ەلباسى ن. نازاربايەۆتىڭ «قازاقستان جاڭا جاھاندىق ناقتى احۋالدا: ءوسىم، رەفورمالار، دامۋ» حالىققا جولداۋى (تولىق ءماتىنى مەن ۆيدەوسى)

/uploads/thumbnail/20170708204855131_small.jpg

 

قىمباتتى قازاقستاندىقتار!

قۇرمەتتى پارلامەنت دەپۋتاتتارى مەن 
 ۇكىمەت مۇشەلەرى!

حانىمدار مەن مىرزالار!

 

ساناۋلى كۇندەردەن كەيىن ءبىز ازاتتىق تۋىن جەلبىرەتىپ، تاۋەلسىز مەملەكەت اتانعانىمىزدىڭ 25 جىلدىعىنا اياق باسامىز.  بۇل – تاۋەلسىزدىكتى نىعايتۋ جولىنداعى ولشەۋسىز ەڭبەگىمىزدىڭ شيرەك عاسىرلىق بەلەسىن قورىتىندىلايتىن مەرەيلى ءسات. تاۋەلسىزدىكتى باياندى ەتۋ – وعان قول جەتكىزۋدەن دە قيىن. مەملەكەتتىگىمىزدىڭ تۇعىرىن مىزعىماستاي نىعايتا ءتۇسۋ ءۇشىن بىزگە ءالى تالاي وتكەلى كۇردەلى، وكپەگى كوپ بۇرالاڭ جولداردان وتۋگە تۋرا كەلەدى.

زاماننىڭ بەتالىسىن وزدەرىڭىز كورىپ وتىرسىزدار. اسا كۇردەلى، قيىن كەزەڭگە اياق باستىق. جاڭا قاتەرلەرى مەن تىڭ مۇمكىندىكتەرى قاتار وربىگەن جاھاندىق احۋال ءبىزدىڭ كوز الدىمىزدا وزگەرۋدە. الپاۋىت ەلدەردىڭ تەكەتىرەسى مەن ءوزارا سانكسيالار الماسۋ دۇنيەنى تۇيىققا قاراي باستاۋدا. ءبىزدىڭ باستى ەكسپورتتىق ونىمدەرىمىزدىڭ دۇنيەجۇزىلىك نارىقتاعى باعاسى ەسەلەپ قۇلدىرادى. بۇگىنگى احۋال – ءبىزدىڭ جەتىستىكتەرىمىزدى سىنعا سالىپ، ەلدىگىمىزدى شىڭداي تۇسەتىن ۋاقىت تەزى. جاۋاپتى ساتتە بىرلىگىمىزدى ساقتاپ، ەلىمىزدىڭ يگىلىگى ءۇشىن ايانباي تەر توگۋىمىز كەرەك. ءبىرىمىز – ءبارىمىز ءۇشىن، ءبارىمىز – ءبىرىمىز ءۇشىن دەگەن قاعيدانى ۇستانىپ، ەڭبەك ەتۋگە ءتيىسپىز.

ءسات سايىن قۇبىلعان الاساپىران زامانعا ساي امال بولۋى كەرەك. ەڭ جاقسى جوسپار – ۋاقىت تالابىنا بەيىمدەلە الاتىن جوسپار. ءبىز دە زاماننىڭ بەتالىسىنا قاراي مەجەلەرىمىزدى بەلگىلەپ، جوسپارلارىمىزدى جوندەپ وتىرامىز. ءبىزدىڭ ماقساتىمىز – ەلى باقىتتى، جەرى گۇلدەنگەن قاسيەتتى وتانىمىز قازاقستاندى «ماڭگىلىك ەل» ەتۋ!

الەمدەگى ەڭ دامىعان 30 مەملەكەتتىڭ  قاتارىنا قوسىلىپ، باي دا قۋاتتى ەلدەرمەن يىق ءتۇيىستىرۋ. ءبىز بۇل ماقساتىمىزعا مىندەتتى  تۇردە جەتەمىز. مەن بۇگىن جاڭا قاتەرلەرى مەن تىڭ مۇمكىندىكتەرى قاتار وربىگەن جاڭا جاھاندىق ناقتى احۋالدا دامۋدىڭ باستى باعىتتارىن ايقىندايتىن  قازاقستان حالقىنا جولداۋىمدى جاريا ەتپەكپىن.

 

دوروگيە كازاحستانسى!
ۋۆاجاەمىە دەپۋتاتى پارلامەنتا، چلەنى پراۆيتەلستۆا!
دامى ي گوسپودا!

 

چەرەز نەسكولكو دنەي يستوريا ءناچنوت ءوتسچوت 25-گو گودا نەزاۆيسيموستي سترانى. ۆسەگو زا چەتۆەرت ۆەكا كازاحستان سوستويالسيا ي كاك سۋۆەرەننايا ناسيونالنايا ەكونوميكا، ۆكليۋچوننايا ۆ گلوبالنىە حوزيايستۆەننىە سۆيازي، ي كاك گوسۋدارستۆو، ستاۆشەە پولنوسەننىم ۋچاستنيكوم ميروۆوي سەمي ناسيي. مى ۆمەستە ۆىدەرجالي نەمالو يسپىتانيي، زاكاليليس ي وكرەپلي. مى دوبيليس نيەۆيداننىح ۆو ۆسەي ناشەي يستوريي تەمپوۆ ۋسپەشنوگو ەكونوميچەسكوگو رازۆيتيا. نيكوگدا پرەجدە ناش نارود نە جيل تاك حوروشو، كاك ءجيۆوت سەيچاس. مى دوستيگلي نەمالوگو.

سەيچاس مير مەنياەتسيا بىسترىمي تەمپامي. ناستۋپاەت درۋگايا ەپوحا. نا ناشيح گلازاح ۆوزنيكاەت نوۆايا گلوبالنايا رەالنوست س ينىمي ۆوزموجنوستيامي ي ريسكامي. سەگودنيا نا ەكونوميكۋ كازاحستانا نەگاتيۆنو ۆلياەت رياد ۆنەشنيح فاكتوروۆ، ۆىزۆاننىح وبۆالوم نا ميروۆىح رىنكاح. پرويسحوجدەنيە گلوبالنىح كريزيسوۆ نە زاۆيسيت وت ناس. نيكتو نە زاستراحوۆان وت ۆليانيا گلوبالنىح كريزيسوۆ.

I. ۆىزوۆى نوۆوي گلوبالنوي رەالنوستي

سەيچاس نام تاكجە ۆاجنو ۆيدەت ۆسە ۆىزوۆى رازۆيتيا ميرا.

ۆو-پەرۆىح، نىنەشنيي گلوبالنىي كريزيس يمەەت ۆسەوحۆاتىۆايۋششيي حاراكتەر. نەستابيلنى پراكتيچەسكي ۆسە ميروۆىە رىنكي — فينانسوۆىي، ۋگليەۆودورودنىي، مەتاللوۆ، پرودوۆولستۆيا ي درۋگيە. ەتو وسنوۆنايا پريچينا سنيجەنيا سپروسا نا ناشۋ ەكسپورتنۋيۋ پرودۋكسيۋ.

ۆو-ۆتورىح، زامەدلەنيە ەكونوميچەسكوگو روستا پرويسحوديت ۆو ۆسەح ەكونوميكاح ميرا. ۋجە نيكوگو نە ۋديۆلياەت پوستوياننوە سنيجەنيە پروگنوزوۆ پو روستۋ گلوبالنوگو ۆۆپ. س وسەني 2011 گودا مەجدۋنارودنىي ۆاليۋتنىي فوند ۋجە 6 راز پەرەسماتريۆال پروگنوزنىە پوكازاتەلي، سنيزيۆ يح س 5 دو 3 پروسەنتوۆ. ي، پو ۆسەي ۆيديموستي، ەتو نە پرەدەل.
ۆ-ترەتيح، نەفتيانىح سۋپەردوحودوۆ سەگودنيا نەت.

