«ارمانىم — دۇنيەجۇزiن تۇگەل شارلاپ شىعۋ. تەڭiزدiڭ ار جاعىندا قانداي ەل بار ەكەن؟ كەمەگە مiنiپ، الىستاعى بەيتانىس مەملەكەتتەرگە بارعىم كەلەدi...» دەپ، كەزiندە ادەبيەت ساباعىندا شىعارما جازعان جاپون وقۋشىسى بۇگiندە الپىسقا كەلگەن شاعىندا بالالىق ارمانمەن تاعى دا جولعا شىعىپتى. سانى بويىنشا بۇل № 5-شi ساياحات.

قوش كەلدiڭiز، نايتوۋ سان! قازاق دەگەن قوناقجاي ەلگە ات باسىن بۇرعان ەكەنسiز. بۇعان دەيiن قانداي ەلدە بولدىڭىز، قانداي جەرلەردi كوردiڭiز؟

— رەسەي، فينليانديا، شۆەسيا، دانيا، گەرمانيا، شۆەيساريا، فرانسيا، ۇلىبريتانيا، يرلانديا، يسپانيا، افريكا، موروككا، الجير، نيگەريا، كامەرۋن، سۋدان، كەنيا، تانزانيا، زيمبامبە، مەكسيكا، گۆاتەمالا، سالۆادور، كوستا-ريكا، چيلي، ساموا، تونگا... ساياحاتىمنىڭ باعىتى وسىلاي جالعاسا بەرەدi. دۇنيەجۇزiندە مەن بولماعان مەملەكەت، مەن كورمەگەن قالا قالماعان شىعار. فيدجي ارالدارى، جاڭا زەلانديا، يندونەزيا، سينگاپۋر، مالايزيا، تايلاند، كورەيا، جۇڭگو، كامبودجا، نەپال، ۆەتنام، ءۇندiستان، قىسقاسى امەريكا مەن ەۋروپانىڭ بارلىق ەلiن، افريكانىڭ ەلدi-ەلسiز مەكەندەرiن ءوز كوزiممەن كوردiم.   شولەيت جەرلەر، قۇمدى ءوڭiرلەر، بيiك-بيiك تاۋلارىنان دا ءوز اياعىممەن استىم.

جەر ءجۇزiن جاياۋ شارلاۋ جالعىز ادامعا قيىن عوي...

— ارينە، قۇرلىقتاردىڭ بارلىعىنان جاياۋ ءوتۋ مۇمكiن ەمەس. تەڭiزدەن ءوتۋ ءۇشiن كەمە كەرەك، ال الىس ايماقتارعا جەتۋ ءۇشiن پوەزدى پايدالانامىن. ۇشاققا مiنبەيمiن، اۆتوكولiككە دە وتىرمايمىن. افريكا مەن امەريكا قۇرلىقتارىن، سiبiردi، ەۋروپانى تۇگەل كورiپ بولعان سوڭ ورتا ازياداعى ساياحاتىمدى قازاقستاننان باستاماقپىن. ءجۇز رەت ەستiگەننەن بiر رەت كورگەن ارتىق. كاسپيي تەڭiزiن ءوز كوزiممەن كورۋدi بۇرىننان ارمانداۋشى ەدiم. اقتاۋعا بارىپ، تاريحي تەڭiزدi تاماشالاعان سوڭ پوەزبەن وزبەكستانعا قاراي تارتامىن. ودان سوڭ قىرعىز ەلiنە دە امانداسا كەتكەن ءجون شىعار. سودان سوڭ قىتايعا بارىپ، ەلگە ورالامىن.

قارجى جاعىنان دەمەۋشiڭiز بار ما؟

— كاپيتاليستiك قوعامدا بiرەۋدi بiرەۋ قارجىلاندىرۋشى ما ەدi؟ ءوز ەڭبەگiممەن تاپقانىمدى ءوزiم جۇمسايمىن. ياعني كۇرiش ەگەمiن. تۇسكەن ءونiمدi ساتىپ، سونىڭ اقشاسىنا «قىدىرامىن».

ءوزiڭiز قاي اۋىلدان بولاسىز؟

— فۋدزي تاۋىنىڭ ەتەگiندەگi كاكەگاۆا قالاسى ماڭىنداعى حوسويا اۋىلىنىڭ نايتوۋ كۋنيو دەگەن ەگiنشiسiمiن. بiر گەكتار جەرiم بار. جىلىنا 4-4،5 مىڭ كيلوگرامم ءونiم بەرەدi.

كۇرiشتi جالعىز ءوزiڭiز ەگەسiز بە؟

— ءبارiن ءوزiم iستەيمiن. تراكتور، كومباين، دەگەندەي قاجەتتi قۇرال-جابدىقتىڭ ءبارi بار. مەنi جەر اسىراپ وتىر.

وتباسىڭىز تۋرالى ايتساڭىز؟

— ايەلiم، جيىرما جەتiگە كەلگەن ۇلىم بار. بالام فۋدزيدىڭ باۋرايىندا ورنالاسقان قومپانيادا ينجەنەر بولىپ iستەيدi. ايەلiم ءۇي شارۋاسىندا.

