى جولمەن تەڭىزدى تاماشالاپ، كەمەگە قاراعان كۇيى ۇيگە قايتتىم. ءجۇزىمدى سۇيسىنە جەدىم.
ءبىراق كەلەسى كۇنى مەكتەپكە بارۋعا زاۋقىم سوقپادى. ءىشىم اۋىرسا ەكەن، باسىم اۋىرار ما ەدى دەپ ويلادىم، ءبىراق سول كۇنى ءتىسىم دە قاقساعان جوق. امالسىز سەلقوس قانا ۇيدەن شىقتىم، ءارى-سارى كۇيدە كەتىپ بارامىن. قايتكەندە مەكتەپتىڭ قاقپاسىنان كىرمەۋدى ويلاپ بارامىن. ءبىراق ءمۇعالىمنىڭ قوشتاساردا ايتقان ءسوزى ەسىمە تۇسكەندە ۇستازىمنىڭ ءجۇزىن كورگىم كەلىپ كەتتى. ەگەر مەن بارماسام ءمۇعالىمنىڭ كوڭىلى قۇلازيدى عوي. ۇستازىم تاعى ءبىر رەت مەيىرىمدى كوزىمەن ماعان قاراسىنشى. وسىنداي جالعىز تىلەكپەن مەكتەپ قاقپاسىنان ىشكە ەندىم.
ءداپ ءبىر ۇزاق كۇتىپ تۇرعانداي-اق دجيم جۇگىرىپ كەلىپ قولىمدى قىستى. كەشەگى وقيعانى ۇمىتىپ كەتكەندەي، جۇمساق قانا قولىمنان تارتىپ، جۇرەگى دۇرسىلدەپ تۇرعان مەنى ءمۇعالىمنىڭ بولمەسىنە اپاردى. بۇنىسى نەسى؟ مەكتەپكە بارعاندا ءبارى انادايدان «قاراڭدار، وتىرىكشى، ۇرى جاپون كەلە جاتىر» دەپ، كەلەكە ەتەر دەپ، ويلاعان ەدىم، بۇلاي بولارىن كۇتپەپپىن.
ەكەۋمىزدىڭ اياق دىبىسىمىزدى ەستىدى مە ەكەن، ءمۇعالىم دجيم تارسىلداتپاي جاتىپ ەسىكتى اشتى. ەكەۋمىز ىشكە ەندىك.
— دجيم، سەن جاقسى بالاسىڭ، مەنىڭ ايتقانىمدى ۇقتىڭ عوي. دجيم «سەن كەشىرىم سۇراماساڭ دا بولادى» دەيدى. ەكەۋىڭ قازىردەن جاقسى دوس بولساڭدار، دۇرىسى سول. قانە، ءبىر ءبىرىڭنىڭ قولدارىڭدى قىسىڭدار»، — دەپ، ءمۇعالىم كۇلىمسىرەپ، ەكەۋمىزدى جاقىنداستىردى. مەن وزىمشىلدەۋ كەيىپتە ۇيالىپ تۇرعان ەدىم. دجيم شاپشاڭ قيمىلداپ، مەنىڭ قولىمدى الىپ، قاتتى قىستى. ريزاشىلىعىمدى قالاي ءبىلدىرۋدى بىلمەي، ۇياڭ عانا جىميىپ قويدىم. دجيم قۋانعانداي ىرجيدى. ءمۇعالىم ماعان كۇلىمسىرەپ:
— كەشەگى ءجۇزىم ءتاتتى مە؟ — دەپ سۇرادى.
مەن قىزاراقتاپ، «ءيا» دەۋدەن باسقا امالىم بولمادى.
- وندا تاعى الايىق.
ءمۇعالىم اپپاق ماتالى كيمونوعا ورالعان دەنەسىن تەرەزەدەن سىرتقا سوزىپ، ءجۇزىمنىڭ ءبىر ساباعىن ءۇزىپ الىپ، اپپاق سول قولىنىڭ ۇستىنە اق توزاڭدى، كۇلگىن ءتۇستى ءجۇزىم ساباعىن قويدى دا، كۇمىس ءتۇستى جىڭىشكە قايشىمەن قاق ورتاسىنان ەكىگە ءبولىپ، دجيم ەكەۋمىزگە ۇسىندى. اپپاق الاقاندا كۇلگىن ءتۇستى ءجۇزىمنىڭ ءتۇيىرى شوعىرلانىپ جاتتى، بۇل ادەمى كورىنىس ءالى كۇنگە ەسىمدە.
مەن سودان باستاپ بۇرىنعىدان ءسال دە بولسا جاقسىراق بالاعا اينالىپ، ۇيالشاق مىنەزدەن ءسال دە بولسا ارىلدىم.
ءيا، دەگەنمەن، سول سۇيىكتى ۇستازىم قايدا كەتتى ەكەن؟ ەندىگارى كەزدەسپەيتىنىمدى بىلسەم دە، ءقازىر سول ءمۇعالىم قاسىمدا بولسا عوي دەپ قيالدايمىن. كۇز تۇسكەندە بۇتاقتى ءجۇزىم اق توزاڭدى كۇلگىن تۇسكە بويالعانمەن، كەزىندە سونى ءۇزىپ العان ءمارمارداي اپپاق قولدى ەش جەردەن تاپپادىم.
1920 جىلدىڭ تامىز ايى
جاپون تىلىنەن اۋدارعان شارافات جىلقىبايەۆا
