ماقالا جۇڭگو عالامتورىنان الىندى.
ءتۇپنۇسقا تاقىرىبى: «ەتقورەكتىلەردىڭ ۇجىماعى نەمەسە قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك تاعامى – «بەشبارماق»
ورتالىق ازياداعى قازاقستان ەلى «ەت ەتقورەكتىلەردىڭ ۇجماعى» سانالادى، ونداعى ادامداردىڭ ءومىرى «ەتسىز جابىرقاۋ». مىڭداعان جىلدار بويى بۇنداعى كوشپەندى حالىق ەت ونىمدەرى مەن ءسۇت ونىمدەرىنە سۇيەنىپ تىرشىلىك ەتىپ كەلەدى. سيىردىڭ، قويدىڭ، جىلقىنىڭ، تۇيەنىڭ جاس ەتىن جەرگىلىكتى حالىق باپتاپ ءپىسىرۋ ارقىلى تامساندىرارلىق ءتۇرلى تاعامدار ازىرلەيدى. بۇلاردىڭ ىشىندە، ەڭ اتاقتىسى قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك تاعامى – بەشبارماق(قىتايشا بەس ساۋساق دەپ توتە اۋدارعان ەكەن – اۋدارماشى.).
بۇل تاعامنىڭ اتاۋىن ترانسليتەراسيا ارقىلى بىلاي اۋدارۋعا بولادى: «بە-شى-با-ەر-ما-كى»، ماعىناسى «بەس ساۋساق»، بۇعان قاراپ بۇل تاعامدى قولمەن ۇستاپ جەيتىنىن ءبىلۋ قيىن ەمەس. تەك قولمەن ۇستاپ جەگەندە عانا بۇل تاعامنىڭ شىنايى ءنارىن سەزىنە الاسىز. قازاقتاردىڭ بۇل تاعامىنىڭ تاريحى ولاردىڭ كوشپەندى ءومىر تاريحىمەن بىرگە سوناۋ الىستان باستاۋ الادى. ارعى زامانداردا دالا حالقى قويدى سويا سالىسىمەن ونى قازانعا سالىپ، تازا سۋدا قايناتىپ، قاراپايىم قوسپالار قوسۋ ارقىلى كەرەمەت تۇستىك دايىندايتىن بولعان.
اس ەڭ قاراپايىم شيكىزاتتار مەن ءپىسىرۋ ادىستەرىن پايدالانا وتىرىپ دايىندالىپ، ونىڭ وزىندىك حوش ءيىسى تولىعىمەن ساقتالىپ قالىنسا، مىنە بۇل ەڭ كەرەمەت نارسە. قازاقستاننىڭ «بەسبارماعى» مىنەكي وسىلاي دايىندالادى. شيكىزات: قوي، جىلقى، جالپى مال ەتى. ەڭ ءداستۇرلىسى، ارينە، جىلقى ەتى، وعان جىلقى قازىسى دا قوسىلادى. كەلەسىدە كەسىلگەن ەتتى سۋىق سۋعا باتىرا سالىپ، قايناعان سوڭ كوبىگىن الىپ تاستايسىز، سوسىن ارى قاراي تاعى بىرەر ساعات جايمەن قايناتاسىز، ءپىسىپ قالدى-اۋ دەگەندە كارتوشكا، تۇز، كوك بۇرىش، ت.ب. سورپاعا سالاسىز. ەت قايناپ جاتقاندا، جۇمىرتقا مەن ۇننان قامىر دايىندايسىز، ءتورت بۇرىشتاپ تۋرالعان قامىردى سورپاعا پىسىرەدى. ەلەستەتىڭىزشى، حوش ءيىستى جۇمساق ەت پەن جاڭا پىسكەن قامىردى اۋىزىڭىزعا سالىپ جىبەرىپ، سوسىن سورپادان ۇرتتاپ كەپ جىبەرسەڭىز، وندايدى «راحات» دەپ بەينەلەۋ، ارينە، جەتكىلىكسىز بولادى-اۋ. جەرگىلىكتى حالىقتىڭ ءداستۇرى بويىنشا ەت جەپ بولعان سوڭ، تاعى ءبىر ستاقان اشىتىلعان قىمىز جىلقى ءسۇتى (قىمىز – اۋد.) نەمەسە تۇيە ءسۇتى (شۇبات – اۋد.) اكەلىنەدى، جانە ءسۇتتى شاي دە بار...
«بەشبارماق» قازاقستاننىڭ توي-تومالاعىندا، مەرەكە- مەيرامدارىندا نەگىزگى تاعام ەسەپتەلىنەدى، سونىمەن قاتار، قازاقستان سالت-جوراعا قاتتى نازار اۋداراتىندىقتان، بۇل تاعامدى دايىنداعاندا ەر ادامدار ەت تۋراپ، ايەل ادامدار قامىر دايىندايدى. ولاردىڭ ايتۋىنشا بۇل «ين-يان» بىرىككەن كەلىسىمدىلىك(داۋسيزمدەگى ين مەن يان، قازاقتا بۇنداي ۇعىم جوق سەكىلدى ەدى – اۋد.). ال قازاقتار ءقادىرلى قوناق كۇتكەندە نەمەسە ۇلكەن مەرەكە كەزىندە قويدىڭ باسىن ءپىسىرىپ، ونى ەڭ ۇلكەن ادامعا نەمەسە ءقادىرلى قوناققا تارتادى.
قازاقستان پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆ بۇل تاعامدى دارىپتەي وتىرىپ بىلاي دەيدى: قازاقستانعا كەلگەندە ءۇش ءىستى مىندەتتى تۇردە ىستەۋ كەرەك، ولار: قارلى تاۋدى تاماشالاۋ، بايتاق دالانى تاماشالاۋ جانە قازاقستانننىڭ مەملەكەتتىك تاعامى «بەشبارماقتان» ءدام تاتۋ. سوندىقتان، ساياحاتتى ۇناتاتىن دوستار، ەگەر ءبىر كۇنى قازاقستانعا ساياحاتتاپ كەلە قالساڭىز، بۇل تاعامدى تاتىپ كورۋدى ۇمىتپاڭىز.
اۆتورى: جۇڭگو حالىقارالىق راديوسى سايىتىنىڭ (China radio international online) ءتىلشىسى لي دجيڭدجيڭ
2012-05-30
اۋدارعان: بيبول ءالىپباي
سۋرەت عالامتوردان الىندى
پىكىر قالدىرۋ