ۆ-چەتۆەرتىح، گلوبالنايا ەكونوميكا يسپىتىۆاەت داۆلەنيە پوليتيچەسكيح فاكتوروۆ. مير ستال نەستابيلنىم. ۆەدۋششيە دەرجاۆى ۆۆەلي سانكسيي درۋگ پروتيۆ درۋگا. مەجدۋ نيمي رەزكو سنيزيلوس دوۆەريە. نەستابيلنوست ي كونفليكتى ۆ رەگيونە بليجنەگو ي سرەدنەگو ۆوستوكا، سيەۆەرنوي ي سەنترالنوي افريكي پريۆەلي ك ماسشتابنىم پوتوكام بەجەنسيەۆ. كاجدىي دەن پرينوسيت سووبششەنيا و تەرروريستيچەسكيح اكتاح ي گيبەلي دەسياتكوۆ ليۋدەي. سەروزنۋيۋ ۋگروزۋ ميرۋ پرەدستاۆلياەت سەيچاس مەجدۋنارودنىي تەرروريزم. ەتو رەزۋلتات رازرۋشەنيا گوسۋدارستۆەننوستي پۋتەم ۆمەشاتەلستۆا ۆنەشنيح سيل ۆو ۆنۋترەننيە دەلا سۋۆەرەننىح گوسۋدارستۆ.

رازۆيتيە ميرا بۋدەت پرويسحوديت نا فونە جەستكوي كونكۋرەنسيي ميروۆىح ي رەگيونالنىح سەنتروۆ سيلى. ۆىزوۆام نوۆوي گلوبالنوي رەالنوستي مى دولجنى پروتيۆوپوستاۆيت سەلوستنۋيۋ ستراتەگيۋ دەيستۆيي نا وسنوۆە ناشيح رەالنىح ۆوزموجنوستەي.

II.انتيكريزيسنىە ۆوزموجنوستي كازاحستانا

گلوبالنىي كريزيس – ەتو نە تولكو وپاسنوست، نو ي نوۆىە ۆوزموجنوستي. بولشينستۆو كومپانيي ميروۆوگو ماسشتابا ستالي ۋداچنىمي ۆ كريزيسنىە پەريودى رازۆيتيا. پراكتيچەسكي ۆسە سترانى، دوبيۆشيەسيا ۋسپەحا زا پوسلەدنيە پولستولەتيا، ناچينالي بۋكۆالنو س نۋليا. دا ي ناش كازاحستان روديلسيا ۆ كريزيسنۋيۋ ەپوحۋ. پەرۆوە دەسياتيلەتيە — سامىي ترۋدنىي پەريود ستانوۆلەنيا نەزاۆيسيموستي —  مى جيلي، ۆ وسنوۆنوم، «بەز نەفتي». نەزاۆيسيمىي كازاحستان ۆسەگدا رازۆيۆالسيا ناپەرەكور ۆنەشنيم ەكونوميچەسكيم ستيحيام. رازۆە بىلا بلاگوپرياتنوي دليا ناس پەرۆايا پولوۆينا 90-ح گودوۆ پروشلوگو ۆەكا، كوگدا مى پروۆوزگلاسيلي سۆويۋ نەزاۆيسيموست؟ ۆ تو ۆرەميا وستانوۆيلوس پرويزۆودستۆو، ليۋدي وكازاليس بەز رابوتى ي سرەدستۆ ك سۋششەستۆوۆانيۋ. مى دوستوينو، شاگ زا شاگوم پرەودولەلي ەتوت كريزيس. ەدۆا ناشا سترانا ناچالا وششۋششات پەرۆىە رەزۋلتاتى پەرەمەن، گريانۋل فينانسوۆىي كريزيس ۆ يۋگو-ۆوستوچنوي ازيي 1997-1998 گودوۆ.

ۆاجنوە پوزيتيۆنوە زناچەنيە يمەلي پرينياتىە ۆ تو ۆرەميا ستراتەگيچەسكيە رەشەنيا ي دەيستۆيا. ەتو شيروكوماسشتابنايا پريۆاتيزاسيا ي پريحود ۆ ناشۋ ەكونوميكۋ بولشينستۆا ترانسناسيونالنىح كومپانيي. ۆ توت پەريود مى ۆزياليس زا سترويتەلستۆو  نوۆوي ستوليسى — استانى، ناچال رابوتات كاسپييسكيي ترۋبوپروۆودنىي كونسورسيۋم، ستارتوۆالا ستراتەگيا «كازاحستان — 2030». ۆاجنوست رەشەنيا و سوزدانيي ناسيونالنوگو فوندا ستالا ابسوليۋتنو ياسنوي، كوگدا رازرازيلسيا ۆسەميرنىي فينانسوۆىي كريزيس 2007-2009 گودوۆ. پوچتي 20 ميللياردوۆ دوللاروۆ، — 14 پروسەنتوۆ ۆۆپ كازاحستانا، — بىلو ۆىدەلەنو نا پوددەرجانيە زانياتوستي، رەمونت ي سترويتەلستۆو دوروگ، بلاگوۋسترويستۆو گورودوۆ ي سەل. پوموشش پولۋچيلي بانكوۆسكيي سەكتور، فەرمەرسكيە حوزيايستۆا، مالىي ي سرەدنيي بيزنەس. تىسياچي وبمانۋتىح نەدوبروسوۆەستنىمي زاسترويششيكامي ۋچاستنيكوۆ دوليەۆوگو سترويتەلستۆا سموگلي بلاگوداريا دوبروي ۆولە گوسۋدارستۆا پولۋچيت نوۆوە ءجيلو.

مى رازرابوتالي ي پوسلەدوۆاتەلنو رەاليزوۆالي دۆا انتيكريزيسنىح پلانا. ەتو ناش وگرومنىي ي ۋسپەشنىي وپىت پرەودولەنيا ەكونوميچەسكيح ترۋدنوستەي. نىنەشنيي گلوبالنىي كريزيس نە سۆاليلسيا نەوجيداننو نام نا گولوۆۋ. يا نەودنوكراتنو گوۆوريل، چتو نوۆايا ۆولنا پراكتيچەسكي نەيزبەجنا. ۆ ەتوت راز كازاحستان ۆپەرۆىە پريمەنياەت ۋپرەجدايۋششۋيۋ انتيكريزيسنۋيۋ ستراتەگيۋ.

ۆو-پەرۆىح، مى ناچالي ۋجە ۆتورۋيۋ پياتيلەتكۋ يندۋستريالنو-يننوۆاسيوننوگو رازۆيتيا، تو ەست سوزداەم ەكونوميكۋ، نەزاۆيسيمۋيۋ  وت سىريەۆىح رەسۋرسوۆ.

ۆو-ۆتورىح، مى پرينيالي گوسۋدارستۆەننۋيۋ پروگراممۋ ينفراسترۋكتۋرنوگو رازۆيتيا «نۇرلى جول». ۆاجنىي اسپەكت انتيكريزيسنىح مەر سۆيازان س پەرەحودوم ناسيونالنوي ۆاليۋتى تەنگە ك پلاۆايۋششەمۋ كۋرسۋ.

ۆ-ترەتيح، مى رەاليزۋەم «پلان ناسيي. ستو كونكرەتنىح شاگوۆ پو رەاليزاسيي 5-تي ينستيتۋسيونالنىح رەفورم». پارلامەنت رابوتاەت ناد زاكونوتۆورچەسكيم وبەسپەچەنيەم پلانا ناسيي. ەتو بولەە 80 زاكونوۆ. وني ناچنۋت رابوتات س 1 يانۆاريا 2016 گودا، كاك مى ي پلانيروۆالي. ۋسترانيايۋتسيا  ادمينيستراتيۆنىە بارەرى دليا مالوگو ي سرەدنەگو پرەدپرينيماتەلستۆا، سوۆەرشەنستۆۋيۋتسيا گوسۋدارستۆەننوە ۋپراۆلەنيە،  وبرازوۆانيە ي زدراۆووحرانەنيە. ۆسە ەتي مەرى تاكجە پريدادۋت زاپاس پروچنوستي گوسۋدارستۆۋ، وبششەستۆۋ، ناشەي ەكونوميكە.

