اللەرگيا دەگەن نە؟ 
اللەرگيا – اعزانىڭ يممۋندىق جۇيەسىنىڭ كەيبىر سىرتقى تىتىركەندىرگىشتەرگە اسا سەزىمتالدىعى. مىسالى، جان-جانۋارلاردىڭ جۇنىنە، وسىمدىكتەردىڭ توزاڭىنا، ءتۇرلى ازىق-تۇلىككە، حيميالىق زاتتارعا، شاڭعا، دارىگە، جاندىكتەردىڭ ۋىنا، كوسمەتيكاعا جانە باسقا دا زاتتارعا اللارگيا بولۋى مۇمكىن. اعزا كەيبىر زاتتاردى اعزاعا ءقاۋىپ توندىرەدى دەپ قابىلداپ، ولارعا قارسى انتيدەنە جاسايدى. كەلەسى جولى سول اللەرگەن اسەر ەتكەندە قايتا انتيدەنە بولىنەدى. كوزدەن جاس اعۋ، قۇسۋ، قىشىنۋ، ت.ب. بەلگىلەر – اعزانىڭ اللەرگەنگە قارسىلىعى. كەيدە جاعىمسىز ءيىستىڭ مۇرنىڭدى جىبىرلاتىپ جىبەرەتىنى بولادى. نەمەسە ۇستاعان نارسەڭ قولىڭا جاقپاعانداي سەزىمدە بولاسىڭ. مۇنداي اللەرگيا وتە ءالسىز، ونى ءتىپتى بايقاي دا بەرمەيسىڭ. كەرىسىنشە، اللەرگيالىق رەاكسيا وتە كۇشتى بولۋى دا مۇمكىن، كەيدە ءتىپتى ومىرگە ءقاۋىپ توندىرەدى. اللەرگياسى بار ادامدار انافيلاكتيكالىق شوكقا – اۋىر پاتولوگيالىق كۇيگە ءتۇسۋى مۇمكىن. 

اللەرگيا نە سەبەپتى پايدا بولادى؟
كەيبىرەۋلەردىڭ يممۋندىق جۇيەسى اللەرگەندەرگە اسا قاتتى رەاكسيا بەرىپ، ءتۇرلى حيميالىق زاتتار تۇزەدى. ءجيى كەزدەسەتىنى – گيستامين دەپ اتالاتىن قوناعىسقا ارنالعان انتيدەنە. ول اللەرگيالىق بەلگىلەر تۋدىرادى. 
اللەرگيانىڭ كلينيكالىق بەلگىلەرى: 
— مۇرىننىڭ سىلەمەيلى قاباتىنىڭ قابىنۋى؛ 
— كوزدەردىڭ قىزارۋى، سۋلانۋى، قىشۋى؛
— ەسەكجەم، قىشىما؛
— بۋىنداردىڭ اۋىرۋى، ءىسىنۋى؛
— ءىش ءوتۋ، جۇرەك اينۋ، قۇسۋ. 
— جوعارعى تىنىس الۋ جولدارىنىڭ قابىنۋى، دەمىكپە.
— باستىڭ اۋىرۋى؛
— قۇلاقتىڭ تۇنۋى، ەستۋ قابىلەتىنىڭ تومەندەۋى.
اللەرگيالىق رەاكسيا بىرنەشە مينۋتتار بىرنەشە كۇنگە دەيىن سوزىلۋى مۇمكىن. ال ارداگەر-اللەرگيكتەردە ءتىپتى ايلار بويى جۇرەدى. جانە جىل وتكەن سايىن اعزانىڭ سەزىمتالدىعى ارتا ءتۇسىپ، جاڭا اللەرگەندەر قوسىلىپ وتىرادى. اۋرۋ اسقىنعان كەزدە جوعارىداعى بەلگىلەردىڭ بارلىعى بىردەي قوزاتىندىقتان، ناۋقاستىڭ جۇيكە جۇيەسىنە دە وراسان سالماق تۇسەدى. 

