ورتالىق افريكادا قىزداردى ەرتە جاستان تۇرمىسقا بەرەدى. سونىڭ كەسىرىنەن قىزدار مەكتەپ بىتىرە الماي، جوقشىلىقتىڭ زاردابىن شەگىپ، تۇرمىستىق زومبىلىقتىڭ قۇربانى بولادى.
Camfed قايىرىمدىلىق ۇيىمى قىزدار ءۇشىن ورتا ءبىلىمنىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن ورتالىق افريكا حالقىنا ءتۇسىندىرۋ جولىندا ەڭبەك ەتىپ ءجۇر.
Camfedء-تىڭ مالاۆي، زامبيا، تانزانيا، زيمبابۆە مەن گاناداعى وكىلدەرى قىزدار ماجبۇرلىكتەن ەرتە تۇرمىس قۇراتىنىن ايتادى.
- ەرتە تۇرمىسقا شىققانداردىڭ كوبى اتا-انا قامقورلىعىنسىز قالعاندار. قارتتار جوقشىلىقتان قىزدارىن كۇيەۋگە بەرەدى. ولار ءۇشىن بۇل قيىن جاعدايدان شىعۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى جولى، - دەيدى افريكاداعى Camfed ۇيىمىنىڭ ديرەكتورى انجەلينا مۋريميرۆا.
ايتا كەتەيىك، ورتالىق افريكادا قىزداردىڭ تەك 8%-ى عانا ورتا مەكتەپتى بىتىرەدى.
جوقشىلىقتان ارىلۋ
افريكادا 125 ميلليون كامەلەتكە تولماعان قىز تۇرمىسقا شىققان. كامەلەتكە تولماعان قىزداردىڭ 39%-ى 18 جاسقا دەيىن تۇرمىس قۇرادى.
ورتالىق افريكا تۇرعىندارىنىڭ كوبى قىزدى جاستايىنان تۇرمىسقا بەرۋ ارقىلى قارجىلىق قيىندىقتان ارىلۋعا بولادى دەپ ويلايدى. الايدا، ول جاعدايدى ۋشىقتىرا تۇسەدى.
كەدەي اۋدانداردا اتا-انا بارلىق تاپقان-تايانعانىن ۇلىنىڭ بىلىمىنە جۇمسايدى. ولاردىڭ ويىنشا، ۇلداردىڭ ءبىلىم الۋى وتە ماڭىزدى. جانە بالالاردىڭ جۇمىسقا تۇرۋ مۇمكىندىگى قىزدارعا قاراعاندا جوعارى ءارى ولاردى مەكتەپكە جىبەرۋ ءقاۋىپتى ەمەس. وسىلايشا ولار قىزدارىنا ءبىلىم الۋعا مۇمكىندىك بەرمەي، قىزدارىنىڭ بولاشاقتا وتباسىنا اكەلەتىن قارجىلىق كومەگىنەن ايىرىلادى.
ادەتتە ايەلدەر قولىنداعى اقشاسىن وتباسىنا جۇمسايدى. ماسەلەن، قارجىنى بالالارىنىڭ، سىڭلىلەرى مەن ىنىلەرىنىڭ نەمەسە جاقىن تۋىستارىنىڭ بىلىمىنە سالادى. بۇل دەگەنىمىز، ءبىلىم العان قىز وتباسىن جوقشىلىقتان الىپ شىعا الاتىنىن بىلدىرەدى.
قىزداردىڭ كوبى نەكە ءبىلىم الۋعا جاعداي جاسايدى دەپ ۇمىتتەنەدى. الايدا، ولار جۇكتى بولىپ وقۋىن توقتاتادى نەمەسە ولاردى ۇيدە قۇل رەتىندە ۇستايدى.
ورتالىق افريكادا قىزداردىڭ 75%-ى باستاۋىش سىنىپقا بارادى، ءبىراق تەك 8%-ى عانا ورتا مەكتەپتى اياقتايدى.
يۋنيسەف-تىڭ ەسەبى بويىنشا، كامەلەت جاسقا تولماعان قىزداردى كۇيەۋگە بەرۋگە قارسى ەشقانداي شارا قولدانىلماسا 2050 جىلى "كىشكەنتاي قالىڭدىقتاردىڭ" سانى ەكى ەسە وسەدى.
12 جاستاعى تۇرمىستاعى ايەل
گلوريانىڭ (ەسىمى وزگەرتىلگەن) اكەسى قايتىس بولعاندا ونىڭ جاسى 12 ەدى. اناسى 10 بالامەن جەسىر قالدى.
ولار زامبيانىڭ ەڭ كەدەي اۋىلىندا تۇرعان. وندا جۇمىس ورىندارى جوقتىڭ قاسى.
