كۇن ەنەرگياسىن وندىرۋدەن الدىڭعى ورىندا تۇرعان جاپونيادا وندىرىلەتىن كۇن ەنەرگياسىنىڭ مولشەرى 450000 كۆ. بۇل بۇكىل ەۋروپا ەلدەرىنەن ەكى ەسە، امەريكادان ءۇش ەسەگە ارتىق. كۇنشىعىس ەلىندە وندىرىلگەن كۇن ەنەرگياسىنىڭ 90 پايىزى ءتۇرعىن ۇيلەردە پايدالانىلادى. جاپونيا تۇرعىندارىنىڭ قورشاعان ورتانى ساقتاۋعا دەگەن سانالى تۇردەگى قاتىناسى ۇلگى تۇتارلىق. ءوز اۋلاسىنىڭ عانا ەمەس، بۇكىل جەر شارىنىڭ ەكولوگياسى ءۇشىن قام جەۋدى ءار جاپون وزىنە پارىز دەپ بىلەدى. ەنەرگەتيكا سالاسىندا دا تابيعاتقا زيان تيگىزبەۋ جان-جاقتى ويلاستىرىلعان.

كۇن ەنەرگياسىنىڭ ارتىقشىلىعى نەدە؟

كۇن باتارەياسىنىڭ تۇرعىندارعا زيانى جوق، تۇرمىس-تىرشىلىككە كەدەرگى كەلتىرمەيدى. ءۇيدىڭ شاتىرىنا ورناتىلعان كۇن باتارەياسى ءجيى اۋىستىرۋدى، ورنىنان قوزعاۋدى قاجەت ەتپەيدى. الايدا كۇن باتارەياسىنىڭ جۇمىسىنا اۋا رايى اسەر ەتۋى مۇمكىن. كۇن كوزىن بۇلت كولەگەيلەگەندە باتارەيانىڭ ەنەرگيا شىعارۋىندا كەدەرگى بولۋى مۇمكىن. جاپون ەنەرگەتيكتەرى بۇدان دا شىعار جولدى قاراستىرعان. ياعني، جاپونيادا كۇن باتارەياسى ورناتىلعان تۇرعىن-ۇيلەر كۇندىز كۇن باتارەياسىمەن قۋاتتانسا،  تۇندە ەنەرگيا قوردالانعان قوسىمشا باتارەيانى پايدالانۋ مۇمكىندىگىنە يە.

كۇنشىعىس ەلىنىڭ ۇكىمەتى كۇن ەنەرگياسىن ءوندىرۋدى ون ەسەگە ۇلعايتۋ ءۇشىن كەشەندى ىستەر اتقارۋدا. كۇن ەنەرگياسىنىڭ ءوندىرىسى شىن مانىندە كوزدەلگەن مەجەگە جەتسە، 1180 000 كۆ شيكى مۇنايدى ۇنەمدەۋ مۇمكىندىگى تۋادى. كۇن ەنەرگياسى ون جىل بۇرىنعى كورسەتكىشتەن ون ەسە مول وندىرىلسە، وسىنداي مولشەردەگى مۇنايدىڭ جانۋىنان شىققان كومىرتەك ديوكسيدى ەلدەقايدا ازايادى ەكەن.

كۇن — انا بولسا، تەڭىز — اكە

جاپون حالقى ەرتە زاماننان تەڭىزدى حالىقتىڭ باستى اسىراۋشىسى دەپ بىلەدى. جاپون ماماندارى تەڭىز تولقىندارىنان ەنەرگيانىڭ جاڭا تۇرلەرىن وندىرۋگە كىرىسكەن. تەڭىز قاۋىپسىزدىگىن تەڭىزدىڭ ءوز ەنەرگياسىمەن قامتاماسىز ەتۋگە بولادى دەگەن ءسوز. جاپونيانىڭ «تەڭىزدەگى قاۋىپسىزدىكتى ساقتاۋ» اگەنتتىگى 1950 جىلدان بەرى تابيگي ەنەرگيانى زەرتتەۋ، تەڭىز ەنەرگياسىن ءوندىرۋ ىسىمەن اينالىسىپ كەلەدى. ونىڭ سەبەبى، تەڭىز ۇستىندەگى ماياك، جاعالاۋ بەلگىلەرى، جالعىز-جارىم ارالدار نەمەسە ريف (جەراستى جارتاسى) ءجيى كەزدەسەتىندىكتەن، تەڭىزدى ءوز ەنەرگياسىمەن قامتاماسىز ەتۋ قاجەت دەپ ەسەپتەيدى  ماماندار.

جاپونيا جاعالاۋلارىندا ماياكتار 5500 جىلدان بەرى بار. قازىرگى كەزەڭدە سونىڭ 54 پايىزى، ياعني 3000-ى تابيعي ەنەرگيادان قۋات الادى.  الداعى ۋاقىتتا ولاردىڭ سانىن 80 پايىزعا دەيىن كوبەيتۋ جوسپارلانعان. بۇگىندە ەنەرگيا تۇرلەرىنىڭ ىشىندە ەڭ ءتيىمدىسى كۇننىڭ قۋات كوزى بولسا، ودان كەيىن تەڭىز تولقىنىڭ ەنەرگياسى. ەنەرگيا وندىرەتىن قوندىرعىنىڭ العاشقىسى 1965 جىلى وساكا شىعاناعىنداعى سۋ استى جارتاسىنا ورناتىلدى. 2002 جىلى تۋربينانى اينالدىرىپ، سۋ اعىسىنان ەنەرگيا شىعاراتىن ريف پايدالانىلا باستادى. وسىنداي ادىسپەن تابيعي ەنەرگيانى پايدالاناتىن قۋات ءوندىرۋشى قوندىرعىنىڭ كەمشىلىگى دە بار كورىنەدى. ياعني، تەڭىزدەگى قوندىرعىنىڭ كومەگىمەن وندىرىلەتىن ەنەرگيا مولشەرى اۋا- رايىنا تاۋەلدى. تەڭىزدەگى قاۋىپسىزدىكتى ساقتاۋ اگەنتتىگى ەنەرگيامەن تۇراقتى تۇردە قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن كۇن ەنەرگياسى مەن تولقىن قۋاتىن قاتار پايدالانۋدى جۇزەگە اسىرۋدا. جازدىڭ كۇنى كۇننىڭ قىزۋى كۇشتى بولادى. تەڭىز بەتى كوبىنە تىمىق كۇيدە بولعاندىقتان جىلدىڭ بۇل مەزگىلىندە كۇن ەنەرگياسى  پايدالانىلادى. ال بۇلتتى كۇنى تەڭىز بەتىن داۋىلداتقاندا تۋلاعان توقىندار ەنەرگيانى مولىنان بەرەتىندىكتەن، قىستا ەنەرگيا تەڭىز سۋىنىڭ اعىسى ارقىلى وندىرىلەدى.

شارافات جىلقىبايەۆا

جاپونتانۋشى