  
 اسقىنۋ:
— انافيلاكتيكالىق شوك؛
— كۆينكە ىسىگى 
— تىنىس الۋدىڭ قيىنداۋى؛
— تامىر سوعىسىنىڭ جيىلەۋى؛ 
— سۋىق تەر؛
— تەرىنىڭ جابىسقاق بولۋى؛ 
— بورتپە باسۋى؛
— اسقزاننىڭ ءبۇرىپ اۋىرۋى؛ 
— باس اينالۋ؛ 
— تالىقسۋ؛
— قالشىلداۋ، تىرىسۋ؛
— قۇرعاق جوتەل. 
كۇردەلى جاعدايدا مەديسينالىق كومەك جەدەل كورسەتىلمەسە، ناۋقاس ساناۋلى مينۋتتاردا و دۇنيەدەن ءبىراق شىعۋى مۇمكىن. 

اللەرگيا نەگە ەتەك الىپ بارادى؟ 
ال زەرتتەۋشىلەر مىناداي بولجامدار ۇسىنادى:
1. گيگيەنانىڭ «اسقىنۋى»، ياعني، ارتىق تازالىق. ادامنىڭ كۇردەلى يممۋندىق جۇيەسى ۇنەمى بەلگىلى ءبىر قاۋىپ-قاتەرگە قارسى جۇمىس ىستەپ تۇرۋى كەرەك. ال ءقازىر از سالماق تۇسەتىن بولعاندىقتان، يممۋندىق جۇيە ءقاۋىپسىز انتيگەندەرگە دە قارسى رەاكسيا كورسەتەدى-مىس. ەپيدەميولوگيالىق مالىمەتتەر گيگيەنا اسەرىنە بايلانىستى تەوريانى ماقۇلدايدى. ارتتا قالعان ەلدەردە اللەرگيا دەگەندى ەشكىم بىلمەيدى ەكەن، ال بريتانيا، اقش سىندى دامىعان ەلدەر كەرىسىنشە، كوش باستاپ تۇر. سوعان قاراي «ەلدەگى تازالىق ارتقان سايىن، اللەرگيامەن اۋرۋشىلار كوبەيە تۇسەدى» دەگەن تۇجىرىم جاسالعان. 
2. حيميالىق ءوندىرىس ونىمدەرىن قولدانۋ. كوپتەگەن حيميالىق ونىمدەر اللەرگەن رەتىندە بەلگىلى، سونداي-اق باسقا زاتتارعا اللەرگيا تۋدىرۋعا العىشارت بولادى. مىسالى، ءبىر جاسقا دەيىن انتيبيوتيك قابىلداعان بالالار قابىلداماعان بالالارعا قاراعاندا اللەرگياعا ءجيى ۇشىرايدى ەكەن. الايدا، بۇل دەرتتىڭ جالپى دەنساۋلىق جاعدايىمەن بايلانىسى جوق. (دەنساۋلىعىڭىزعا سەنىپ قالماڭىز دەۋىم سول).

