ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ «نۇرلى جول – بولاشاققا باستار جول» جولداۋىندا ايتىلعان ماسەلەلەرگە رەسەيدەگى قانداستارىمىز دا قانىقتى. حالقىمىزدىڭ «بالاسى كوكپار شاپسا، اكەسى ۇيدە وتىرىپ تاقىمىن قىسادى» دەگەن ءتامسىلى تاعدىردىڭ ايداۋىمەن وزگە ەلدىڭ سۋىن سۋلاپ، تىرشىلىك كەشىپ جۇرگەن رەسەي جەرىندەگى قانداستارىمىزدىڭ باسىندا بار. ولار اتاجۇرتقا الاڭداپ، قازاقستاندا اتقارىلعان جاقسى ىستەردى ەستىگەن سايىن تۇلەگەن قۇستاي قۋانىپ، ەلدىڭ تىلەۋىن تىلەپ وتىرادى. ونىڭ ۇستىنە قاشاننان كورشى قونعان، تاريحى دا، حالقىنىڭ تاعدىرى دا ۇقساس رەسەي مەملەكەتى مەن قازاقستاندى ءبىر كەمەنىڭ جولاۋشىسى دەسە دە بولعانداي. قازىرگى ۋاقىت قاي ەلگە دە جەڭىل ەمەس. دۇنيەجۇزىلىك قارجى، ەكونوميكالىق جانە ساياسي داعدارىس الەمدى ءبىر تارىنىڭ قاۋىزىنا سىيعىزعانداي، قىسىپ كەلەدى. «نۇرلى جول – بولاشاققا باستار جول» جولداۋىندا نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى تەك بۇگىننىڭ عانا ەمەس، بولاشاقتىڭ ءىسىن، قيىندىقتان شىعار جولدى كورسەتەدى. رەسەيلىك قازاقتاردىڭ كىشى قۇرىلتايى اياسىندا ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ «نۇرلى جول – بولاشاققا باستار جول» جولداۋى تاقىرىبىنا ارنالعان دوڭگەلەك ۇستەل ماجىلىسىندە دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى تالعات ماماشيەۆ بۇل ماڭىزدى قۇجاتتا ايتىلعان قاداۋ-قاداۋ ماسەلەلەر، بەس ينستيتۋتتىق رەفورمانى جۇزەگە اسىرۋدىڭ 100 قادامى جونىندە جانە تەڭگەنىڭ ەركىن اينالىمعا جىبەرىلۋىنە وراي ەلدە جۇزەگە اسىپ جاتقان ىستەر جونىندە ايتىپ بەردى.
– ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ حالىقارالىق مىنبەرلەردەن سويلەگەن ءسوزى، ونىڭ جىل سايىن قازاقستان حالقىنا جولدايتىن جولداۋلارى، جۇزەگە اسىپ جاتقان باستامالارى تەك رەسەيلىك قانداستارىمىزدىڭ عانا ەمەس، دۇنيەدە تارىداي شاشىلىپ كەتكەن قازاقتاردىڭ بارلىعىنىڭ دا نازارىن اۋدارىپ وتىرادى. ءبىز جىل سايىن رەسەيمەن قاتار، ەۋروپادا، ورتالىق ازيادا جانە باسقا دا ەلدەردە تۇراتىن قانداستارىمىزبەن كەزدەسكەن سايىن ەلباسىنىڭ سىندارلى ساياساتى تۋرالى ايتىپ وتىرامىز، جولداۋلارىن، باعدارلامالارىن تۇسىندىرەمىز. قاۋىمداستىق جولداۋدى رەسەيلىك قانداستارىمىز ءۇشىن قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە اكەلدى، ال قىتايداعى قانداستار ءۇشىن توتە جازۋمەن، موڭعولياداعى قازاقتار ءۇشىن قازاق جانە موڭعول تىلدەرىندە، تۇركياداعىلارعا قازاق جانە تۇرىك تىلدەرىندە، وزبەكستانداعى باۋىرلار ءۇشىن قازاق جانە وزبەك تىلدەرىندە شىعارامىز، – دەدى تالعات اسىل ۇلى.
مۇنان كەيىن دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ سولتۇستىك قازاقستان فيليالىنىڭ جەتەكشىسى ساعىندىق سالمۇرزين «بولاشاققا قازاقستاندىق كوپىر» تاقىرىبىندا وي تولعادى. ول، اسىرەسە، ەلىمىزدە 2017 جىلى وتەتىن ەكسپو-2017 كورمەسىنە ەرەكشە توقتالدى. ەلباسى ايتقانداي، كورمەگە دايىندىق بارىسىندا بولاشاق ەنەرگياسىن جانە جاسىل ەكونوميكانى جاساۋ ءۇشىن ەلىمىزدى الەمدەگى وزىق تاجىريبەلەردى ەنگىزۋ، ىزدەۋ جانە زەرتتەۋ ورتالىعىنا اينالدىرۋ جۇمىستارى جۇرەتىندىگى تۋرالى اقپاراتتان حاباردار ەتتى.
