بۇگىنگى الەمدىك داعدارىس احۋالى ءبىزدىڭ كۇندەلىكتى تىرشىلىگىمىزدىڭ بارلىق دەرلىك ماڭىزدى سالالارىنداعى تۇراقسىزدىعىنا ءوز ورنەگىن سالىپ وتىر. ءبىر جاعىنان گەوساياسي جاعدايلار شيەلەنىسە ءتۇسىپ وتىرعان قازىرگى كۇنى جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتىلىك اۋقىمى كەڭەيىپ، الەمدىك ەكونوميكالىق داعدارىس كۇشەيە تۇسۋدە، ۇلتتىق ۆاليۋتالاردىڭ تۇراقسىزدىعى تۋىنداپ، جۇمىسسىزدىق جاعادان الىپ جاتىر. بۇل تۋرالى "قامشى" پورتالى قازاقپاراتقا سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلايدى.

مۇنداي جاعدايدا قازاقستان ءۇشىن ەكونوميكالىق ينفراقۇرىلىمىنىڭ بازالىق نەگىزدەرىن عىلىمي قامتىمدى وندىرىسپەن تولىقتىرۋ ارقىلى جاڭعىرتۋ قاجەت، ويتكەنى بۇل وتاندىق تاۋارلار مەن قىزمەتتەردىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن كوتەرۋگە مۇمكىندىكتەر بەرمەك. بۇل رەتتە تۇرعىن ۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق سالاسىن جاڭعىرتۋ، اتالعان سالاعا جاڭا تەحنولوگيالار مەن مەحانيزمدەر ەنگىزۋ اسا ماڭىزدى باعىتتىڭ بىرىنەن سانالادى. وسىعان بايلانىستى «مەملەكەتتىك-جەكە مەنشىك ارىپتەستىك» قازاقستاندىق ورتالىعىنىڭ كورپوراتيۆتىك حاتشىسى رىسداۋلەت نۇربەك «نۇرلى جول» باعدارلاماسىنىڭ تكش سالاسىنداعى باسىمدىقتارى تۋرالى پىكىرىن بىلدىرگەن بولاتىن. 

مەملەكەت باسشىسى ن. نازاربايەۆ ءوزىنىڭ «نۇرلى جول» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا الەمدىك ەكونوميكا بۇعان دەيىنگى جاھاندىق قارجى-ەكونوميكالىق داعدارىس سالدارىنان ارىلا الماي جاتىپ جاڭا قاۋىپ-قاتەرلەرمەن بەتپە-بەت كەلگەنىن ايتقان ەدى. كەيبىر ايماقتاردا قالپىنا كەلۋ قارقىنى تىم ماردىمسىز ءجۇرىپ جاتسا، كەيبىر وڭىرلەردە  قۇلدىراۋ ءالى دە جالعاسۋدا. سونىمەن قاتار، گەوساياسي داعدارىستار مەن الەمنىڭ جەتەكشى دەرجاۆالارى اراسىنداعى سانكسيالىق ساياساتتىڭ جاڭا باعىتتا ءوربۋى الەمدىك ەكونوميكانىڭ تۇراقتانۋى جولىنا قوسىمشا كەدەرگىلەر تۋىنداتۋدا.

مۇنداي كۇردەلى كەزەڭدە باسەكەگە قابىلەتتىلىكتى ارتتىرىپ، ەكونوميكالىق دامۋدى ورنىقتى ۇستاۋ ءۇشىن پرەزيدەنت ن. نازاربايەۆتىڭ باستاماسىمەن «نۇرلى جول» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى قابىلدانعان بولاتىن. باعدارلامانىڭ ماقساتى - ءبىرىڭعاي ەكونوميكالىق نارىقتى قالىپتاستىرۋ ارقىلى قازاقستاننىڭ ۇزاقمەرزىمدى ەكونوميكالىق ءوسىمىن قامتاماسىز ەتۋ. بۇعان ءتيىمدى ينفراقۇرىلىمداردى حابتىق پرينسيپ نەگىزىندە قالىپتاستىرا وتىرىپ، ەلىمىزدىڭ ماكرووڭىرلەرىن ينتەگراسيالاۋ جولىمەن، سونداي-اق، سىرتقى رىنوكتا كونيۋنكتۋرانىڭ ناشارلاعان جاعدايىندا ەكونوميكانىڭ جەكەلەگەن سەكتورلارىن قولداۋ جونىندەگى داعدارىسقا قارسى شارالاردى جۇزەگە اسىرۋ ارقىلى قول جەتكىزۋگە بولادى.