اللەرگيكتەرگە كەڭەس
1. ەڭ الدىمەن اعزاڭىز نەنى قابىلدامايتىنىن ءوزىڭىز ءبىلۋىڭىز كەرەك. ونى انىقتايتىن تاسىلدەر بار. (ارنايى ەمحانالاردا قان ساراپتاماسى جانە تەرىگە تىتىركەندىرگىشتەر ەنگىزۋ ارقىلى انىقتاپ بەرەدى). سوسىن ءۇي-ىشىڭىز، دوستارىڭىز، ارالاساتىن ادامدارىڭىزدىڭ بارلىعى نەگە اللەرگياڭىز بار ەكەنىن بىلۋلەرى كەرەك. (ساقتىق ءۇشىن، كەيدە بۇل ءومىر مەن ءولىم ماسەلەسىن شەشۋى مۇمكىن). ال اۋىرىپ قالعان جاعدايدا دارىگەرگە مىندەتتى تۇردە ەسكەرتەسىز. 
2. اللەرگەندەرمەن كونتاكتىنى مەيلىنشە ازايتۋ، بولدىرماۋعا تىرىسۋ. (يت-مىسىقتان اينالىپ وتەسىز، جاقپايتىن ازىق-تۇلىكتى تۇتىنبايسىز، تەرەزەگە بىرنەشە قاباتتاعان داكە ماتا تۇتاتاسىز، شاڭ-توزاڭنان اۋلاق جۇرەسىز، كۇنىنە ەكى رەت ءۇيدى ىلعال شۇبەرەكپەن سۇرتەسىز، ت.ب.)
3. دارى-دارمەگىڭىز ۇنەمى جانىڭىزدا بولسىن. نەگىزى اللەرگيا ۇزاق كۋرستارمەن ەمدەلەدى. دەگەنمەن، اياق استىنان اۋىرىپ قالعانا جاعدايىڭىزدى جەڭىلدەتەتىن انتيگيستاميندىك پرەپاراتتار ۇيدە تۇرعانى دۇرىس. 
4. ەمدەلىڭىز. تاعى دا ايتايىن، ءقازىر مەديسينا اللەرگيانى جەڭدى. تەك ۇزبەي 3 جىل شاماسىندا ەمدەلۋ كەرەك. مىسالى، ماۋسىمدىق پوللينوزدا كۇزدەن باستاپ، قىستا جانە ەرتە كوكتەمدە ءبىر-بىر كۋرس ەم الاسىز. ال جاز كەزىندە ونسىز دا دارىلەردىڭ ارقاسىندا كۇن كورەسىز. شارىقتاۋ شەگىنە جەتكەن كەزدە (اركىمدە ءار ءتۇرلى، مەندە تامىزدىڭ ورتاسىنا قاراي) 1-2 اپتا قان تامىرعا سالىناتىن تامىزعى تۇرىندە پرەپاراتتار قابىلداۋ كەرەك. جىل بويى دارىگەردىڭ باقىلاۋىندا بولىپ، ەمدەلسەڭىز، قۇلان-تازا ايىعىپ كەتۋگە بولادى. 


ايتپاقشى... 
• الكاگول اللەرگيانى اسقىنتادى؛
• بالالاردىڭ دياتەزى دە اللەرگيانىڭ ءبىر ءتۇرى؛
• ماۋسىمدىق پوللينوزدان زارداپ شەگەتىن بولساڭىز، كليمات وزگەرتىپ كورىڭىز. (مەيلىنشە ىلعالدى ايماققا كوشۋ كەرەك)؛
• ءسۇت — بەلسەندى اللەرگەن (وسى مالىمەتتى العاش ەستىگەندە تاڭدانعانمىن)؛
• بالاعا سيترۋس جەمىستەرىن شەكتەپ بەرىڭىز (اللەرگياسى بارلار مۇلدەم تاتىپ الماسىن)؛
• جۇكتىلىك كەزىندە انتيگيستاميندىك پرەپارات ىشۋگە بولمايدى(دارىگەر باسقا دارىلەر ۇسىنادى)؛
• اتا-اناسىندا اللەرگيا بولسا، بالاعا مىندەتتى تۇردە بەرىلەدى؛
• سۋىققا دا اللەرگيا بولادى؛
• كالسيي اعزاداعى گيستاميندەردىڭ ازايۋىنا اسەر ەتەدى؛

 اللەرگيانى قالاي ەمدەيدى؟

 بىرىنشىدەن، ادامعا اللەرگيا بەرەتىن زاتتار مەن فاكتورلاردى جويۋ كەرەك. ەكىنشىدەن، اللەرگيا تۋدىراتىن زاتتاردى انىقتاپ، ونى اللەرگەندەرمەن ەمدەيمىز. بۇنى ارنايى «اللەرگەننىڭ يممۋنوتەراپەياسى» دەپ اتايدى. بۇل ەمدى ادام اللەرگيامەن اۋىرماي تۇرعاندا، قالىپتى جاعدايدا قابىلدايدى. نەگىزى اۋرۋ اسقىنعان كەزدە اللەرگيانى ەمدەيتىن كوپ دارىلەر بار. ەڭ ءجيى قولداناتىن دارىلەر – «انتيگيستاميندىك توپ» دەپ اتالادى. ەسەكجەم، اتوپيالىق دەرماتيت، تاعى دا باسقا جاعدايلاردا، تەرىدە قىشۋ پايدا بولعاندا ءبىز كوبىنەسە انتيگيستاميندىك ءبىرىنشى توپتى دارىلەردى پايدالانامىز. ياعني، تاۆەگيل، سۋپراستين، فەنيستيل، ديازولين، پسيلو بالزام دەگەن سياقتى تۇرلەرلى بار.