ۆ-چەتۆەرتىح، مى ناكوپيلي نەوبحوديمىي گوسۋدارستۆەننىي فوند ي زولوتو-ۆاليۋتنىە رەزەرۆى.

ۆ-پياتىح، پو موەمۋ پورۋچەنيۋ رازرابوتانى پرودۋماننىە ۆاريانتى دەيستۆيي، كاك يا گوۆوريل رانشە، نا سلۋچاي سنيجەنيا سەن نا نەفت ي دو 30، ي دو 20 دوللاروۆ زا باررەل.

ۆ-شەستىح، درايۆەرامي ەكونوميچەسكوگو روستا ۆ كازاحستانە ستانوۆياتسيا نوۆىە سەكتورا ەكونوميكي، سوزداۆاەمىە ۆ رامكاح يننوۆاسيوننوي يندۋسترياليزاسيي. منوگيە وبراباتىۆايۋششيە وتراسلي دەمونستريرۋيۋت روست. زا پيات لەت وبراباتىۆايۋششايا پرومىشلەننوست ۆىروسلا ۆ 1،3 رازا، حيميچەسكايا پرومىشلەننوست ي پرويزۆودستۆو سترويتەلنىح ماتەريالوۆ — ۆ 1،7 رازا. ۆىپۋسك پرودۋكسيي ماشينوستروەنيا ۋۆەليچيلسيا ۆ 2،2 رازا، ا ەكسپورت — ۆ 3 رازا. رەاليزوۆانو بولەە 800 يندۋستريالنىح پروەكتوۆ. ۆ ەتوم گودۋ مەتاللۋرگيچەسكايا پرومىشلەننوست ۆىروسلا سرازۋ نا 15 پروسەنتوۆ، حيميچەسكايا — نا 3،2 پروسەنتا. پرويزۆودستۆو مينەرالنوي پرودۋكسيي — نا 3،2 پروسەنتا، ودەجدى — نا 4 پروسەنتا. ۆسەميرنىي بانك ي ازياتسكيي بانك رازۆيتيا پروگنوزيرۋيۋت دليا كازاحستانا بولەە ۆىسوكيە تەمپى ەكونوميچەسكوگو روستا ۆ 2016 گودۋ.

ۆ-سەدمىح، مەنياەتسيا ەكونوميچەسكوە پوۆەدەنيە كازاحستانسيەۆ. وتمەچاەتسيا روست پرويزۆوديتەلنوستي ترۋدا، بولەە چەم نا 60 پروسەنتوۆ.

***
ءبىزدىڭ حالقىمىز ەشقاشان بۇگىنگىدەي باقۋاتتى تۇرمىس كەشىپ كورگەن جوق. تاۋەلسىزدىك العاننان بەرى 1300-دەن استام دەنساۋلىق ساقتاۋ نىسانى مەن 1700-دەن استام ءبىلىم بەرۋ وشاعىن سالدىق. ولاردىڭ بارلىعىن ەڭ سوڭعى ۇلگىدەگى قۇرالدارمەن جابدىقتادىق. اسا كۇردەلى وپەراسيالاردى ءوز ەلىمىزدە، ءوز دارىگەرلەرىمىز جاسايتىن جاعدايعا جەتتىك. جالپى حالىقتىڭ تۇرمىسىنىڭ، دەنساۋلىعىنىڭ تۇزەلۋى، سانىنىڭ ءوسۋىنىڭ ناتيجەسىندە قازاقستاندىقتاردىڭ ورتاشا ءومىر ۇزاقتىعى 72 جاسقا جۋىقتادى.

مەملەكەت قانداي جاعدايدا دا الەۋمەتتىك مىندەتتەمەلەرىن شاشاۋ شىعارماي ورىنداپ كەلەدى. تاريحىمىزدى تۇگەندەپ، مادەنيەتىمىزدى وركەندەتۋگە قول جەتكىزدىك. جاڭا جىلدان بيۋدجەت قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسى، الەۋمەتتىك جاردەماقىلار مەن شاكىرتاقى ورتاشا العاندا 30 پروسەنتكە دەيىن كوبەيەدى. وسىنىڭ بارلىعى حالىقتىڭ بولاشاققا سەنىممەن قاراپ، الاڭسىز ءومىر سۇرۋىنە تولىق نەگىز بولادى.

ۋۆاجاەمىە كازاحستانسى!

دۆا گودا نازاد يا وبنارودوۆال ستراتەگيۋ «كازاحستان – 2050». زا ەتو ۆرەميا مى ۋجە دوبيليس ۆىدايۋششيحسيا رەزۋلتاتوۆ پو ەو رەاليزاسيي، داجە نەسموتريا نا نەگاتيۆنوە ۆليانيە گلوبالنوگو كريزيسا.

ۆو-پەرۆىح، پو پوكازاتەليۋ يندەكسا گلوبالنوي كونكۋرەنتوسپوسوبنوستي داۆوسكوگو ەكونوميچەسكوگو فورۋما كازاحستان زانيال 42 مەستو ۆ ميرە.

ۆو-ۆتورىح، ۆ ميروۆوم رەيتينگە ستران، سوزدايۋششيح سامىە بلاگوپرياتنىە ۋسلوۆيا دليا بيزنەسا، كازاحستان زانيال 41 پوزيسيۋ.

ۆ-ترەتيح، سەگودنيا، 30 نويابريا، كازاحستان دە-يۋرە ستانوۆيتسيا پولنوپراۆنىم چلەنوم ۆسەميرنوي تورگوۆوي ورگانيزاسيي. وب ەتوم وفيسيالنو بۋدەت وبياۆلەنو نا زاسەدانيي گەنەرالنوگو سوۆەتا ۆتو. ەتو سوبىتيە ياۆلياەتسيا ۆاجنوي ۆەحوي ۆ يستوريي نەزاۆيسيموگو كازاحستانا. ونو سۆيدەتەلستۆۋەت و پريزنانيي ناشەي سترانى كاك راۆنوپراۆنوگو تورگوۆو-ەكونوميچەسكوگو ءپارتنورا. ۆستۋپلەنيە كازاحستانا ۆ ۆتو وتكرىۆاەت نوۆىە ۆوزموجنوستي، كاك دليا ناشيح ەكسپورتەروۆ، تاك ي دليا ينوستراننىح ينۆەستوروۆ، كوتورىە پريدۋت ۆ كليۋچيەۆىە سەكتورا ناشەي ەكونوميكي.

III. ناشا گلاۆنايا انتيكريزيسنايا ستراتاگەما

سەگودنيا منوگوە زاۆيسيت وت ناس، ناچاۆشيح ناش ۆەليكيي كازاحستانسكيي پۋت ي يدەيۋ  ماڭگىلىك ەل. ۋ ناس ەست ستراتەگيي دەيستۆيي نا دولگوسروچنۋيۋ، سرەدنەسروچنۋيۋ ي بليجايشۋيۋ پەرسپەكتيۆۋ.

سەيچاس ي ۆ ليۋبوە درۋگوە ۆرەميا ناشا گلاۆنايا انتيكريزيسنايا ستراتاگەما توجدەستۆەننا ءتروم پروستىم، نو ۆاجنىم پونياتيام: روست، رەفورمى، رازۆيتيە.

پەرۆوە – ەتو روست. رەچ، پرەجدە ۆسەگو، يدەت وب ەكونوميچەسكوم روستە. پريمەنيتەلنو ك تەكۋششيم زاداچام نام نەوبحوديمو ۆوسستانوۆيت تاكيە تەمپى روستا ەكونوميكي، كوتورىە وبەسپەچات ۆحوجدەنيە كازاحستانا ۆ تريدساتكۋ نايبولەە رازۆيتىح ستران ميرا. مى دولجنى نايتي نوۆىە ۆنۋترەننيە يستوچنيكي روستا چەرەز راسكرىتيە چاستنوي ينيسياتيۆى.

