ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ءوزىنىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلامالىق ماقالاسىندا: «بولاشاقتا ۇلتتىڭ تابىستى بولۋى ونىڭ تابيعي بايلىعىمەن ەمەس، ادامدارىنىڭ باسەكەلىك ءقابىلەتىمەن ايقىندالادى. سوندىقتان ءاربىر قازاقستاندىق، سول ارقىلى تۇتاس ۇلت ءححى عاسىرعا لايىقتى قاسيەتتەرگە يە بولۋى كەرەك… سول سەبەپتى، «سيفرلى قازاقستان»، «ءۇش تىلدە ءبىلىم بەرۋ»، «مادەني جانە كونفەسسياارالىق كەلىسىم» سياقتى باعدارلامالار – ۇلتىمىزدى، ياعني بارشا قازاقستاندىقتاردى ءححى عاسىردىڭ تالاپتارىنا دايارلاۋدىڭ قامى» دەپ اتاپ كورسەتتى.
«سيفرلى قازاقستان» باعدارلاماسى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى – سيفرلى يندۋستريا قۇرۋ، ياعني ۇزاق مەرزىمدى تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ، ونەركاسىپتىك كاسىپورىنداردىڭ سيفرلاندىرۋ دەڭگەيىن ارتتىرۋ ەسەبىنەن ەلدىڭ سيفرلىق جاڭارۋىن قالىپتاستىرۋ بولىپ تابىلادى. وسى مىندەتتى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ءتيىستى مامان-كادرلار قاجەت، سوندىقتان قاجەتتى بىلىكتىلىككە يە، تەحنيكالىق جانە ينجەنەرلىك ءبىلىمدى مەڭگەرگەن باكالاۆر، ماگيسترلەر مەن دوكتورانتتاردى دايارلاۋدى «سيفرلى قازاقستان» باعدارلاماسىنىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى رەتىندە قاراستىرعان ءجون.
بۇل ماقسات-مىندەتتەردىڭ ورىندالۋى ءبىرقاتار ناقتى قادامداردى قاجەت ەتەدى. اتاپ ايتقاندا، ءبىرىنشىدەن، وزىق الەمدىك تاجىريبەگە نەگىزدەلگەن پروفەسسورلىق-وقىتۋشىلىق قۇرام قىزمەتىنىڭ جانە عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ ءتيىمدىلىگى مەن ساپاسىن ارتتىرۋدى قامتاماسىز ەتەتىن يننوۆاسيالىق ءبىلىم بەرۋ تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ ماڭىزدى. ەكىنشىدەن، ءبىلىم بەرۋ مەن عىلىمدى جانە ءوندىرىستى ينتەگراسيالاۋ، «ۋنيۆەرسيتەت-يندۋستريا» ىنتىماقتاستىعىن دامىتۋ. ءۇشىنشىدەن، ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسىن نىعايتۋ جانە جەتىلدىرۋ. تورتىنشىدەن، وتاندىق، شەتەلدىك كاسىپورىنداردىڭ، جوعارى وقۋ ورىندارى مەن عىلىمي ورتالىقتاردىڭ جوعارى بىلىكتى ماماندارىن تارتۋ.
Satbayev Unءىversءىty وقۋ ورنىنىڭ «اۆتوماتتاندىرۋ جانە باسقارۋ» كافەدراسى رەسپۋبليكامىزداعى جەتەكشى بەيىندىك ورتالىق بولىپ سانالادى. بۇگىندە بۇل كافەدراعا ماڭىزدى مىندەت – «اۆتوماتتاندىرۋ جانە باسقارۋ» ماماندىعى بويىنشا قازاقستان كاسىپورىندارىن بىلىكتى مامان-كادرلارمەن قامتاماسىز ەتۋ جۇكتەلگەن.
«اۆتوماتتاندىرۋ جانە باسقارۋ» كافەدراسىنىڭ ۇجىمى «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىندا ايتىلعانداي، باسەكەلىك قابىلەتىن ارتتىرسا عانا تابىسقا جەتۋگە مۇمكىندىك الاتىنىن ماقساتتى باعدارىنا اينالدىرعان. سوندىقتان دا بولار، بۇگىندە ءبىزدىڭ وقۋ جانە زەرتتەۋ ورتالىعىمىزدىڭ رەسپۋبليكالىق جانە حالىقارالىق دەڭگەيدەگى تانىمالدىلىعى ارتىپ كەلەدى.