الىس-الىس ەلدەردەن كورگەندەرiڭiزدi بارعان سوڭ كەلiنشەگiڭiزگە اڭگiمەلەيتiن بولارسىز؟

— ايەلiم مەنەن «قايدا باردىڭ، نە كوردiڭ؟» دەپ سۇرامايدى، جالپى ەشنارسەگە قىزىقپايدى.

كەلiنشەگiڭiزگە سىيلىق اپاراسىز با؟

— جاس كەزiمدە وسىنداي ۇزاق ساياحاتتان ورالعاندا سىيكادە اپاراتىنمىن. ايەلiم مەن اپارعان سىيلىقتاردى جاقتىرماعان سوڭ ەشنارسە ساتىپ المايتىن بولدىم. قازان-وشاعىنان باسقاعا نازار اۋدارمايتىن جان.

دۇنيەجۇزiنiڭ تالاي ەلiن ارالادىڭىز. سەلت ەتكiزگەن كورiنiستەر بولدى ما؟

— مەكسيكاداعى ەجەلگi ينك وركەنيەتiنەن قالعان قالالاردىڭ ورنىن كوردiم. بۇگiندە ول ءوڭiردە بوتەن ەل وتىر، جات مادەنيەت ورنىققان. سوندا ويلادىم، كەيiن بiرنەشە عاسىر وتكەندە قازiرگi ءزاۋلiم عيماراتتار، سىقاسقان اۆتوكولiكتەر دە وسى سياقتى كۇيرەپ، كۇلگە اينالاتىن شىعار دەپ.

نايتوۋ سان، نە ءۇشiن ساياحاتتايسىز؟

— بiز سوعىستان كەيiنگi تۇرمىستىڭ قيىندىعىن كورگەن ۇرپاقپىز. بالا كەزدە «شiركiن، دۇنيەجۇزiن ارالاسام عوي» دەگەن ارمان بولدى. بۇل جالعىز مەنiڭ عانا ەمەس، سوعىستان كەيiنگi بارشا جاپون بالاسىنىڭ ارمانى بولاتىن. سوندىقتان بولار، جاپوندار باسقالار سياقتى جىلجىمايتىن ءمۇلiك جينامايدى، ماتەريالدىق بايلىققا قىزىقپايدى. بار تاپقان-تايانعانىن شەت ەلدi ارالاۋعا جۇمسايدى. مەن دە سونداي تابيعاتتى تاماشالاۋدى ۇناتاتىن، ەل-كورiپ، جەر تانۋعا قۇشتار قاراپايىم جاپون ازاماتىمىن.

شەت تiلدەرiن دە مەڭگەرگەن بولارسىز؟

— انا تiلiمنەن باسقا ەشقانداي تiلدi مەڭگەرمەي-اق، جارتى الەمدى ارالاپ شىقتىم. تانىمايتىن جەردە قالاي اداسپاي ءجۇر دەسەڭiز، جاپونيادا  جاپون تiلiندە تۋريستەرگە ارنالعان بارلىق ەلدiڭ جول كارتاسى ساتىلادى. ونىڭ iشiندە شەت ەلدiڭ قالالارى، تابيعاتى مەن كورنەكتi جەرلەرi تۋرالى ءمالiمەتتەر دە بار. كارتاعا قاراپ وتىرىپ، قالاعان جەرiمە اداسپاي جەتەمiن.

ءوزiڭiزگە ۇناعان بiر ەلدە قالىپ قويۋ نەمەسە وتباسىڭىزبەن كوشiپ بارۋ ويىڭىزعا كەلمەدi مە؟

— مەنiڭ اۋىلىم تەمiرجولدىڭ بويىنداعى، ەكi ءجۇز ءتۇتiنi بار ەلدi مەكەن. اينالاسىن تاۋلار قورشاپ تۇرعان وسى ايماققا قار جاۋمايدى، جازى اپتاپ ىستىق. ەسiگiمنiڭ الدىندا ساكۋرا باعى بار. بiزدiڭ اۋىلدىڭ اينالاسىن كۇزدە دە الۋان ءتۇرلi گۇل كومكەرiپ جاتادى. قانشا ەلدە بولسام دا حوسوياعا ايىرباستايتىن اۋىل جوق دەر ەدiم. تۋعان جەردەن كەڭ، ودان اسقان دارحان ايماقتى جەر ءجۇزiنەن تابا المادىم. وسى بiر شاعىن اۋىلدا تۇيىق قانا تiرشiلiك ەتiپ جاتقان بiز بوتەن ەلدەرگە سەرگۋ ءۇشiن عانا ساياحاتتايمىز. شەت ەلدiڭ نەبiر داڭقتى ايماقتارىنىڭ ءوزi وسكەن اۋىلىڭا جەتپەيدi ەكەن.

اڭگىمەڭىزگە راحمەت! ساپارىڭىز ءساتتى بولسىن!

اڭگiمەلەسكەن شارافات جىلقىبايەۆا