ۆتوروە – ەتو رەفورمى. وني وبەسپەچيۆايۋت  ستابيلنوست ەكونوميكي، وبششەستۆا ي گوسۋدارستۆا. سەيچاس مى رەاليزۋەم «پلان ناسيي. ستو كونكرەتنىح شاگوۆ». وني سوپوستاۆيمى پو سۆوەمۋ ماسشتابۋ س تەمي ماسشتابنىمي رەفورمامي، كوتورىە مى پروۆوديلي ۆ 90-ح گوداح. نام جيزنەننو نەوبحوديمو بولەە گلۋبوكوە رەفورميروۆانيە گوسۋدارستۆەننوگو ي كورپوراتيۆنوگو مەنەدجمەنتا، فينانسوۆوگو ي فيسكالنوگو سەكتوروۆ.

ترەتە – ەتو رازۆيتيە. ۆ ححI ۆەكە گلاۆنىم فاكتوروم رازۆيتيا ستانوۆيتسيا نەپرەرىۆنايا مودەرنيزاسيا ۆسەح سفەر وبششەستۆا. مى ۆەدەم رابوتۋ پو ماسشتابنومۋ پرەوبرازوۆانيۋ ۆسەح گوسۋدارستۆەننىح، وبششەستۆەننىح ي چاستنىح ينستيتۋتوۆ نا پرينسيپاح وبششەستۆا ۆسەوبششەگو ترۋدا، ۆىسوكوي سوسيالنوي وتۆەتستۆەننوستي، ادرەسنوي پوموششي نايبولەە ۋيازۆيمىم سلويام ناسەلەنيا.

IV.  پيات ناپراۆلەنيي انتيكريزيسنىح ي سترۋكتۋرنىح پرەوبرازوۆانيي

ۆ بليجايشەە ۆرەميا نام نەوبحوديمو وسۋششەستۆيت كومپلەكسنىە انتيكريزيسنىە ي سترۋكتۋرنىە پرەوبرازوۆانيا پو سلەدۋيۋششيم پياتي ناپراۆلەنيام.

پەرۆوە. ستابيليزاسيا فينانسوۆوگو سەكتورا

ناشا ۆاجنەيشايا زاداچا – بىسترو ستابيليزيروۆات فينانسوۆۋيۋ سيستەمۋ، پريۆەستي ەو ۆ سووتۆەتستۆيە س نوۆوي گلوبالنوي رەالنوستيۋ.

ۆو-پەرۆىح، نادو وبەسپەچيت ەففەكتيۆنوە فۋنكسيونيروۆانيە فينانسوۆوگو سەكتورا ۆ ۋسلوۆياح پلاۆايۋششەگو كۋرسا تەنگە. پرينسيپيالنىي مومەنت زاكليۋچاەتسيا ۆ توم، چتو ۆوزۆراتا ك پراكتيكە بەسكونەچنوگو پوددەرجانيا كۋرسا ناسيونالنوي ۆاليۋتى زا ءسچوت سرەدستۆ ناسيونالنوگو فوندا نە بۋدەت. ناسيونالنومۋ بانكۋ نەوبحوديمو پروۆەستي سترەسس-تەستيروۆانيە ۆسەح سۋبەكتوۆ بانكوۆسكوگو سەكتورا نا پرەدمەت نەرابوتايۋششيح كرەديتوۆ. پو ەگو رەزۋلتاتام نادو پرينيات مەرى پو يح پريزنانيۋ ي سپيسانيۋ. بانكي، نە سۋميەۆشيە رەشيت پروبلەمۋ كاپيتاليزاسيي، دولجنى «ۋحوديت» يز فينانسوۆوي سيستەمى. كازاحستانسكيە بانكي دولجنى سووتۆەتستۆوۆات ۆسەم مەجدۋنارودنىم ستاندارتام، ۆ توم چيسلە، بازەلسكوگو كوميتەتا ي مەجدۋنارودنوگو ۆاليۋتنوگو فوندا. ۆاجنو دوبيتسيا ۋكرەپلەنيا دوۆەريا ك ناسيونالنوي ۆاليۋتە چەرەز راسشيرەنيە ينسترۋمەنتوۆ «دەدوللاريزاسيي».

ۆو-ۆتورىح، ۆ رامكاح ينفلياسيوننوگو تارگەتيروۆانيا ناسيونالنىي بانك دولجەن سنيزيت ۋروۆەن ينفلياسيي دو 4 پروسەنتوۆ ۆ سرەدنەسروچنوي پەرسپەكتيۆە. دليا ەتوگو دولجەن پولنوسەننو يسپولزوۆاتسيا مەحانيزم گيبكوگو يزمەنەنيا پروسەنتنىح ستاۆوك.

ۆ-ترەتيح، نادو ۋسترانيت يمەيۋششيەسيا ۋ ناسيونالنوگو بانكا ينستيتۋسيونالنىە دەفەكتى. يز-پود ەگو كونتروليا نادو ۆىۆەستي ەدينىي پەنسيوننىي فوند، فوند پروبلەمنىح كرەديتوۆ ي درۋگيە فينانسوۆىە ينستيتۋتى.

ۆ-چەتۆەرتىح، ۆ 2016 گودۋ پەنسيوننىە اكتيۆى دولجنى بىت پەرەدانى پود ۋپراۆلەنيە چاستنىح كازاحستانسكيح يلي ينوستراننىح كومپانيي. ۆ سەلياح پوۆىشەنيا دوحودنوستي پەنسيوننىح ناكوپلەنيي نادو پەرەسموترەت پودحودى ك ينۆەستيروۆانيۋ پەنسيوننىح سرەدستۆ. نادو وتنوسيتسيا ي ۋپراۆليات پەنسيوننىم فوندوم تاك جە، كاك ي ناسيونالنىم فوندوم.

ناسبانكۋ سلەدۋەت رەگۋليارنو پرەدوستاۆليات وبششەستۆۋ ي فينانسوۆىم ۋچرەجدەنيام يسچەرپىۆايۋششۋيۋ ينفورماسيۋ پو ۆوپروسام سۆوەي دەياتەلنوستي. ۆاجنو نالاديت نورمالنىي رابوچيي ديالوگ سو ۆسەمي ۋچاستنيكامي فينانسوۆوگو سەكتورا. تولكو پوسلە پرينياتيا ۆسەح ۋكازاننىح نەوتلوجنىح مەر موجنو پريستۋپيت ك ستيمۋليروۆانيۋ ەكونوميكي، ۆ توم چيسلە ي مونەتارنىمي مەتودامي. يا ۆەريۋ، چتو نوۆوە رۋكوۆودستۆو بۋدەت گراموتنو ۋپراۆليات ناسيونالنىم بانكوم. نام ۆسەم نادو پوۆەريت ۆ ناسيونالنۋيۋ ۆاليۋتۋ — تەنگە. ۆكلادى ۆ تەنگە — سەيچاس ەتو لۋچشەە سرەدستۆو دليا حرانەنيا ناكوپلەنيي گراجدان.

ۆتوروە. وپتيميزاسيا بيۋدجەتنوي پوليتيكي

«جيت پو سرەدستۆام» – ەتو ناش پروۆەرەننىي پرينسيپ ي پراۆيلنايا مودەل بيۋدجەتنوي پوليتيكي، وسوبەننو ۆ ۋسلوۆياح ۆليانيا گلوبالنوگو كريزيسا.

