Reseı Federasıasynyń Prezıdenti

V.V. Pýtınge

Qurmetti Vladımır Vladımırovıch!

Qazaqstan Respýblıkasy men Reseı Federasıasynyń Prezıdentteri 1992 jylǵy  25-mamyrda qol qoıǵan «Dostyq, yntymaqtastyq jáne ózara kómek týraly» kelisimde eki eldiń de azamattarynyń quqyqtary men bostandyqtaryn qorǵaıtyn, halyqaralyq zań normalaryn qosa alǵanda ózine alǵan mindetterdi joǵary adamgershilikpen oryndaıtyn tatý memleketter retinde tanıtynyn jáne osyndaı maqsatta qarym-qatynas jasaıtynyn aıqyndaǵan edi.

Qazaqstan Respýblıkasy men Reseı Federasıasy arasyndaǵy 1998 jylǵy 6 shildede qol qoıylǵan «HHİ ǵasyrǵa baǵdarlanǵan máńgilik dostyq pen odaqtastyq týraly deklarasıada» da eki eldiń dostyǵy azamattarynyń quqyqtary men bostandyqtaryn qorǵaýǵa baǵyttalatyny kórsetilgen.

Alaıda, Reseı Federasıasy Qazaqstan halqynyń ómir súrý, densaýlyq saqtaý, jaqsy ómir súrýge qolaıly qorshaǵan ortada tirshilik etý quqyqtaryn buzyp otyr.

Sonymen birge, eki eldiń de Birikken ulttar uıymynyń «Orhýs Konvensıasyna» qosylǵanyna qaramastan Qazaqstan bıligine kórsetip otyrǵan ártúrli qysymy men yqpaly nátıjesinde Reseı Federasıasy da, Qazaqstan Respýblıkasy da atalǵan konvensıa talaptaryn oryndamaı otyrǵanyn málimdeımiz.

Atap aıtqanda, Reseı Federasıasy «Baıqońyr» ǵarysh aılaǵynan 2025-jylǵa deıin ýly geptıl otyny qoldanylatyn «Proton» zymyranyn ushyrýdy josparlap otyr.

 «Baıqońyr» ǵarysh aılaǵynan  1967-jyldan beri 400 den asa «Proton» zymyran tasyǵyshy ushyryldy. Onyń ishinde 47-i sátsiz aıaqtalǵan.

 «Proton-M» zymyran tasyǵyshy 2007 jyldyń 6 qyrkúıeginde apatqa ushyrap, Jezqazǵan qalasynan 40 shaqyrym jerge qulaǵan. Bylaısha aıtqanda, ondaǵan myń tonna geptıl eldi mekenge tógildi.

 Al 2013 jyldyń 2 shildesinde   «Proton-M» zymyran tasyǵyshy taǵy qulap, 600 tonna geptıl Baıqońyr ǵarysh aılaǵynan 2,5 shaqyrym jerdegi aýmaqqa tógildi.

Munyń bári Baıqońyr qalasynyń, oǵan jaqyn Tóretam, Aqaı eldi mekenderiniń, tipti, Qyzylorda oblysy turǵyndarynyń densaýlyǵyna orasan zor zıanyn tıgizgenine esh kúmánimiz joq.

Oǵan dálel, Qazaqstannyń Óskemen qalasynda shyǵatyn "Ýstınký plús" gazeti 5.03.2009j. №10 sanynda mynandaı aqparat taratady: Ýpravlenıe zdravoohranenıa VKO, otvechaıa na zapros Sentra ekopatologıı "11 fevralá 2009 goda, vo vremá ocherednogo zapýska raketa-nosıtelá "Proton-M", vrachom-terapevtom medısınskogo obedınenıa №2 Kýrchýmskogo raıona proveden prıem jıteleı sela Takyr s selú osenkı sostoıanıa zdorová naselenıa. V osnovnom lúdı obrashalıs k doktorý s jalobamı na slabost plohoe samochývstvıe, nervoznost golovnye bolı, golovokrýjenıe, toshnotý ı rvotý. Vsego osmotreno 42 cheloveka. V 12 slýchaıah zaregıstrırovany gıpertonıcheskıe krızy, v chetyreh – gıpotonıcheskıe sostoıanıa. Vsem nýjdaıýshımsá okazana medısınskaıa pomosh». http://technoavia.yk.kznwww.technoavia.yk.kz/news/show/2984. Sol jerde dárigerlerdiń bergen aqparaty boıynsha, shaǵyn ǵana  zymyrannyń bólshekteri qulaǵan jerge jaqyn ornalasqan Taqyr aýylynyń 206 turǵynynyń densaýlyǵy tekserilip,  olardyń 168-i ártúrli aýrýǵa shaldyqqany anyqtalǵan. Olardyń ishinde 51 adam júrek-qantamyr aýrýlaryna, 36 adamnyń júıke buzylý aýrýyna shaldyqqan. Al Qaljyr aýylyndaǵy tekserilgen 246 adamnyń jartysynan kóbiniń ártúrli aýrýlarǵa boı aldyrǵany anyqtalǵan. Bul zymyran tasyǵyshtyń apatqa ushyramaǵan kezinde qalyptasqan jaǵdaı. Al apat bolǵan kezindegi halyqtyń densaýlyǵy týraly aqparat, bizge áli kúnge belgisiz.   

Bul degenińiz, beıbit kúnde halyqqa hımıalyq qarý qoldanýmen birdeı. 

Sonymen birge osy jyly Qazaqstannyń birneshe oblysynda 150 myńnan asa kıiktiń, 90 myńnan asa maldyń, basqa da jabaıy ańdardyń jappaı qyrylýyna Proton zymyranyna paıdalanylatyn geptıl otynynyń tikeleı qatysy bar dep esepteımiz.

Demek, Proton zymyrany qazaqstandyq azamattardyń da, jan-janýarlar dúnıesiniń de ómirine orasan zor qaýip tóndirýde.

Reseı Federasıasynyń Qazaqstan aýmaǵyndaǵy 7 áskerı-jattyǵý polıgondarynda jasalyp jatqan synaqtar da adam ómirine asa zıanyn tıgizýde. Ásirese, Saryshaǵan áskerı polıgony mańynda náresteler men jas balalar arasynda dene kemistigi men túrli sozylmaly aýrýlardyń kóbeıgeni baıqalyp otyr.

Vladımır Vladımırovıch, osy jaǵdaılardy eskere otyryp:

1. «Baıqońyr» ǵarysh aılaǵynan Proton zymyran tasyǵyshyn ushyrýdy shuǵyl toqtatýyńyzdy;
2. Reseı Federasıasynyń Qazaqstan aýmaǵyndaǵy barlyq áskerı-jattyǵý polıgondaryn jabýyńyzdy;
3. Reseı Federasıasy KSROnyń zańdy murageri ekenin eskere otyryp, 30-jyldardaǵy ashtyq úshin Qazaqstan halqyna ótemaqy tóleýińizdi;
4. Qazaq jerinde 50 jyl boıy jasalǵan ıadrolyq synaqtardyń zardaptary úshin synaq bolǵan aýmaqtardaǵy azamattardyń densaýlyǵyna tıgen zalal úshin ótemaqy tóleýińizdi;
5. Proton zymyranynyń 1967-jyldan beri ushyrylýynan qazaqstandyqtardyń densaýlyǵyna, qorshaǵan ortaǵa tıgizgen zıany úshin ótemaqy tóleýińizdi talap etemiz!

«Antıgeptıl» azamattyq qozǵalysy