كافەدرادا كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋدىڭ، عىلىمنىڭ وندىرىسپەن ينتەگراسياسىنا ايرىقشا كوڭىل بولىنەدى. وقۋ پروسەسىن نارىقتىق جانە ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ اعىمداعى جانە پەرسپەكتيۆالىق قاجەتتىلىكتەرىنە باعدارلاۋ بويىنشا ناقتى شارالار قابىلدانعان. بىزدە جوعارى بىلىكتى 3 عىلىم دوكتورى، 8 – عىلىم كانديداتى، 5 – PhD مامان-عالىمدارى بار، ساپالىق كورسەتكىش – 84%-دى قۇرايدى. بارلىق وقىتۋشىلارىمىز جىل سايىن، جوبالىق جانە ەنگىزۋشى كومپانيالار مەن جەتەكشى جوعارى وقۋ ورىندارىندا ءتۇرلى كۋرستاردا ءوز بىلىكتىلىكتەرىن ارتتىرۋدا. ماسەلەن، ءبىرقاتار ماماندارىمىز ماسكەۋ قۇرىش جانە قورىتپالار ينستيتۋتىندا جانە تومسك پوليتەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىندە (رەسەي)، ليۋبلين پوليتەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىندە (پولشا)، نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىندە (نۋ) بىلىكتىلىك ارتتىرۋ كۋرستارىنان ءوتتى. ال ب.ا.سۇلەيمەنوۆ، ن.س.ءسارسەنبايەۆ جانە ز.ي.ساميگۋلينالار نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ كۋرسى اياسىندا تانىسۋ ماقساتىندا شوتلانديا جانە جاپونيا ۋنيۆەرسيتەتتەرىنە بارىپ كەلدى.
الەمدەگى جەتەكشى كومپانيالاردىڭ جابدىقتارى مەن باعدارلامالىق ونىمدەرى پايدالانىلادى
كوپ ساتىلى «باكالاۆريات – ماگيستراتۋرا – دوكتورانتۋرا» جۇيەسى شەڭبەرىندە «اۆتوماتتاندىرۋ جانە باسقارۋ» ماماندىعى بويىنشا مامانداردى ءتيىمدى دايىنداۋ ماقساتىندا كافەدرانىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسى تۇبەگەيلى قايتا قۇرىلدى. ءقازىر وقىتۋ پروسەسىندە اۆتوماتتاندىرۋ جانە باسقارۋ سالاسىنداعى الەمدەگى جەتەكشى كومپانيالاردىڭ (Sءىemens، Honeywell، SchneءىderElectrءىc، Yokogawa، Festo، Fءىsher-Rosemount، OWEN) جابدىقتارى مەن باعدارلامالىق ونىمدەرى پايدالانىلادى.
كافەدرا بازاسىندا «KazNTU- Honeywell» اۆتوماتتاندىرۋ، عىلىمي-زەرتتەۋ جانە وقۋ ورتالىعى قۇرىلعان، وندا ستۋدەنتتەر، ماگيسترانتتار جانە دوكتورانتتار ءدارىس الادى، امەريكاندىق Honeywell اەروعارىشتىق كومپانياسىنىڭ باعدارلامالىق ونىمدەرىن پايدالانۋ تاجىريبەسىن قالىپتاستىرۋدا.
اۆتوماتتاندىرۋ جۇيەسى بويىنشا ستۋدەنتتەرىمىز قازاقستان – گەرمانيا «KazNTU-Sءىemens» عىلىمي-زەرتتەۋ جانە وقۋ ورتالىعىندا الەمگە تانىمال «Sءىemens» فيرماسىنىڭ اۆتوماتتاندىرۋ، تەحنيكالىق جانە باعدارلامالىق ونىمدەرىمەن جۇمىس ىستەۋگە داعدىلانۋدا.
ەلەكتر ەنەرگەتيكالىق پروسەستەردى جانە روبوتتالعان كەشەندەردى اۆتوماتتى باسقارۋدىڭ ناقتى ءادىستەرى Schneءىder Electrءىc كومپانياسىمەن جابدىقتالعان ارنايى مامانداندىرىلعان وقۋ ورتالىعىندا پىسىقتالادى. ورتالىق قۇرامىندا ءۇش زەرتحانا («اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيەلەر»، «ەلەكترلىك ەنەرگەتيكالىق جۇيەلەردى زەرتتەۋ»، «ەلەكترلىك سۇلبەلەردى جوبالاۋ جانە مونتاج») جۇمىس ىستەيدى. زەرتحانا تومەن ۆولتتى ەنەرگەتيكالىق جۇيەلەردى جوبالاۋ، مونتاجداۋ جانە باپتاۋعا وقىتۋعا، ەلەكتر ەنەرگياسىن الۋ، تۇرلەندىرۋ جانە تاراتۋ پروسەستەرى ءۇشىن ماقۇلدانعان ناقتى فيزيكالىق مودەلدەردە تاجىريبە جاساۋعا ارنالعان ارنايى جابدىقتارمەن قامتاماسىز ەتىلگەن.
بۇگىندە سالالىق ورتالىقتار مەن زەرتحانالاردىڭ قازىرگى زامانعى جابدىقتارى ءبىلىم بەرۋ فۋنكسيالارىن ورىنداۋمەن قاتار، عىلىمي زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ءۇشىن دە پايدالانىلۋدا. سوڭعى بەس جىلدا كاسىپورىنداردىڭ تاپسىرىستارىمەن جانە ق ر بعم گرانتتىق قارجىلاندىرۋ جەلىسى بويىنشا كافەدرا عالىمدارى 10 عىلىمي-زەرتتەۋ جوبالارىن ورىندادى نەمەسە ورىنداۋ ساتىسىندا.