سەيچاس مى كونستاتيرۋەم سنيجەنيە نالوگوۆىح پوستۋپلەنيي ۆ بيۋدجەت پوچتي نا 20 پروسەنتوۆ. وبەمى ۋپلاتى ندس ۋپالي چەتۆەرت، ا پو كورپوراتيۆنومۋ نالوگۋ نا دوحودى – نا 13 پروسەنتوۆ. پوۆىشەنيە نالوگوۆ – نە ۆىحود يز سلوجيۆشەيسيا سيتۋاسيي. ەتو بۋدەت وزناچات ليش دوپولنيتەلنوە داۆلەنيە نا بيزنەس. پوكرىۆات بيۋدجەتنىە راسحودى زا ءسچوت ناسيونالنوگو فوندا – نەدالنوۆيدنو. مى نە زناەم، كاكوي ەششو ستورونوي وبەرنۋتسيا ك نام سلەدۋيۋششيە گودى. پوەتومۋ مويا پوزيسيا پرينسيپيالنا – يسپولزوۆانيە سرەدستۆ ناسيونالنوگو فوندا نا تەكۋششيە راسحودى دولجنو بىت پرەكراششەنو. ەدينستۆەننىم مەحانيزموم دولجەن وستاتسيا ەجەگودنىي گارانتيروۆاننىي، فيكسيروۆاننىي ترانسفەرت يز ناسيونالنوگو فوندا ۆ رەسپۋبليكانسكيي بيۋدجەت. پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ رازرابوتات نوۆۋيۋ كونسەپسيۋ فورميروۆانيا ي يسپولزوۆانيا سرەدستۆ ناسيونالنوگو فوندا ۆ ۋسلوۆياح نوۆوي گلوبالنوي رەالنوستي.

نام نەوبحوديمو پەرەسموترەت ۆسيۋ سيستەمۋ گوسۋدارستۆەننىح دوحودوۆ ي راسحودوۆ. پرەجدە ۆسەگو، سلەدۋەت راسشيريت دوحودنۋيۋ بازۋ بيۋدجەتا. ۆ 2017 گودۋ نادو ۆۆەستي ۆمەستو نىنەشنەگو ندس نالوگ س پروداج. سلەدۋەت وتمەنيت ۆسە نەەففەكتيۆنىە نالوگوۆىە لگوتى. نالوگوۆىە رەجيمى نادو وپتيميزيروۆات —  وستاۆيت تولكو تري ۋروۆنيا. ەتو – وبششيي، پاتەنت دليا ينديۆيدۋالنىح پرەدپرينيماتەلەي ي سپەسيالنىي نالوگوۆىي رەجيم دليا مالوگو ي سرەدنەگو بيزنەسا، ا تاكجە اگرارنوگو سەكتورا. تاكوي مەحانيزم بۋدەت ۆىۆوديت «تەنيەۆۋيۋ ەكونوميكۋ» نا سۆەت.

گلاۆنوي زاداچەي پراۆيتەلستۆا دولجنو ستات پوۆىشەنيە پروزراچنوستي نالوگوۆوي سفەرى. تولكو تاك كاجدىي سۋبەكت ەكونوميكي بۋدەت زاينتەرەسوۆان ۆ توم، چتوبى پلاتيت نالوگي ۆ پولنوم وبەمە.

پراۆيتەلستۆو دولجنو وبەسپەچيت ەففەكتيۆنوست نالوگوۆوگو ادمينيستريروۆانيا. سەيچاس سروكي لەگاليزاسيي يمۋششەستۆا پرودلەنى دو 31 دەكابريا 2016 گودا. پرينياتى دوپولنيتەلنىە ستيمۋلى دليا ۆوزۆراتا يمۋششەستۆا ي دەنەگ ۆ لەگالنىي وبوروت. گارانتيرۋيۋتسيا كونفيدەنسيالنوست ي زاششيتا وت سۋدەبنوگو پرەسلەدوۆانيا. پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ ەششە راز پرواناليزيروۆات ۋسلوۆيا لەگاليزاسيي ي، پري نەوبحوديموستي، ۋسيليت گارانتيي ەو ۋچاستنيكام. يا پريزىۆايۋ ۆسەح، كتو ەششو رازدۋمىۆاەت وب ۋچاستيي ۆ لەگاليزاسيي يمۋششەستۆا، ۆوسپولزوۆاتسيا ەتوي ۆوزموجنوستيۋ.

س 1 يانۆاريا 2017 گودا ۆستۋپيت ۆ سيلۋ ۆسەوبششەە دەكلاريروۆانيە دوحودوۆ ي راسحودوۆ. پوسلە ەتوگو بۋدۋت پرينياتى مەرى پو راسكرىتيۋ سچەتوۆ ي اكتيۆوۆ، گدە بى وني نە ناحوديليس، دليا ۆىياسنەنيا يح پرويسحوجدەنيا ي نالوگووبلوجەنيا، ۆ توم چيسلە ي س پوموششيۋ وەسر.

تەپەر و مەراح پو وپتيميزاسيي بيۋدجەتنىح راسحودوۆ. پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ پروۆەستي پولنۋيۋ ريەۆيزيۋ ۆسەح بيۋدجەتنىح پروگرامم. ۆ ۋسلوۆياح كريزيسا ۆاجەن كاجدىي تەنگە. نەەففەكتيۆنىە راسحودى يلي تە راسحودى، كوتورىە موگۋت بىت پوكرىتى زا ءسچوت چاستنوگو سەكتورا، دولجنى يسكليۋچاتسيا يز بيۋدجەتا. نۋجنو پەرەسموترەت راسحودى نا پروگراممى رەگيونالنوگو ي يندۋستريالنوگو رازۆيتيا.

سلەدۋەت پەرەسموترەت سيستەمۋ گوسۋدارستۆەننىح راسحودوۆ ي سۋبسيديي. سەيچاس سەلىي رياد وتراسلەي جيۆەت زا سچەت گوسۋدارستۆا. ۆ تو جە ۆرەميا، ناپريمەر، ينسترۋمەنتى گوسپوددەرجكي چەرەز كورپوراسيۋ «كازاگرو» نەدوستۋپنى دليا پولوۆينى ۆسەح سەلسكوحوزيايستۆەننىح پرويزۆوديتەلەي. دليا «رازگرۋزكي» بيۋدجەتنىح راسحودوۆ نادو اكتيۆنەە پريمەنيات مەحانيزمى گوسۋدارستۆەننو-چاستنوگو پارتنەرستۆا. نۋجنو پرورابوتات دوپولنيتەلنىە مەرى پو پووششرەنيۋ چاستنىح ينۆەستيسيي ۆ پريوريتەتنىە سفەرى ەكونوميكي. ۆاجنو شيرە پريۆلەكات چاستنىح ينۆەستوروۆ نە تولكو ك سترويتەلستۆۋ دوروگ، گازوپروۆودوۆ، بولنيس، شكول ي درۋگيح وبەكتوۆ، نو ي ك يح رەكونسترۋكسيي ي تەحوبسلۋجيۆانيۋ. ۆسە ۆىسۆوبوجداەمىە پري وپتيميزاسيي بيۋدجەتنىح راسحودوۆ سرەدستۆا نادو ناپراۆليات، ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد، نا پروەكتى، كوتورىە پرينەسۋت رەالنىە رەزۋلتاتى دليا ناسەلەنيا.

ترەتە. پريۆاتيزاسيا ي ستيمۋليروۆانيە ەكونوميچەسكوي كونكۋرەنسيي

سەگودنيا ۆاجنو ماكسيمالنو ۆىسۆوبوديت ۆنۋترەننيە رەسۋرسى دليا وبەسپەچەنيا ستابيلنوگو ەكونوميچەسكوگو روستا. دليا ەتوگو مى دولجنى يسپولزوۆات دۆا ەففەكتيۆنىح ينسترۋمەنتا – ماسشتابنۋيۋ پريۆاتيزاسيۋ ي راسشيرەنيە كونكۋرەنسيي. چتو سەگودنيا سدەرجيۆاەت روست ي كونكۋرەنسيۋ؟

پرەجدە ۆسەگو، بولشوي گوسۋدارستۆەننىي سەكتور — بولەە 7 تىسياچ پرەدپرياتيي. حولدينگي «سامرۋك-كازىنا» ي «كازاگرو» نەەففەكتيۆنو كونتروليرۋيۋت وگرومنىە اكتيۆى پرومىشلەننوستي ي سەلسكوگو حوزيايستۆا. اكتيۆى فوندا «سامرۋك-كازىنا» سوستاۆليايۋت بولەە 40 پروسەنتوۆ ۆۆپ، ۆكليۋچايۋت بولەە پياتيستا «ۆنۋچەك» ي «پراۆنۋچەك». حولدينگي «كازاگرو» ي «بايتەرەك» پريەۆراتيليس ۆ نەەففەكتيۆنىح پوسرەدنيكوۆ مەجدۋ بيۋدجەتوم ي بانكامي. ءۆسو ەتو سوپروۆوجداەتسيا رازدۋتىمي شتاتامي ي پوترەبلەنيەم وگرومنىح بيۋدجەتنىح رەسۋرسوۆ، ي ۆ تو جە ۆرەميا پريۆوديت ك ۆىتەسنەنيۋ چاستنىح ينۆەستيسيي ي ينيسياتيۆى.