- مەن تۇرمىس قۇرۋعا دايىن ەمەس ەدىم. ول ۋاقىتتا وتباسى قۇرۋدىڭ نە ەكەنىن بىلمەدىم. قاتتى قورىقتىم، - دەپ ەسكە الادى گلوريا.
گلوريا تويدان كەيىن مەكتەپكە بارمادى. ءۇي شارۋاسىمەن اينالىسىپ، قوسىمشا جۇمىس ىزدەدى.
تۇرمىس قۇرعانىنا جارتى جىل تولعاندا گلوريا بالا كوتەردى. كۇيەۋى كەنەتتەن قايتىس بولعاندا ونى كۇشتەپ قايىن اعاسىنا تۇرمىسقا بەردى. گلوريا تۇرمىستىق زومبىلىقتان كوز اشپايتىن. سونىڭ سالدارىنان بالاسىن جوعالتىپ الدى.
بىرنەشە جىل وتكەننەن كەيىن گلوريا قايتا جۇكتى بولدى. ول ۋاقىتتا ەكىنشى كۇيەۋى قايتىس بولدى.
- قالاي بوسانۋ كەرەك ەكەنىن بىلمەدىم. مەن ۇيدە بوساندىم. ۇيدە ەشكىم جوق ەدى. مەنىڭ داۋسىمدى ەستىگەن كورشىلەر كومەككە كەلدى، - دەيدى گلوريا.
باسقا ميلليونداعان قىز سەكىلدى گلوريا جوقشىلىقتان قۇتىلا المادى. سەبەبى ونىڭ ءبىلىمى جوق.
Camfed Assوciation ارقىلى ءبىلىم العان قىزدار ۇيىمعا گلوريا تۋرالى ايتقان. Camfedء-تىڭ كومەگىمەن العاش ءبىلىم العانداردىڭ ءبىرى انجەلينا مۋريميرۆا. ول Camfed Assوciationء-دى قۇرعانداردىڭ ءبىرى.
- باستاۋىش سىنىپقا جىرتىق كويلەكپەن باراتىنمىن. تويىپ تاماق جەگەن كەزىم ەسىمدە جوق. اتا-انام ماعان مەكتەپكە قاجەتتىنى ساتىپ الۋ ءۇشىن جۇگەرى ساتقاندا ءوزىمدى كىنالى سەزىنەتىنمىن. ءبىر قالام ءۇشىن ءمۇعالىمنىڭ ىدىسىن جۋاتىن كەزىم بولعان، - دەيدى انجەلينا.
ول زيمبابۆەدە تۋىلدى. انجەلينانىڭ ەمتيحان ناتيجەسى ەل بويىنشا ەڭ جاقسى كورسەتكىشتەردىڭ ءبىرى بولسا دا اتا-اناسى ونى ورتا مەكتەپكە بەرۋگە جاعدايى كەلمەدى.
- انام مەنىڭ جوعارى سىنىپقا ءوتۋىمدى قاتتى قالادى. الايدا، ول ءۇشىن اقشا بولمادى، - دەيدى انجەلينا.
1993 جىلى انجەلينا زيمبابۆەدەگى Camfed ۇيىمداستىرعان مەكتەپكە ەڭ العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ءتۇستى. سودان بەرى ول اتالمىش ۇيىمنان كەتكەن ەمەس. ءقازىر Camfedء-تىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى.
قايىرىمدىلىق ۇيىمى 2 ميلليون قىزعا ءبىلىم الۋعا كومەكتەستى. 2020 جىلى ءبىر ميلليون قىزعا ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكەمەدە وقىتۋدى جوسپارلاپ وتىر.
Camfed قامقورلىعىنداعى ادامداردىڭ وقۋ اقىسىن تولەپ، وقۋلىق، مەكتەپ فورما مەن گيگيەنالىق زاتتارمەن قامتاماسىز ەتەدى.
- ءبىز كومەككە مۇقتاج ادامدارعا قول ۇشىن بەرۋگە تىرىسامىز. كوبىنە كىشكەنتاي قىزدار كومەككە ءزارۋ. ولاردىڭ ومىردە قورعانى جوق. قىزداردى ەرتە تۇرمىس قۇرۋعا ماجبۇرلەيدى. ءبىلىم – بارلىعىن تۇبىرىمەن وزگەرتە الادى. ءبىلىمدى انا بالالارىن وقىتادى. مۇنداي ايەلدەر ءۇشىن بارلىق ەسىك اشىق، - دەيدى Comfed ديرەكتورى.
17 جاستاعى گلوريا سوعان مىسال. ول ءقازىر ءبىلىم الىپ جاتىر. وقۋىن اياقتاعاننان كەيىن دارىگەر ماماندىعىن يگەرمەك.
- مەن دارىگەر بولعىم كەلەدى. ءبىزدىڭ اۋىلداعى ەڭ العاشقى دارىگەر اتانامىن، - دەيدى گلوريا.
پىكىر قالدىرۋ