«وتباسىنىڭ بەرەكەلى تىرلىگىنە نەگىز – ونىڭ ءاربىر مۇشەسىنىڭ بىر-بىرىنە دەگەن قۇرمەتى مەن ىزەتىنە، سىيلاستىعى مەن ءوزارا تۇسىنىستىگىنە تىكەلەي بايلانىستى» دەيدى وتاۋ قۇرعاندارىنا 30 جىلعا جۋىقتاعان ەرالى مەن گۇلزينا مالىمبەتوۆتەر.
وتاعاسى ەرالى مالىمبەتوۆ كەزىندە لەنينگرادتاعى پوليگرافيالىق ينستيتۋتتى بىتىرسە، جۇبايى گۇلزينانىڭ ماماندىعى – ءمۇعالىم.
مەكتەپتى بىتىرە سالىسىمەن اسكەري ءمىندەتىن وتەۋگە اتتانعان بوزبالا، كەلە سالىسىمەن اۋداندىق باسپاحاناعا جۇمىسقا تۇرادى. وندا باسپاحانا قىزمەتىنىڭ بارلىق ساتىسىنان ءوتىپ، شىڭدالدى. پوليگرافيا سالاسىندا ماماندار جەتىسە بەرمەيتىن كەز، وتكەن عاسىردىڭ 70-جىلدارى، باسشىلىق جاس ماماندى لەنينگرادتاعى پوليگرافيالىق ينستيتۋتقا ارنايى جولدامامەن جىبەرەدى. جىل سايىن قازاقستاننان ەكى-اق تالاپكەر قابىلدايدى ەكەن. ستۋدەنت اتاندى. وقۋدى بىتىرىسىمەن ەلگە ورالىپ، مەحانيك بولىپ ورنالاسقان ول ءتورت جىلدان كەيىن باسپاحانانىڭ ديرەكتورى بولىپ بەكىتىلەدى. اۋداندىق باسپاحانادا 35 جىل قىزمەت اتقارعان بىلىكتى مامان. ونىڭ ىشىندە 31 جىل جامبىل اۋداندىق باسپاحانانىڭ ديرەكتورى.
جوسپارلاعاندارىنىڭ ءبارى دە ءوز رەتىمەن، ءوز جونىمەن بىرتىندەپ جۇزەگە اسىپ كەلە جاتقان قامسىز كۇندەردى 90-جىلدارداعى قيىنشىلىق الماستىرعان كەزدى دە باستان وتكەردى. قايناعان تىرلىكتىڭ قيۋى قاشىپ، نارىقتىڭ سالدارىنان ءبارى دە قىسقارىپ جاتقان تۇستا، اۋداندىق باسپاحانانىڭ دا ءسانى قاشادى. جۇمىسسىز قالعان كەيبىرەۋلەر سەكىلدى قاراسپاندى ءتوندىرىپ، بۇك ءتۇسىپ جاتىپ الۋ وعان جات قۇبىلىس-تۇعىن. ءبىرىنىڭ ارتىنان ءبىرى ەندى ەرجەتىپ كەلە جاتقان بەس بالاسىنىڭ تاعدىرى ءۇشىن جاۋاپتى ەكەنىن سەزىنۋ – ونى العا جەتەلەدى. «وسىنداي الماعايىپ ساتتە اكەم نە ىستەر ەدى؟» دەگەن ساۋالىنا جاۋاپتى ءوز اتا-اناسىنىڭ تاعىلىمدى ءومىر جولدارىنان تاپتى.
«اكەم قاتال، تالابى كۇشتى، بالالارىن كوپ ەركەلەتە بەرمەيتىن، مىنەزى سالماقتى، ايتقانىن قالت ەتپەيتىن، ىسىنە مىعىم، سوزىنە بەرىك، ادال جان بولدى. «وتىرىك ەرتە مە، كەش پە اشىلادى. وتىرىك ايتىپ، ءبىر رەت قۇتىلعانىڭمەن، ارتىنان تۇتىلۋدان ارتىق ۇيات جوق. نە بۇلدىرسەڭدەر دە شىندىقتى ايتۋدان جالتارماڭدار. ويلارىڭدى اشىق ايتىڭدار. بۇگىپ-جاسىرىپ قالۋ وزگەگە ەمەس، ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە وزىڭە جاسالعان قيانات. ناعىز ازامات قاشاندا قيىندىقتان جول تابادى، تىعىرىققا توتەپ بەرەدى، اۋمالى-توكپەلى كەزەڭدەگى اۋىرتپالىققا توزەدى» دەگەندى كوپ ايتاتىن» دەيدى ءبىر ءسات جاستىق شاعىنا ساياحات جاساعان ەرالى.