سەيچاس ۆاجنو سنيات وگرانيچەنيا نا پريۆاتيزاسيۋ وبەكتوۆ گوسسەكتورا. نەوبحوديمو پەرەسموترەت رياد پولوجەنيي زاكونا «و گوسۋدارستۆەننوم يمۋششەستۆە» ي گراجدانسكوگو كودەكسا، سوكراتيت پەرەچەن ستراتەگيچەسكيح وبەكتوۆ، نە پودلەجاششيح پريۆاتيزاسيي. پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ رازرابوتات نوۆۋيۋ پروگراممۋ پريۆاتيزاسيي، ۆكليۋچيۆ ۆ نەو ۆسە ورگانيزاسيي، ناحودياششيەسيا ۆ گوسۋدارستۆەننوي سوبستۆەننوستي. ۆ توم چيسلە، ۆحودياششيە ۆ «سامرۋك-كازىنا»، «بايتەرەك» ي  «كازاگرو». پوسلە پريۆاتيزاسيي ۆسە تري ۋپراۆليايۋششيح حولدينگا  دولجنى بىت پرەوبرازوۆانى ۆ كومپاكتنىە ورگانيزاسيي.

پريۆاتيزاسيا دولجنا وسۋششەستۆلياتسيا پو سپراۆەدليۆوي رىنوچنوي ستويموستي، وتكرىتو ي كونكۋرەنتنو. كليۋچيەۆىمي مەحانيزمامي دولجنى ستات رازمەششەنيە اكسيي نا فوندوۆوم رىنكە ي وتكرىتىە اۋكسيونى. نادو سوزدات ۋسلوۆيا دليا ماكسيمالنوگو ۋچاستيا ۆ نەي كازاحستانسكيح ي ينوستراننىح ينۆەستوروۆ. پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ وتمەنيت پرەيمۋششەستۆەننىە پراۆا ۆسەح اكسيونەروۆ نا پريوبرەتەنيە وچۋجداەمىح اكتيۆوۆ.

دالەە، پراۆيتەلستۆو دولجنو سوزدات ۋسلوۆيا دليا سۆوبودنوي ي زدوروۆوي كونكۋرەنسيي.

ۆو-پەرۆىح، پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ ۆىرابوتات كونكرەتنىە پرەدلوجەنيا پو ۋسيلەنيۋ انتيمونوپولنوي دەياتەلنوستي. نام نۋجەن وتدەلنىي زاكون وب انتيمونوپولنوم ۆەدومستۆە، س چەتكوي رەگلامەنتاسيەي ەگو ستاتۋسا ي پوريادكا رابوتى.
ۆو-ۆتورىح، نەوبحوديمو ۋسترانيت يسكاجەنيە رىنوچنىح ستيمۋلوۆ ۆ ۆيدە يسكۋسستۆەننوگو رەگۋليروۆانيا سەن. پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ پرودولجيت دالنەيشيي پەرەحود نا رىنوچنوە سەنووبرازوۆانيە ۆو ۆسەح سەكتوراح ەكونوميكي.

ۆ-ترەتيح، پوليتيكا ۆ وبلاستي كونكۋرەنسيي دولجنا يدتي رۋكا وب رۋكۋ س ەففەكتيۆنىم رەگۋليروۆانيەم پروسەسسوۆ بانكروتستۆا ي رەابيليتاسيي نەەففەكتيۆنىح كومپانيي. رىنوچنايا ەكونوميكا — ەتو كونكۋرەنسيا سيلنىح. پرويگراۆشيە دولجنى يمەت ۆوزموجنوست ۋيتي س رىنكا يلي ناچات زانوۆو. ۋ ناس تاكوگو نەت. نەەففەكتيۆنىە كومپانيي ۆىسترايۆايۋتسيا ۆ وچەرەد زا رازنوگو رودا سۋبسيديامي ي لگوتامي وت گوسۋدارستۆا. ني ۆ ودنوي رازۆيتوي سترانە بانكروتستۆو كومپانيي نە پريۆوديت ك رازۆالۋ وتراسلي يلي وستانوۆكي پرەدپرياتيا س ۋۆولنەنيامي رابوتنيكوۆ. نا مەستو نەەففەكتيۆنىح مەنەدجەروۆ پريحوديات نوۆىە سوبستۆەننيكي، كوتورىە پرينوسيات س سوبوي ينۆەستيسيي. مى نە دولجنى «تيانۋت» نەكونكۋرەنتنىە كومپانيي زا سچەت گوسۋدارستۆا. پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ رازرابوتات چەتكيە ي پونياتنىە پروسەدۋرى بانكروتستۆا دليا فيزيچەسكيح ي يۋريديچەسكيح ليس. ونا دولجنا بىت ماكسيمالنو وبلەگچەنا.

***
كاسىپكەرلەر، ىسكەر ازاماتتار!

مەملەكەت سىزدەردىڭ بيزنەستەرىڭىزدى دامىتىپ، اياققا نىق تۇرۋلارىڭىزعا بارلىق جاعدايدى جاسادى. بۇگىنگىدەي سىن ساعاتتاردا سىزدەرگە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك ارتىلادى. جەكەشەلەندىرۋدىڭ جاڭا لەگىنە بەلسەندى قاتىسىڭىزدار، قارجىنى زاڭداستىرىپ، اشىق جۇمىس ىستەڭىزدەر. قۋاتتى ەل بولۋ – باسەكەگە قابىلەتتى بولۋ دەگەن ءسوز. «قازاقستاندا جاسالعان» ءاربىر بۇيىمدا ءتورت قاسيەت – ساپالى، ىڭعايلى، ادەمى جانە ارزان بولۋى كەرەك. سوندا عانا ءىسىمىز ءونىمدى، زاتىمىز ءوتىمدى بولادى. ءوزىمىزدى ءوزىمىز قامشىلاۋىمىز كەرەك، ءبىزدى سىرتتان كەلىپ ەشكىم جارىلقامايدى.

***
يا حوچۋ وبراتيتسيا ك پرەدپرينيماتەلسكومۋ كلاسسۋ، ۆسەم سوستوياتەلنىم كازاحستانسام، ۆسەم بيزنەسمەنام ي دەلوۆىم ليۋديام. گوسۋدارستۆو ءيدوت نا بەسپرەسەدەنتنىە ۆ ناشەي يستوريي مەرى پو پريۆاتيزاسيي ي ەكونوميچەسكوي ليبەراليزاسيي. سترانا ۋجە دالا منوگيم يز ۆاس ۆوزموجنوست زاراباتىۆات ي بىت نا پەرۆىح سترانيساح دەلوۆىح جۋرنالوۆ. يا پريزىۆايۋ ۆاس اكتيۆنو ۋچاستۆوۆات ۆ لەگاليزاسيي كاپيتالوۆ، پريۆاتيزاسيوننىح تەندەراح. ەتيم ۆى پوموجەتە سەبە ي كازاحستانۋ، ۆسەمۋ ناشەمۋ نارودۋ.