ءبىزدىڭ ۇجىمىمىز بەلگىلى شەتەلدىك جوعارى وقۋ ورىندارى: فلورەنسيا (يتاليا) ۋنيۆەرسيتەتىمەن، سلوۆاك تەحنولوگيالىق ۋنيۆەرسيتەتىمەن، ليۋبلين تەحنولوگيالىق ۋنيۆەرسيتەتىمەن (پولشا)، ج.فۋرە اتىنداعى (گرەنوبل ق.، فرانسيا) ۋنيۆەرسيتەتپەن، ساپپورو ۋنيۆەرسيتەتىمەن (جاپونيا) جانە ولاردىڭ وقۋ ورتالىقتارىمەن بەلسەندى ىنتىماقتاستىق قاتىناس ورناتقان. وقىتۋشىلار، دوكتورانتتار مەن ماگيسترانتتار عىلىمي تاعىلىمدامادان ءوتىپ تۇرادى. بۇل ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ پروفەسسورلارى دوكتورانتتاردىڭ شەتەلدىك كەڭەسشىلەرى بولىپ تابىلادى، سونداي-اق شەتەلدىك عالىمدار دارىستەر وقىپ، بىرلەسكەن عىلىمي زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋگە دە اتسالىسادى.
كافەدرانىڭ جۇمىسىن جەتىلدىرۋ بويىنشا ماقساتتى باعىتتالعان قىزمەتتىڭ ناتيجەسىندە اۆتوماتتاندىرۋ جانە باسقارۋ ماماندىعى 2018 جىلى ASءىىN (گەرمانيا) اككرەديتاسيالىق اگەنتتىگى حالىقارالىق اككرەديتاسياعا يە بولدى. وسى ماماندىق ماماندارىن دايىندايتىن 16 كافەدرا اراسىنداعى بىلىكتىلىك باسەكەسىندە ءبىزدىڭ كافەدرا جىل سايىن 1-ورىندى يەلەنىپ، ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىنىڭ ۇلتتىق رەيتينگىندە جوعارى كورسەتكىشكە جەتىپ ءجۇر.
وقۋ باعدارلاماسىنا ءىT سالاسىنداعى جاڭا پاندەر ەنگىزىلدى
«سيفرلى قازاقستان» باعدارلاماسىنىڭ تالاپتارىن ورىنداۋ ماقساتىندا وقۋ باعدارلاماسىنا قازىرگى زامانعى ءىT سالاسىنداعى مىنانداي جاڭا پاندەر ەنگىزىلدى: تەحنولوگيالىق پروسەستەردى ينتەللەكتۋالدى باسقارۋ جۇيەلەرى، تەحنيكالىق جۇيەلەردى باسقارۋ مەن دياگنوستيكالاۋداعى جاساندى ينتەللەكت ادىستەرى، روبوتوتەحنيكا جانە روبوتوتەحنيكالىق جۇيەلەر، وندىرىستىك پروسەستەردى روبوتتاندىرۋ. بارلىق وقىتۋ دەڭگەيلەرىندە: باكالاۆريات، ماگيستراتۋرا جانە دوكتورانتۋرا ءۇشىن جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى ءازىرلەندى. قازىرگى ۋاقىتتا 10 وقۋ قۇرالدارىن: زەرتحانالىق جانە تاجىريبەلىك ساباقتارعا ادىستەمەلىك نۇسقاۋلاردى، ستۋدەنتتەرگە وزىندىك جۇمىس جۇرگىزۋگە ارنالعان ءادىستەمەلىك نۇسقاۋلاردى باسپاعا دايىنداۋ بويىنشا جۇمىستار اياقتالۋعا جاقىن.
مىنە، اۆتوماتتاندىرۋ جانە باسقارۋ كافەدراسىندا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستار اۋقىمى وسىنداي. ەلباسى تۇجىرىمداپ بەرگەن: «تابىستى بولۋدىڭ ەڭ ىرگەلى، باستى فاكتورى ءبىلىم ەكەنىن اركىم تەرەڭ ءتۇسىنۋى كەرەك. جاستارىمىز باسىمدىق بەرەتىن مەجەلەردىڭ قاتارىندا ءبىلىم ءاردايىم ءبىرىنشى ورىندا تۇرۋى شارت. سەبەبى، قۇندىلىقتار جۇيەسىندە ءبىلىمدى بارىنەن بيىك قوياتىن ۇلت قانا تابىسقا جەتەدى» دەگەن ماقساتتى مىندەت بىزگە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەيدى.
توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى، «سيفرلى قازاقستان» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ جۇمىستارىنا ءبىزدىڭ باكالاۆريات، ماگيستراتۋرا جانە دوكتورانتۋرا تۇلەكتەرى تابىستى اتسالىساتىن بولادى.
باتىربەك سۇلەيمەنوۆ
ق.ساتبايەۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى،
اۆتوماتتاندىرۋ جانە باسقارۋ كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، ت.ع.د.
الماتى اقشامى