تىنىس جولدارىندا اللەرگيا پايدا بولعاندا، مىسالى، تۇشكىرۋ، كوزدەن، مۇرىننان سۋ اعىپ، كوز قىشىعىندا ەكىنشى، ءۇشىنشى توپتىق انتيگيستاميندىك دارىلەر پايدالانىلادى. وعان سەتيريزين، لوراتادين، دەزلوراتادين، فەكسوفەنادين دەگەن دارىلەر جاتادى.

پوللينوزدىڭ كلينيكالىق كورىنىستەرى ادامعا كوز، مۇرىن، برونح ارقىلى بىلىنەدى. ءبىراق ول ماۋسىمدىق جاعدايدا عانا بولادى. دەنە قىزۋى كوتەرىلمەيدى. اياق استىنان وزدىگىنەن باسىلىپ قالادى. ال ۆيرۋسقا ۇقسايتىن جاعدايدا دەنە قىزۋى كوتەرىلەدى عوي. سوندىقتان جازدا وسىنداي جاعداي كەزدەسىپ جاتسا، ونى اللەگرياعا جاتقىزبايمىز. ءبىراق باسقا كلينيكالىق كورىنىستەرى، 20-30 پايىزى تەرى ارقىلى بىلىنەدى. الايدا بۇل سيرەك كەزدەسەتىن فورمالارى. بىردە بىزگە ءبىر ءمۇعالىم كەلدى. كوزى 5 سم الدىعا شىعىپ كەتكەن. ءبىز ءدارى بەرگەننەن كەيىن، 2 ساعاتتان كەيىن، قالپىنا كەلە باستادى. سوندا 1 قىركۇيەكتە قۇشاعىنا گۇلدى تولتىرعان عوي. سودان «وڭباي» اللەرگيا بولعان.

زاتتىق اللەرگيالارعا – شاڭ-توزاڭ، ءدارى، تاعامدىق، تاعى دا باسقا كوپ اللەرگيالار جاتادى. ەڭ كۇشتى اللەرگيا بالالارعا سيىردىڭ سۇتىنەن، جۇمىرتقا مەن جاڭعاقتان بولادى. سوسىن فاكتورلى اللەرگيا بار. ياعني زات ەمەس، سۋىقتان، كۇننەن، يىستەن، سترەسس سياقتى كوزگە كورىنبەيتىن زاتتاردان بولاتىن اللەرگيا.

پسيحولوگيا نە دەيدى؟
كەز-كەلگەن اۋرۋدىڭ ءتۇپ-تامىرىن بەيسانالىق بولمىسىمىزدان ىزدەۋ كەرەك دەيتىن عالىمدار بار. لۋيزا حەي، ۆ.جيكارەنسيەۆ، ليز بۋربو سىندى پسيحولوگتار اللەرگيا – «ادامنىڭ بەيسانالىق تۇرعىدا ومىرىندەگى ءبىر جاعدايعا قارسىلاسۋى، كوڭىلى تولماۋى» دەيدى. سول جاعدايدى انىقتاپ، قابىلداسا، اللەرگيادان جازىلىپ كەتەدى ەكەن. 

مىنە، اللەرگيا جايلى قىسقاشا وسى. بۇل دەرتكە شالدىققاندار قاتارىنان بولساڭىز، جەڭىل قاراماي، ەمدەلۋدى باستاڭىز. دەنىڭىز ساۋ بولسىن!