ەلباسى ايقىنداعان باعدارلاماداعى باسىم باعىتتاردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىن تۇرعىن ۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ، جىلۋمەن-سۋمەن قامتۋ، سۋ تارتۋ جۇيەلەرىن جاڭعىرتۋ مىندەتتەرى جوعارىدا كورسەتىلگەن ماقساتتارعا تولىق جاۋاپ بەرە الادى.

جالپىلاما العاندا، قازاقستاننىڭ تۇرعىن ۇي-كوممۋنالدىق سەكتورى توزۋشىلىق پەن ىسىراپقا ۇشىراۋدىڭ اسا جوعارى دەڭگەيىمەن سيپاتتالادى. مالىمەت بويىنشا، رەسپۋبليكاداعى جىلۋ جەلىلەرىنىڭ ورتاشا توزۋ كورسەتكىشى 63%-دى قۇراپ وتىر. بۇل رەتتە ونىڭ شامامەن 40%-ى نەمەسە 9،6 مىڭ شاقىرىمى تولىعىمەن توزعان. سونىڭ سالدارىنان ەلىمىزدە جىلۋ ەنەرگياسىنىڭ ىسىراپشىلدىق دەڭگەيى  ورتاشا العاندا 10،7 ملن. گكال-عا جەتۋدە.

بۇدان بولەك، وتاندىق جىلۋمەن قامتۋ جەلىلەرىنىڭ اپاتتىلىق دەڭگەيى دە تىم جوعارى، بۇل ورتاشا العاندا 100 شاقىرىمعا 200 تەحنولوگيالىق بۇزىلۋلاردان كەلەدى، ال ولارداعى جىلۋ «شىعىندارى» دا از ەمەس شامامەن - 40%. سونداي-اق 2015 جىلى ورتالىقتاندىرىلعان سۋمەن قامتۋ جۇيەلەرىنە قازاقستاندىقتاردىڭ قولجەتىمدىلىك ۇلەسى 86%-دى قۇراعان بولاتىن. اۋىلدىق جەرلەردەگى بۇل كورسەتكىش 50،3 % بولدى. بۇگىنگى كۇنى ورتالىقتاندىرىلعان سۋ تارتۋ جۇيەلەرىنە قالالىقتاردىڭ قولجەتىمدىلىگى 81%-دى، اۋىلدىق جەرلەردە - 11%-دى قۇرايدى.  ال جالپى ۇزىندىعى 65،1 مىڭ شاقىرىمدى قۇرايتىن سۋ قۇبىرلارى جەلىلەرىنىڭ 16 مىڭ شاقىرىمى اۋىستىرۋدى قاجەت ەتەدى. جالپى ۇزىندىعى 15 مىڭ شاقىرىمدى قۇرايتىن كارىز جەلىلەرىنىڭ ۇشتەن ءبىرى نەمەسە 5،6 مىڭ شاقىرىمى دا اۋىستىرىلۋى ءتيىس. سونىمەن قاتار، بۇگىنگى تاڭدا جىلۋمەن، سۋمەن قامتۋ جانە سۋ تارتۋ جۇيەلەرىن جاڭعىرتۋ ءۇشىن شامامەن 2 ترلن. تەڭگە ينۆەستيسيا تارتىلۋى قاجەتتىلىگى ايقىن بولىپ وتىر.

ايتا كەتەرلىگى، بۇعان دەيىن تۇرعىن ۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق سالاسىن دامىتۋعا قاراجات رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن ترانسفەرت رەتىندە ءبولىنىپ كەلگەن بولاتىن. سونىمەن قوسا، وتكەن جىلدار ىشىندە وسى سالاعا باعىتتالعان ينۆەستيسيانىڭ كەزەڭ-كەزەڭىمەن ارتتىرىلىپ وتىرعانى بەلگىلى. ماسەلەن، 2013 جىلى وسى ماقساتتارعا رەسپۋبليكالىق  بيۋدجەتتەن 196 ملرد. 274 ملن. 837  مىڭ تەڭگە بولىنسە، 2014  جىلى - 245 ملرد. 911 ملن. 067 مىڭ تەڭگە جۇمسالدى. بۇل قاراجاتتىڭ 90 %-دان استامى نىسانالى بولىپ تابىلادى.