رەسەيلىك قانداستاردىڭ كىشى قۇرىلتايىنا ارنايى كەلىپ قاتىسقان قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى تىلدەردى دامىتۋ جانە قوعامدىق ساياسي جۇمىستار كوميتەتى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى ەربول نۇرعالييەۆ ەلباسى جولداۋىنداعى بەس ينستيتۋتتىق رەفورمانى جۇزەگە اسىرۋدىڭ 100 قادامىن قانداستارعا ەگجەي-تەگجەيلى ءتۇسىندىرىپ بەردى. سونىمەن قاتار، دوڭگەلەك ۇستەل ماجىلىسىندە ەلباسىنىڭ «ماڭگىلىك ەل»، «ۇلى دالا ەلى» يدەياسى، پاتريوتيزم، ەلدىك تۋرالى دا كەڭىنەن ءسوز بولدى. پىكىر الماسۋعا رەسەيلىك قانداستارىمىز دا بەلسەنە قاتىستى.
– 2014 جىل حالىقارالىق دارەجەدە اۋىر جىل بولدى. ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ «نۇرلى جول – بولاشاققا باستار جول» جولداۋى وسى قيىندىقتاردى الدىن الا بولجاپ بىلگەندەي، ءدال ۋاقىتىندا سەزىنگەندەي اسەر قالدىرادى. وندا ايتىلعان ماسەلەلەر ايتىلىپ قالا سالاتىن ءسوز ەمەس، بارلىعى دا ناقتى جوسپارعا، ءتىپتى سيفرلارىمەن بەرىلگەن. مىسالى، جولداردى الايىق. ەلباسى جولداۋىنىڭ ساراتوۆ وبلىسىنا دا قاتىساتىن جەرى بار ەكەنىن ماقتانىشپەن ايتقىم كەلەدى. گامبۋرگ-شانحاي تاس جولىنىڭ ءبىر ۋچاسكەسى ساراتوۆ وبلىسى وڭىرىنەن وتەدى. نۇرەكەڭ ەكونوميكانىڭ قوزعاۋشى كۇشى شاعىن جانە ورتا بيزنەس ەكەنىن بۇرىننان ايتىپ كەلەدى. وسى بيزنەسكە قازاقستان مەملەكەتى تاراپىنان كورسەتىلىپ وتىرعان قامقورلىققا تەك قىزىعا قارايمىز. رەسەيلىك كاسىپكەرلەر جىلدىق 6 پايىز ۇستەمەمەن بەرەتىن نەسيەنى تەك تۇسىندە عانا كورەدى، – دەدى ساراتوۆ وبلىسىندا تۇراتىن قانداسىمىز، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى گەنناديي تاشپەكوۆ.
وسى دوڭگەلەك ۇستەل ماجىلىسىندە دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعى شىعارعان «كازاحسكايا دياسپورا ي رەپاترياسيا. 1991-2012» اتتى مونوگرافيالىق ەڭبەكتىڭ تۇساۋكەسەرى بولدى.
– سىرت ەلدەردە تۇراتىن قازاق دياسپورالارى ءبىزدىڭ ۇلتىمىزدىڭ ۇشتەن ءبىرىن قۇرايتىنىن ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. ءبىز سىرتتاعى قازاقتاردىڭ تاريحىن عىلىمي، كاسىبي تۇردە جازۋىمىز كەرەك. سوندىقتان، قانداستارىمىز تۇراتىن جەردەگى تاريحشىلاردى ۇلتىنا قاراماي وسى ىسكە تارتقان ورىندى بولار ەدى، – دەدى قاۋىمداستىقتىڭ تالداۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى كۇلعازيرا بالتابايەۆا. ول، سونىمەن قاتار، كىتاپتىڭ الداعى ۋاقىتتا قازاق تىلىنە اۋدارىلاتىنىنان دا حاباردار ەتتى.