ءوزى ۇنەمى اكەسىنە ۇقساعىسى كەلەتىن. اكەسى كەڭشاردا جاۋاپتى قىزمەتتەر اتقاردى. باستاپقىدا ەسەپشى، كەيىننەن كەڭشاردىڭ كاسىپوداق ۇيىمىن باسقاردى. قاي ءىستى بولسىن دەر مەزگىلىندە ورىنداعاندى ۇناتاتىن ول وزگەلەردەن دە سونى تالاپ ەتتى. بالالارىنا دا جاۋاپتىلىقتى، ەڭبەكتى ءقادىرلەۋدى، ادامنىڭ جاۋى – ەرىنشەكتىك، توعىشارلىق ەكەنىن سىڭىرە ءبىلدى. وتباسىنىڭ ءاربىر مۇشەسىنىڭ ىس-ارەكەتىن كوزدەن تاسا ەتپەيتىن اكەسى ءسال كوڭىلگە قونىڭقىرامايتىن جايتتى بايقاپ قالسا، اۋەلى تۇسپالداپ ەسكەرتۋ جاسايدى ەكەن. «اكەمىز ءتارتىپتىڭ ادامى بولدى، ءبىر جەرگە كەشىككەندى ۇناتپايىن. مينۋتپەن جۇرەتىن. شاقىرىلعان جەرگە ساعاتتاپ كەشىگۋ دەگەن جوق، ەرتە بارىپ وتىراتىن. جالعان سويلەۋ جانىنا جات ول بىزدەن دە ءبىرىنشى كەزەكتە ەشقاشان وتىرىك ايتپاۋدى تالاپ ەتتى» دەدى ەرالى اڭگىمە اراسىندا. وسىلايشا،ەرالىنىڭ اتا-اناسىنان ەس بىلگەننەن ەستىگەنى «ەشكىمنىڭ الا ءجىبىن اتتاما! وتىرىك ايتپا! ەڭبەك ەت! بار قيىندىقتان الىپ شىعار قۇدىرەت – تەك قانا ادال ەڭبەك» بولدى.
اكەسى رىسبەك ەلگە سىيلى كىسى ەدى. اناسى ءناربۇبى دە اعايىن اراسىندا اسا قۇرمەتتى، ابىسىن-اجىننىڭ اقىلشىسىنا اينالعان ابزال جان-تۇعىن. «اكە كورگەن وق جونار» دەگەن. ەرالى دا سىندارلى ساتتە قيىندىقتان وزىنشە جول تاپتى. شاعىن كاسىپتى قولعا الدى. العاشقىدا قينالدى. قىسىلدى. سىر بەرمەدى. وڭايشىلىقپەن ەشنارسە جۇزەگە اسا قويمايتىنىن ءبىلدى. جولىندا كەزدەسكەن قيىندىقتارعا شىداس بەردى. باستاعان ءىسىن جارتى جولدا تاستاپ كەتۋ السىزدىكتىڭ بەلگىسى دەگەندى جادىنا تۇيگەن ەرالى – تىنباي تىرلىك ەتكەنگە كەدەرگىلەر دە بىرتىندەپ ىسىرىلا بەرەتىنىنە كوز جەتكىزگەن ازامات. «قول قۋسىرىپ قاراپ وتىرعاننان قۇت قاشادى» دەيتىن اكەسىنىڭ اقىلى مەن نۇسقاۋلارىن باعىت-باعدارىنا اينالدىرعان ول ءبارىنىڭ بىرتىندەپ رەتتەلەرىنە سەندى.