چەتۆەرتوە. وسنوۆى نوۆوي ينۆەستيسيوننوي پوليتيكي

ۆ بليجايشەە دەسياتيلەتيە كازاحستانۋ نەوبحوديمو:

— وبەسپەچيت ەجەگودنىي روست ەكونوميكي نا ۋروۆنە 5 پروسەنتوۆ؛

— ۋۆەليچيت ەكسپورت وبرابوتاننىح توۆاروۆ نە مەنەە چەم ۆ 2 رازا پو سراۆنەنيۋ س 2015 گودوم ي دوۆەستي ەگو دو 30 ميللياردوۆ دوللاروۆ ۆ گود؛

— ۋۆەليچيت ەجەگودنىي وبەم ينۆەستيسيي ۆ ەكونوميكۋ بولەە چەم نا 10 ميللياردوۆ دوللاروۆ، ا ۆ سەلوم زا 10 لەت – نە مەنەە چەم نا 100 ميللياردوۆ دوللاروۆ؛

— سوزدات بولەە 660 تىسياچ نوۆىح رابوچيح مەست، ۋۆەليچيت پرويزۆوديتەلنوست ترۋدا ۆ 2 رازا.

تاكيە تەمپى ەكونوميچەسكوگو روستا موگۋت بىت وبەسپەچەنى تولكو زا ءسچوت فورميروۆانيا نوۆىح درايۆەروۆ، وبەسپەچيۆايۋششيح پريتوك ەكسپورتنىح دوحودوۆ.

اكسيوما نوۆوي گلوبالنوي رەالنوستي سوستويت ۆ توم، چتو تولكو ديۆەرسيفيسيروۆاننايا ەكونوميكا موجەت ەففەكتيۆنو پروتيۆوستويات پوسلەدستۆيام گلوبالنوگو كريزيسا. پوەتومۋ مى رەاليزۋەم پروگراممۋ يندۋسترياليزاسيي. نام نۋجنا نوۆايا ينۆەستيسيوننايا پوليتيكا.

ۆو-پەرۆىح، ۆاجنو پريۆلەكات چاستنىە ينۆەستيسيي س اكسەنتوم نا ترانسناسيونالنىە كورپوراسيي. مى دولجنى فورميروۆات بلاگوپرياتنۋيۋ سرەدۋ دليا پريۆلەچەنيا «سلوجنىح ينۆەستيسيي». ۆ ەتوم گودۋ پرينياتو رەشەنيە و سوزدانيي مەجدۋنارودنوگو فينانسوۆوگو سەنترا «استانا». ون ستانەت رەگيونالنىم حابوم ۆ سفەرە يسلامسكوگو فينانسيروۆانيا، پريۆات-بانكينگا ي پەرەستراحوۆانيا. كازاحستان دولجەن ستات سترانوي-ليدەروم رەگيونا س سيلنىمي ينستيتۋتامي، كومپەتەنتنىم، ەففەكتيۆنىم ي پرەدسكازۋەمىم پراۆيتەلستۆوم. ۋ ناس دولجنى بىت      لۋچشيە تەحنيچەسكيە كادرى، ينفراسترۋكتۋرا ميروۆوگو ۋروۆنيا، وبەسپەچەنى وبششەستۆەننىي پوريادوك ي ليچنايا بەزوپاسنوست ليۋدەي.

دالنەيشەە پروۆەدەنيە رەفورم، ناپراۆلەننىح نا سوۆەرشەنستۆوۆانيە ينۆەستيسيوننوگو كليماتا، دولجنو پروۆوديتسيا سوۆمەستنو س وەسر ي درۋگيمي مەجدۋنارودنىمي فينانسوۆىمي ينستيتۋتامي. پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ ۆ ترەحمەسياچنىي سروك پرەدستاۆيت دەتالنىي پلان پو ۋلۋچشەنيۋ ينۆەستكليماتا. كرومە توگو، دليا اكتيۆيزاسيي رابوتى س ينۆەستورامي پورۋچايۋ سوزدات پراۆيتەلستۆەننىي سوۆەت، وريەنتيروۆاننىي نا پريۆلەچەنيە ينۆەستوروۆ ي ۋلۋچشەنيە ينۆەستيسيوننوگو كليماتا. ۆ رەگيوناح نادو سوزدات انالوگيچنىە سوۆەتى پو پريۆلەچەنيۋ ينۆەستيسيي دليا رەاليزاسيي پروەكتوۆ مەستنوگو زناچەنيا.

ۆو-ۆتورىح، ۆاجنو سفورميروۆات رەگيونالنىە درايۆەرى ەكونوميچەسكوگو روستا. ۆسە ينۆەستيسيوننىە پروەكتى رەاليزۋيۋتسيا نەپوسرەدستۆەننو ۆ رەگيوناح. پوەتومۋ نەوبحوديمو رازرابوتات وتدەلنىە پروگراممى دليا 6 ماكرورەگيونوۆ — يۋجنوگو، سيەۆەرنوگو، سەنترالنو-ۆوستوچنوگو، زاپادنوگو، الماتى ي استانى. ۆوكرۋگ كرۋپنىح رەگيونالنىح پروەكتوۆ نەوبحوديمو رازۆيۆات مالىي ي سرەدنيي بيزنەس. پوەتومۋ پروگرامما پوددەرجكي پرەدپرينيماتەلستۆا «دوروجنايا كارتا بيزنەسا — 2020» دولجنا ستات چاستيۋ ينۆەستيسيوننىح پروگرامم ماكرورەگيونوۆ. نەوبحوديمو پرەدۋسموترەت مەرى پو پوۆىشەنيۋ موبيلنوستي ترۋدوۆىح رەسۋرسوۆ، ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد، ناپراۆلەننىح نا ستيمۋليروۆانيە ميگراسيي يز ترۋدويزبىتوچنىح ۆ ترۋدودەفيسيتنىە رەگيونى.

ماكرورەگيونى دولجنى وبەدينياتسيا ەدينوي ترانسپورتنوي، لوگيستيچەسكوي ي كوممۋنيكاسيوننوي ارحيتەكتۋروي، سوزداۆاەموي ۆ رامكاح پروگراممى «نۇرلى جول». ۆ ناستوياششەە ۆرەميا رەاليزۋيۋتسيا 11 پروەكتوۆ پو كليۋچيەۆىم ناپراۆلەنيام «سەنتر-يۋگ»، «سەنتر-ۆوستوك»،  «سەنتر-زاپاد». ۆەدەتسيا سترويتەلستۆو جەلەزنودوروجنىح لينيي «بورجاكتى — ەرساي»، «الماتى — شۋ» ي پارومنوي پەرەپراۆى ۆ پورتۋ كۋرىك. ەتي پروەكتى ۋجە سەگودنيا وبەسپەچيلي رابوچيمي مەستامي 72 تىسياچي چەلوۆەك. پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ اكتيۆيزيروۆات رەاليزاسيۋ داننوي پروگراممى.

ۆ تو جە ۆرەميا، ۋچيتىۆايا ەكونوميچەسكۋيۋ كونيۋنكتۋرۋ، نەوبحوديمو ديۆەرسيفيسيروۆات يستوچنيكي فينانسيروۆانيا. ۆ حودە موەگو ۆيزيتا ۆ كنر بىلي دوستيگنۋتى دوگوۆورەننوستي س ەكسيمبانكوم و پريۆلەچەنيي زايموۆ نا سۋممۋ 2،6 ميللياردا دوللاروۆ. سەيچاس زا سچەت گوسۋدارستۆەننوگو بيۋدجەتا سترويتسيا منوگو دوروگ. نو نادو پريۆلەكات ك ەتيم پروەكتام ينوستراننىح ي مەستنىح ينۆەستوروۆ. ۆ بليجايشەي پەرسپەكتيۆە پروەكتى پروگراممى «نۇرلى جول» نەوبحوديمو پريۆەستي ك مودەلي فينانسيروۆانيا س پريۆلەچەنيەم چاستنوگو كاپيتالا.