«نۇرلى جول» باعدارلاماسىنا سايكەس، 2015 جىلدان باستاپ جىلۋمەن، سۋمەن قامتۋ جانە سۋ تارتۋ جۇيەلەرىن جاڭعىرتۋ سالاسىنداعى جوبالاردى قارجىلاندىرۋ نەگىزىنەن بيۋدجەتتىك نەسيەلەر مەن سۋبسيديالار، حالىقارالىق قارجى ۇيىمدارىنىڭ قارىزدارى جانە  باسقا دا كوزدەرىن تارتۋ ءۇشىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق قورىنان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتكە نىسانالى ترانسفەرت اۋدارۋ ەسەبىنەن جۇزەگە اساتىن بولادى. سونىمەن قاتار، 2015 جىلدىڭ بيۋدجەتىندە سالالىق جوبالاردى نەسيەمەن قامتاماسىز ەتۋگە 60 ملرد تەڭگە ءبولۋ قاراستىرىلسا، بۇل 2016 جىلى - 90 ملرد. تەڭگەنى قۇراسا، ال ودان كەيىنگى جىلدارى ءار جىل سايىن 100 ملرد. تەڭگەدەن كەم بولمايتىن قاراجات قاراستىرىلاتىن بولادى.

جوبالاردى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق قورى قاراجاتى ەسەبىنەن رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت ارقىلى قارجىلاندىرۋ بيۋدجەتتىك نەسيەلەۋ مەحانيزمى ارقىلى جۇزەگە اسادى. بۇل رەتتە قارىز الۋشىلار جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار بولسا، جوبانىڭ تۇپكى  زاەمشى-اتقارۋشىلارى تكش سالاسىنداعى كاسىپورىندار، ال ولاردىڭ اگەنتى «تكش قازورتالىق» اق بولىپ تابىلادى.

تۇتاستاي العاندا، جوبالاردى قارجىلاندىرۋدىڭ بۇنداي  نۇسقاسى وڭتايلى بولىپ تابىلادى ءارى ءبىرقاتار ءتيىمدى جاعدايلاردى تۋعىزاتىنى دا كۇتىلەدى. ماسەلەن، بىرىنشىدەن، وعان جۇمسالعان قاراجاتتىڭ قايتىمدىلىعى قامتاماسىز ەتىلەدى. ەكىنشىدەن، تابيعي مونوپوليالار سۋبەكتىلەرى وزدەرىنىڭ اقشا قاراجاتتارىن باسقارۋ دەڭگەيىن  جوعارىلاتىپ، قارجىلىق ساۋاتتىلىقتارىن ارتىرادى. ۇشىنشىدەن، تابيعي مونوپوليالار سۋبەكتىلەرى وزدەرىنىڭ جۇمىستارىندا مىندەتتى تۇردە ساپا ستاندارتتارىنا اۋىسىپ، جوبالىق باسقارۋ تاسىلدەرىن ەنگىزۋلەرىنە تۋرا كەلەدى. تورتىنشىدەن، قايتارىلعان قاراجاتتى تۋرا وسىنداي مەحانيزممەن سالاعا قايتا باعىتتاۋعا بولادى.

الەمدىك تاجىريبەگە سۇيەنسەك، مەملەكەتتىك-جەكە مەنشىك ارىپتەستىك تەتىكتەرى تۇرعىن ۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق سالاسىن باسقارۋدىڭ ءتيىمدى قۇرالى بولىپ تابىلادى. وسىعان بايلانىستى ەرەكشە اتاپ وتەرلىك جايت، بيۋدجەتتىك نەسيەلەۋ اياسىندا قالىپتاسىپ جاتقان جاعدايلار تكش سالاسىندا مەملەكەتتىك-جەكە مەنشىك ارىپتەستىك تەتىكتەرىن ەنگىزۋدى ودان ءارى جۇزەگە اسىرۋعا كەڭىنەن مۇمكىندىك ۇسىناتىن بولادى.