كەشە ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا «سامۇرىق-قازىنا» ءال-اۋقات قورىنىڭ باسقارما ءتوراعاسى ءومىرزاق شوكەيەۆ بايانداما جاساپ تۇرىپ، ەلباسىعا قور جۇمىسىنداعى ورىنداۋشىلىق تارتىبىنە قاتىستى شاعىمداندى. كوپتەگەن اقپارات قۇرالدارى ءال-اۋقات قورى باسشىسىنىڭ بۇل ارەكەتىن كۇلكىگە اينالدىرىپ، قاۋقارسىزدىق دەپ باعالاپ جاتىر. الايدا، بۇل وقيعا قور باسشىسىنىڭ قاۋقارسىزدىعىنان بۇرىن قوردىڭ ەل ەكونوميكاسىنداعى مەملەكەتتىك قۇرىلىم رەتىندەگى ال-دارمەنى تۋرالى ءتۇرلى ويعا جەتەلەدى.
قالاي بولعاندا دا ءومىرزاق شوكەيەۆ ويىنداعىسىن ايتامىن دەپ، جۇيەلىك كەمشىلىكتەردى اشىپ قويدى. وعان كوز جەتكىزۋ ءۇشىن ءومىرزاق شوكەيەۆ پەن ەلباسى اراسىندا بولعان ديالوگقا قايتا ءبىر كوز جۇگىرتسەك:
-اقشا بار كەزدە قوردىڭ وكىلدىكتەرى بالالاپ كەتتى. الەم بويىنشا «سامۇرىق-قازىنانىڭ» 36 وكىلدىگى بار ەكەن. ءقازىر سولار بىر-بىرىنە كەدەرگى كەلتىرىپ، دۇرىس جۇمىس ءجۇرىپ ەاتقان جوق. مەن ولاردىڭ سانىن ۇشەۋگە دەيىن قىسقارتىپ، لوندون، بەيجىڭ جانە ماسكەۋدە عانا قالدىرۋدى ۇسىنامىن. وسى ۇشەۋىمەن-اق قالىپتى جۇمىس ىستەۋگە بولادى. ول ءۇشىن ءبىزدىڭ قورعا ءتارتىپ كەرەك. ءبىزدىڭ وزگەرىستەر تۋرالى ايتقاندارىمىز دەر كەزىندە جانە جوعارىدان تومەن ورىندالۋى ءۇشىن.
-ول ءتارتىپتى كىم ورناتادى؟
-وزگەرىستەر دەگەندە مەن وزىمدە جوعارىدان بارلىق حولدينگ بويىنشا وكىم ءتۇسىرۋ قۇقىم بولسا دەگەندى ايتىپ وتىرمىن.
-جاڭاعى ءوزىڭ ايتقاندار بويىنشا ما؟ سەنى ەشكىم تىڭداماي ما سوندا؟
-تىڭداماعاندا بىلاي عوي. مىسالى مەن ءبىر جىل بۇرىن وكىلدىكتەر بويىنشا باسقارما شەشىمىن شىعاردىم. ءبىراق، ءتۇرلى سەبەپتەرمەن ول وكىلدىكتەر ءالى جابىلماي وتىر. بۇل مىسال عانا...
-سەن جاسسىڭ. ءبىلىمىڭ بار، كۇشىڭ تاسىپ تۇر. ساعان لاۋازىم، وكىلەت بەردىك. سەن ەشكىم تىڭدامايدى دەيسىڭ. تىڭداۋدىڭ ءوزى ۇيات مۇنى. كىم سەنى تىڭداماي ءجۇر. ايت. مەن پارمەن بەرەيىن. كىم؟
-....
ء-ومىرزاقتى «سامۇرىق-قازىنادا» كىم تىڭداماي ءجۇر؟
-نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى، بۇل جەردە كوپتەگەن مۇددەلەر بار... ماعان ءسىزدىڭ ءبىراۋىز ءسوزىڭىز عانا كەرەك...
مىنە، وسى جەردەگى ءومىرزاقتىڭ «مۇندا ۇلكەن مۇددەلەر بار»، «ءسىزدىڭ ءبىراۋىز ءسوزىڭىز عانا كەرەك» دەگەنىنە نازار اۋدارعان ەشكىم بولماعان سياقتى. «سامۇرىق-قازىنا» قورىنىڭ قۇرامىندا ۇلكەن قاراجاتقا يە الىپ كومپانيالار بار، الىپ كومپانيالاردى باسقارىپ وتىرعان الپاۋىتتار بار. ءومىرزاقتى سولار شىرىلداتىپ وتىرۋى مۇمكىن.
نەگىزگى ماقساتى ۇزاق مەرزىمدى قۇندىلىقتارىن كۇشەيتۋ جانە الەمدىك نارىقتا باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن ۇلتتىق دامۋ ينستيتۋتتارىنىڭ، ۇلتتىق كومپانيالار مەن باسقا دا زاڭدى تۇلعالاردىڭ وزىنە مەنشىك قۇقىعىندا تيەسىلى اكسيالار پاكەتتەرىن (قاتىسۋ ۇلەستەرىن) باسقارۋ نەگىزگى ماقساتى بولىپ تابىلاتىن قور قۇرامىندا نە جوق دەيسىز؟! مۇندا مۇناي-گاز، مەتاللۋرگيا، ەنەرگەتيكا، ينفراقۇرىلىم، حيميا، مۇناي حيمياسى سىندى سان سالادا قىزمەت ەتەتىن كومپانيالار مەن اكتيۆتەر بار.
«سامۇرىق-قازىنانىڭ» سايتىندا قور قىزمەتىنىڭ نەگىزگى قاعيداتتارى مىنالار بولىپ تابىلادى دەپ كورسەتىلگەن:
- قوردىڭ جالعىز اكسيونەرى رەتىندە مەملەكەتتىڭ مۇددەلەرىن ساقتاۋ ؛
- قوردىڭ جانە ونىڭ كومپانيالارى قىزمەتىنىڭ اشىقتىعى، تيىمدىلىگى جانە يكەمدىلىگى ؛
- شەشىمدەر قابىلداۋدا جانە ولاردى ىسكە اسىرۋ كەزىندە جۇيەلىلىك جانە شۇعىلدىق؛
- جاۋاپتىلىق جانە ەسەپتىلىكتە بولۋ.
ياعني، قور باسشىسى بار بولعانى مەملەكەت مۇددەسى ءۇشىن شەشىم قابىلداۋ، ونى جۇيەلى جانە شۇعىل تۇردە جۇزەگە اسىرۋ بويىنشا ۇيىمنىڭ جارعىلىق ەرەجەلەرىنىڭ ساقتالماي وتىرعانىن مەڭزەپ وتىر. ءو. شوكەيەۆ ايتقان ول «مۇددەلەر» قانداي مۇددە، كىمنىڭ مۇددەلەرى؟ نەگە ول مۇددەلەر قور جۇمىسىنا، سول ارقىلى مەملەكەتتىڭ مۇددەلەرىنە كەدەرگى كەلتىرۋى كەرەك؟!
كەڭەيتىلگەن جيىندا ايتىلعان «سامۇرىق-قازىنا» باسشىسىنىڭ بۇل جانايقايى ايتىلعان كۇيى قالىپ قويمايدى، بيلىكتىڭ جوعارى دەڭگەيىندە ءتيىستى شەشىمدەر قابىلدانادى دەپ ۇمىتتەنەمىز.
دارحان مۇقان
پىكىر قالدىرۋ