بىزدەگى شەنەۋنىكتەر  «بالانى ءوزىڭ ءۇشىن تۋدىڭ» دەگەن ويدان ارىلمايىنشا، انا مەن بالانىڭ جاعدايى جاقسارمايدى

استاناداعى قايعىلى جاعداي كىم-كىمدى بولسىن، ويعا باتىرماي قويمادى. بەس بىردەي ءبۇلدىرشىننىڭ قازاسى ەلدەگى الەۋمەتتىك جاعدايدىڭ قانداي دەڭگەيدە ەكەنىن كورسەتىپ-اق بەردى. كەشەلى بەرى الەۋمەتتىك جەلىدە ەڭبەك جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى مادينا ءابىلقاسىموۆانىڭ اتىنا سىني پىكىرلەر قارشا بورادى. ەلدەگى كوپ بالالى انالاردىڭ جاعدايى اناعۇرلىم اۋىز تولتىرىپ ايتارلىقتاي ەمەس ەكەنىن وسى ءبىر وقيعا ايداي الەمگە اشىپ بەردى. ويعا باتتىق، سارالادىق. بارلىق تۇيتكىلدى شەشۋگە اتقامىنەرلەردىڭ قۇلقى جوق پا، الدە ءبىز شىنىمەن دە كوپ بالالى وتباسىلاردىڭ جاعدايىن جاساي المايتىن حالدەمىز بە؟

ءبىز تىلدەسكەن ارنايى مامانداردىڭ پايىمداۋىنشا، ەگەر شىنىمەن دە انا مەن بالاعا جاعداي جاساعىمىز كەلسە، ودان بيۋدجەت كەمىپ قالمايدى ەكەن. ال سوندا نە كەدەرگى؟

مينيستر نە دەيدى؟

بىلەسىزدەر، جۋىردا عانا ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى ءمادينا ءابىلقاسىموۆا  قازاقستانداعى كوپبالالى انالارعا بەرىلەتىن جاردەماقىنى رەسەيدەگى انا كاپيتالىمەن سالىستىردى. ونىڭ ايتۋىنشا، «كۇمىس القا» جانە «التىن القامەن» ماراپاتتالعان انالارعا بەرىلەتىن جاردەماقى مەملەكەتتىڭ انا مەن بالاعا كورسەتىپ وتىرعان كومەگىنىڭ تەك ءبىر بولىگى.

«انا مەن بالانى قورعاۋ جۇيەسى جايلى ايتاتىن بولساق، بۇگىندە ولارعا كومەك كورسەتەتىن جاردەماقىلاردىڭ ءتۇر-تۇرى بار. بۇل جۇيە ازاماتتىڭ ومىرىندەگى بۇكىل كەزەڭىندە قولداۋ كورسەتۋدى قاراستىرادى»، - دەدى مينيستر.

ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، بىزدە انالارعا كوپتەگەن جاردەماقىنىڭ ءتۇرى قاراستىرىلعان.

-ماسەلەن، بالا دۇنيەگە كەلگەندە ءبىر جولعى جاردەماقى بەرۋ جاقسى جولعا قويىلعان.  ءبىرىنشى، ەكىنشى جانە ءۇشىنشى بالا دۇنيەگە كەلگەندە بەرىلەتىن جاردەماقىنىڭ مولشەرى - 95 950 تەڭگە. ءتورتىنشى بالاعا - 159 075 تەڭگە. سوڭعى ءۇش جىلدا جاردەماقى 38 پايىزعا ءوستى. جانە دە سول وتباسىلاردى قولداۋ ءۇشىن 2018 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن 41 ميلليارد تەڭگەگە جۋىق قاراجات ءبولىندى. بىلتىر وسى جاردەماقىنى 395 مىڭ ادام الدى،- دەدى مادينا ءابىلقاسىموۆا.ءسويتىپ مينيستر العا تارقانداي، قازاقستاندا بالا تۋۋ مەن ءبىر جاسقا دەيىن تولەنەتىن جاردەماقى ءوستى جاردەماقىنىڭ ەكىنشى ءتۇرى - بالا ءبىر جاسقا تولعانعا دەيىن بەرىلەتىن الەۋمەتتىك قولداۋ. وعان قاراجاتتى مەملەكەتتىك بيۋدجەت مەن الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋدىڭ ۇلتتىق قورى بولەدى.