ۆ-ترەتيح، سەيچاس سلەدۋەت اكتيۆنەە وسۆايۆات ەكسپورتنىە نيشي نا ميروۆوم ي رەگيونالنوم رىنكاح. مى دولجنى ەففەكتيۆنو يسپولزوۆات ەكونوميچەسكيي پوتەنسيال بليزلەجاششيح ستران. ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد، ەتو كيتاي، روسسيا، يران، مونگوليا، ينديا، پاكيستان، سترانى سەنترالنوي ازيي ي كاۆكازا. داننىە سترانى ەجەگودنو يمپورتيرۋيۋت توۆاروۆ ي ۋسلۋگ بولەە چەم نا 3،5 تريلليونا دوللاروۆ. نەوبحوديمو زاكليۋچيت سوگلاشەنيا و سۆوبودنوي تورگوۆلە ەۆرازييسكوگو ەكونوميچەسكوگو سويۋزا س كليۋچيەۆىمي رەگيونالنىمي رىنكامي. پراۆيتەلستۆو دولجنو پرورابوتات ەتي ۆوپروسى س ناشيمي پارتنەرامي ي رەشات يح س ۆىگودوي دليا ۆسەح. ميدۋ نەوبحوديمو پودكليۋچيت ۆسە رەسۋرسى كازاحستانسكيح زاگرانۋچرەجدەنيي ك ۆىپولنەنيۋ ەتوي زاداچي.

ۆ-چەتۆەرتىح، نام نەوبحوديمو ماكسيمالنو رازۆيۆات سيستەمۋ پودگوتوۆكي تەحنيچەسكيح كادروۆ. تەحنيچەسكوە ي پروفەسسيونالنوە وبرازوۆانيە دولجنو ستات ودنيم يز وسنوۆنىح ناپراۆلەنيي ينۆەستيسيوننوي پوليتيكي. دليا ەتوگو نەوبحوديمو سوزدات سەنترى پو پودگوتوۆكە كادروۆ سوۆمەستنو س گەرمانيەي، كانادوي، اۆستراليەي ي سينگاپۋروم. وني ستانۋت مودەليۋ سيستەمى تەحنيچەسكوگو ي پروفەسسيونالنوگو وبرازوۆانيا دليا ۆسەي سترانى.

ۆ-پياتىح، سلەدۋەت پوۆىسيت يننوۆاسيوننىي پوتەنسيال كازاحستانسكوي ەكونوميكي. ۆاجنو زالوجيت وسنوۆى دليا پوستروەنيا ەكونوميكي بۋدۋششەگو. نەوبحوديمو رازۆيۆات كومپەتەنسيي ۆ سفەرە سمارت-تەحنولوگيي، يسكۋسستۆەننوگو ينتەللەكتا، ينتەگراسيي كيبەرفيزيچەسكيح سيستەم، ەنەرگەتيكي بۋدۋششەگو، پروەكتيروۆانيا ي ينجينيرينگا. ەتو موجنو سدەلات تولكو چەرەز پوستروەنيە ەففەكتيۆنوي ناۋچنو-يننوۆاسيوننوي سيستەمى. ەو وسنوۆوي بۋدۋت موششنىە يسسلەدوۆاتەلسكيە ۋنيۆەرسيتەتى ي يننوۆاسيوننىە كلاستەرى، فورميرۋەمىە نا بازە حايتەك-پاركا «استانا بيزنەس كامپۋس» نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتا ي تەحنوپاركا «الاتاۋ» ۆ الماتى. پروۆەدەنيە ۆ استانە مەجدۋنارودنوي سپەسياليزيروۆاننوي ۆىستاۆكي ەكسپو – 2017 داەم نام حوروشۋيۋ ۆوزموجنوست اكتيۆنو رازۆيۆات نوۆۋيۋ ەنەرگەتيكۋ، وسنوۆاننۋيۋ نا «زەلەنىح تەحنولوگياح».

پياتوە. نوۆايا سوسيالنايا پوليتيكا

منوگيە گودى ديناميچنىي ەكونوميچەسكيي روست پوزۆوليال نام پروۆوديت اكتيۆنۋيۋ سوسيالنۋيۋ پوليتيكۋ، ۆ نەسكولكو راز پوۆىسيت كاچەستۆو جيزني ليۋدەي. نەسموتريا نا ۆسە ترۋدنوستي، كوتورىە ناشا ەكونوميكا يسپىتىۆالا يز-زا نەگاتيۆنوگو ۆليانيا ۆسەح گلوبالنىح كريزيسوۆ، مى ۆسەگدا پوۆىشالي بلاگوسوستويانيە كازاحستانسيەۆ. زا دەسيات لەت گوسۋدارستۆەننىە راسحودى نا سوسيالنۋيۋ سفەرۋ ۆىروسلي ۆ رەالنوم ۆىراجەنيي پوچتي ۆ 3 رازا. چيسلەننوست زانياتىح ۆ سوسيالنوي سفەرە ي ۆ گوسۋدارستۆەننوم ۋپراۆلەنيي پريەۆىشاەت 1،2 ميلليونا چەلوۆەك. گوسۋدارستۆو وبەسپەچيۆاەت بولشوي ءوبوم پوسوبيي ي ۆىپلات. يح پولۋچايۋت سۆىشە 1،5 ميلليونا گراجدان.

نا فونە ەكونوميچەسكيح ريسكوۆ، نەسموتريا ني نا چتو، مى پرودولجيم رەاليزاسيۋ مەر سوسيالنوي پوددەرجكي ناسەلەنيا. يا وبياۆليايۋ، چتو س 1 يانۆاريا 2016 گودا بۋدۋت پوۆىشەنى زارپلاتى رابوتنيكام زدراۆووحرانەنيا – ۆ سرەدنەم دو 28 پروسەنتوۆ، وبرازوۆانيا — دو 29 پروسەنتوۆ، سوسيالنوي زاششيتى — دو 40 پروسەنتوۆ. پري ەتوم سەلەسووبرازنو پريمەنيت ديففەرەنسيروۆاننىي پودحود ك رازليچنىم كاتەگوريام بيۋدجەتنيكوۆ. ۆ بۋدۋششەم گودۋ بۋدەت وبەسپەچەنو 25-پروسەنتنوە پوۆىشەنيە رازمەروۆ سوسيالنىح پوسوبيي پو ينۆاليدنوستي ي ۋتەرە كورميلسا، ا تاكجە ستيپەنديي. س 1 يانۆاريا 2016 گودا مى يندەكسيرۋەم سوليدارنۋيۋ پەنسيۋ س وپەرەجەنيەم ۋروۆنيا ينفلياسيي نا 2 پروسەنتا. ۆ 2016 گودۋ بۋدەت پوۆىشەنا زارپلاتا گوسۋدارستۆەننىم سلۋجاششيم كورپۋسا «ب» — نا 30 پروسەنتوۆ. سرەدستۆا نا ەتي سەلي مى سەكونوميم پوسلە وپتيميزاسيي بيۋدجەتنىح راسحودوۆ. تاكيم وبرازوم، مى ناحوديم سرەدستۆا دليا روستا زارپلات ي ۆىپولنياەم سۆوي سوسيالنىە وبيازاتەلستۆا پەرەد نارودوم!

يا وبراششايۋس كو ۆسەم سوسيالنو ۋيازۆيمىم سلويام ناسەلەنيا. مى ۆسەگدا پوموگالي نۋجدايۋششيمسيا. نو ۆ تو جە ۆرەميا سوسيالنايا سپراۆەدليۆوست نە دولجنا يسكاجاتسيا. ۆەد كاجدايا سوسيالنايا ۆىپلاتا — ەتو دوپولنيتەلنايا ناگرۋزكا نە پروستو نا بيۋدجەت، ا نا كاجدوگو رابوتايۋششەگو كازاحستانسا.  نادو چوتكو پونيمات، چتو يدەيا سوسيالنوي سپراۆەدليۆوستي نە دولجنا پريەۆراششاتسيا ۆ سوسيالنۋيۋ نەسپراۆەدليۆوست پو وتنوشەنيۋ ك رابوتايۋششيم كازاحستانسام. ەتو يح دەنگي!

سەگودنيا تولكو وبششەستۆو ۆسەوبششەگو ترۋدا سپوسوبنو ستات رەالنوي وسنوۆوي ەففەكتيۆنوي ەكونوميكي، ۋستويچيۆوي ك ۆنەشنيم پوترياسەنيام.

ۆ سەلياح راسشيرەنيا سوسيالنوي پوددەرجكي گراجدان پورۋچايۋ پراۆيتەلست

پىكىر قالدىرۋ

قاتىستى ماقالالار