كىشى قۇرىلتاي اياسىندا وتكەن تاعى ءبىر دوڭگەلەك ۇستەل ءماجىلىسىنىڭ تاقىرىبى «رەسەيدەگى قازاق ەتنومادەني قوزعالىسى: تاجىريبە، مىندەتتەر، ساباقتار» دەپ اتالدى. وندا رەسەيدەگى قازاق ەتنومادەني قوزعالىسى جەتەكشىلەرى مەن بەلسەندىلەرىنىڭ تاجىريبە الماسۋى، دياسپورانىڭ بىرىگۋىن، نىعايتۋ، اتا-جۇرتپەن بايلانىسىن دامىتۋ جانە رەسەيلىك قانداستارعا قازاق ءتىلىن وقىتۋ مەن ونىڭ شەشىمىن تابۋ جولدارى سەكىلدى تاقىرىپتار توڭىرەگىندە ءسوز بولدى. رەسەي قازاقتارىنىڭ فەدەرالدىق ۇلتتىق-مادەني اۆتونومياسىنىڭ پرەزيدەنتى توقتارباي دۇسەنبايەۆ رەسەيدىڭ ءار شالعايىنداعى قانداستار جۇرگىزىپ وتىرعان جۇمىستارعا، ولاردىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىنە توقتالدى. جالپى، كىشى قۇرىلتاي جۇمىسىنا، ونىڭ ىشىندە وسى دوڭگەلەك ۇستەل ماجىلىستەرىنە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ رەسەي فەدەراسياسىنداعى كونسۋلى اسحات سىزدىقوۆ قاتىستى، ول رەسەيدىڭ 20 وڭىرىنەن كەلگەن قانداستارىمىزدىڭ تالاپ-تىلەكتەرىن تىڭداپ، ولارعا جاۋاپ بەردى. شەكارالاس باتىس قازاقستان وبلىسىنان كەلگەن دەلەگاسيا مۇشەلەرىنىڭ سامارا وبلىسىمەن جۇمىس تاجىريبەسى تىڭدالدى.
رەسەي قازاقتارىنىڭ كىشى قۇرىلتايى اياسىندا ەدىل بويىنداعى قانداستارىمىز وزدەرىنىڭ ءتىلىن، ءداستۇرىن ۇمىتپاۋعا، دامىتۋعا ۇيىتقى بولىپ وتىرعان «اق جول» ايماقتىق ۇلتتىق-مادەني اۆتونومياسىنا 10 جىل تولۋىن مەرەكەلەدى. وبلىستىق فيلارمونياعا سامارا وبلىسىنىڭ اۋداندارى مەن قالالارىنان جينالعان قانداستارىمىز، سول اۋدانداردىڭ، وبلىستىڭ باسشىلارى تاپجىلماي التى ساعات وتىرىپ، مەرەكەلىك شارانى جانە فوتو، قولونەر كورمەلەرىن قىزىقتادى. سامارالىق قانداستاردى دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعى ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى تالعات ماماشيەۆ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ رەسەي فەدەراسياسىنداعى كونسۋلى اسحات سىزدىقوۆ قۇتتىقتادى. ءار اۋداندارداعى قازاقتاردىڭ قوعامدىق ۇلتتىق-مادەني ۇيىمدارى مۇشەلەرى قۇرعان بي انسامبلدەرىنىڭ ونەرى تاماشالاندى، قازاقستاننان بارعان ونەر جۇلدىزدارى، انشىلەر ەرلان رىسقالي، مەرۋەرت تۇسىپبايەۆا، تىلەۋبەك قوجان ۇلى، «قىزدار-اي» توبىنىڭ مۇشەلەرى باقىت رايبايەۆا مەن اينۇر الشىنبايەۆا اننەن شاشۋ شاشتى.
«اق جول» ۇلتتىق-مادەني اۆتونومياسى ون جىلدىڭ ىشىندە توقتارباي دۇسەنبايەۆتىڭ باسقارۋىمەن قازاقتىڭ ۇلتتىق ءداستۇرىن، ءتىلىن، مادەنيەتىن دامىتۋدا، سامارا جەرىندەگى ۇلتتار دوستىعىن نىعايتۋدا، اتا جۇرت –قازاقستانمەن جان-جاقتى بايلانىستى نىعايتۋدا قىرۋار جۇمىس اتقاردى. سامارادا 2009 جىلدان باستاپ، قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋشىلەردىڭ جەكسەنبىلىك مەكتەبى جۇمىس ىستەيدى. جىل سايىن «ناۋرىز» مەرەكەسى وتەدى، وعان وبلىستاعى قازاقتار تۇراتىن 13 مۋنيسيپالدى اۋداننان «اق جول» فيليالدارىنىڭ مۇشەلەرى كەلىپ قاتىسادى. سامارا وبلىسىن جايلاعان 16 مىڭنان اسا قازاققا گازەت شىعارىلادى.
مەرەكەگە جينالعاندارعا سامارالىق قازاقتاردىڭ «اق جول» ۇلتتىق-مادەني اۆتونومياسىنىڭ قۇرىلۋى مەن قالىپتاسۋى تۋرالى دەرەكتى فيلم كورسەتىلدى.
دەرەككوز: "ەگەمەن قازاقستان" گازەتى
پىكىر قالدىرۋ