«ءبارىمىز ءۇشىن وتاعاسىنىڭ ايتقانى زاڭ. وتباسىندا ءبىر ادامنىڭ سوزىنە توقتاپ، باعىنباعان جەردە بەرەكە بولمايدى. ەرەكەڭ ءوزىم بىلەمگە سالىپ كورگەن ەمەس. وتباسى مۇشەلەرىنىڭ پىكىرىنە قۇلاق اسادى. تىڭدايدى. شەشىم شىعارۋعا، اسىعىس قورىتىندى جاساۋعا اسىقپايدى. ساراپقا سالادى. «جەتى ولشەپ، ءبىر رەت كەسەتىن» مىنەزدىڭ ادامى. ەرەكەڭنىڭ تالابى قاتال. بالالاردى تىم ەركىنسىتىپ جىبەرگەندى ۇناتپايدى. «ەركىن وسكەن جاقسى، الايدا ونىڭ دا شەگى بولادى» دەيدى ءبىزدىڭ ەرەكەڭ. ءوزى قانداي ءىستى قولعا السا دا ۇقىپتى، دەر مەزگىلىندە اتقارعاندى ۇناتادى. وزگەلەردەن دە سونى تالاپ ەتەدى. ەڭ اۋەلى ءوز وتباسىنان. «ءوز وتباسىڭا ءتارتىپ ورناتا الماي ءجۇرىپ، وزگەگە اقىل ايتىپ، باعىت-باعدار بەرگەن كۇلكىلى كورىنبەك. جاقسىلىعىڭدى ەڭ اۋەلى ءوز اينالاڭا، سوسىن شاماڭ جەتكەنشە باسقالارعا جاساعان ابزال» دەگەندى ءجيى ايتاتىن ەرەكەڭ نەنى قولعا السا دا تياناقتى، تىندىرىمدى جاسايدى، نە ايتسا دا ورنىمەن، جونىمەن ايتادى. سوندىقتان ءبىزدىڭ وتباسىندا ءتۇيىن ءسوزدى ەرەكەڭ ايتادى» دەيدى جارى گۇلزينا.
«باقشاڭىزعا ءبىر ءتۇپ جەمىس اعاشىن ەكسەڭىز دە ونى بارىنشا كۇتىپ، باپتايسىز عوي. ويتكەنى بابى كەلىسپەگەن تال جەمىس بەرمەيدى. بار ەڭبەگىڭىز زايا كەتۋى مۇمكىن. ال ادامنىڭ ءجونى بولەك. بالانىڭ تاربيەسىمەن ول جارىق دۇنيەگە كەلگەن كۇننەن باستاپ اسا ۇقىپتىلىقپەن اينالىسىپ، بارىنشا جاۋاپتىلىقپەن قولعا الماساڭىز كەش قالاسىز. بالا جاقسىنى دا، جاماندى دا الىستان ەمەس، ءوز وتباسىنان قابىلدايدى. اتا-اناسىنان كورگەنىن ىستەۋگە تىرىسادى. بالا ءۇشىن ەڭ ءبىرىنشى ەلىكتەيتىن تۇلعا اتا-اناسى. سوندىقتان ءار اتا-انا ءوز وتباسىندا بويىن تىك ۇستاپ، ءسوزى مەن ىسىنە، ءاربىر قيمىلىنا اسا ساق بولعانى ابزال. ۇلكەندى سىيلاعاندى، تىڭداعاندى، ونىڭ سوزىنە قۇلاق اسقاندى بالاعا ەس بىلگەننەن سىڭىرە بىلگەن ءجون. جاسى ۇلكەن كىسى ءبىر كويلەكتى بولسا دا ەرتە توزدىرعان ەمەس پە؟ ومىردەن كورگەنى بار. كەيىنگىگە سول ءوز تۇيگەنىنە وراي كەڭەس بەرەدى. سونى قابىل الىپ، قۇپ كورەتىن بالادان اينالاسىڭ» دەيدى وتاعاسى ەرالى اڭگىمە بارىسىندا.
تۇڭعىشتارى ءانۋار دۇنيەگە كەلگەن كۇننەن بالانىڭ دەنساۋلىعى مەن ونىڭ جاقسى مەن جاماندى اجىراتا الار ازامات بولىپ قالىپتاسۋىن ءبىرىنشى كەزەكتەگى ەڭ باستى، ماڭىزدى ماسەلە رەتىندە ساناعان جۇبايلار بار ىقىلاسى مەن نازارىن ۇرپاعىنىڭ تاربيەسىنە ارناعان جاندار. بۇل كۇندەرى بالالارىنىڭ ءبارى ەرجەتتى. ءبارى دە جوعارى ءبىلىم الدى. ەندىگى تاڭدا «ۇلىن ۇياعا، قىزىن قياعا قوندىرعان» مالىمبەتوۆتەردىڭ شۋاق شاشقان شاڭىراعىندا جەلكىلدەپ نەمەرەلەرى ءوسىپ كەلەدى.
وتباسىنداعى بەرەكەلى دە، مەرەكەلى تىرلىك ەلىمىزدىڭ وركەندەپ، وسۋىنە، كەمەلدەنە تۇسۋىنە وزىندىك ۇلەس دەپ بىلەر ەرالى مەن گۇلزينا بالالارىنىڭ ءارقايسىسى قارا شاڭىراقتان تۇيگەن اسىل قاسيەتتەردى ودان ءارى دامىتىپ، ءوز ۇرپاعىنا سىڭىرەرىنە سەنىمدى.
دەرەككوز: ايقىن-اقپارات
پىكىر قالدىرۋ