-ۇلتتىق قوردان بولىنەتىن اقشانى جۇمىس ىستەمەيتىن بارلىق انا الادى. ءبىرىنشى بالادان ءتورتىنشى بالاعا دەيىن بەرىلەتىن جاردەماقى ورتاشا ەسەپپەن 14،5 مىڭ تەڭگەدەن 20،5 مىڭ تەڭگەگە دەيىن، ول اي سايىن. ال اناسى ول ۋاقىتقا دەيىن جۇمىس ىستەگەن بولسا، ول جاردەماقىنىڭ ەكى ءتۇرىن الىپ وتىرۋعا قۇقى بار. ءبىرىنشىسى - بالا قاراۋعا، بالا كۇتىمىنە بەرىلەتىن جاردەماقى - سوڭعى ەكى جىلداعى ورتاشا تابىسىنىڭ 40 پايىزى. ول ورتاشا ەسەپپەن 2018 جىلى 32 361 تەڭگە بولدى. جاردەماقىنىڭ ەكىنشى ءتۇرى - جۇكتىلىك پەن بالا بوسانۋعا بەرىلەتىن جاردەماقى، ونىڭ مولشەرى اناسىنىڭ سوڭعى ءبىر جىلداعى ورتاشا تابىسىنا بايلانىستى، - دەدى مينيستر.

ءابىلقاسىموۆانىڭ ايتۋىنشا، 2018 جىلى ۇلتتىق قوردان جاردەماقىنىڭ وسى ەكى تۇرىنە 165 ميلليارد تەڭگە جۇمسالعان. 400 مىڭعا جۋىق اتا-اناعا كومەك كورسەتىلگەن.

-ودان بولەك كوپبالالى انالارعا كومەك قاراستىرىلعان، ياعني بەس بالادان كوپ انالارعا. ولار 53 جاسىندا زەينەتكە شىعا الادى. بۇگىندە 322 مىڭ ايەل وسى قۇقىققا يە بولدى. دەگەنمەن ولار جۇمىسىن جالعاستىرىپ جاتىر،- دەدى ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى.

وسىلايشا مينيستر حانىم ۇلتتىق قوردان كوپ بالالى انالارعا ميلليونداعان قارجى بولىنەتىنىن ەسەپتەپ، بىزدەگى كوپ بالالى اناداردى ميلليونەرلەرگە تەڭەپ جىبەرگەن بولاتىن.

«التىن القامدى لومبارد تا المايدى»

ال مينيستر حانىم وسىلاي دەپ جاتقان تۇستا ءبىز ءبىرقاتار كوپ بالالى انالارمەن دە پىكىرلەسكەنبىز. ءبىزدىڭ ەلدە كوپ بالالى اناداردىڭ جاعدايى مينيستر ايتقانداي اناعۇرلىم جاقسى ەمەس. بۇل رەتتە الماتى قالاسى، جەتىسۋ اۋداندىق «كوپ بالالى انالار» وداعىنىڭ مۇشەسى رابيعا اقانوۆانىڭ ايتۋىنشا، كوپ بالالى اناعا بەرىلەتىن جاردەماقى تىپتەن ايتۋعا دا كەلمەيتىن دۇنيە.

-مەن 9 بالانىڭ اناسىمىن. كوپ بالالى انا اتانىپ، التىن القانى وڭىرىمە تاقتىم. كەيدە جانىم قىسىلعاندا سول التىن القانى الىپ الىپ لومباردقا وتكىزگىم كەلەدى. ءبىراق ونى لومباردتار دا المايدى. سەبەبى سىناماسى جوق، تازا التىن ەكەنىنە دە كۇمان كوپ. كەزىندە كەڭەس وكىمەتى كەزىندە جارىق، سۋ، جولاقىسى كوپ بالالى انالارعا تەگىن بولدى. مۇنىمەن مەن كەڭەس وكىمەتىن اڭساپ وتىرعان جوقپىن. سول رەسەيدە 5 بالالى انالارعا تەگىن ءۇي بەرەتىن مەملەكەتتىك قور بار ەكەن. ال بىزدە 16 مىڭ تەڭگەنى بەرگەندەرىن جىر قىلادى. ول جاردەماقىنى راسىمدەۋ ءۇشىن قانشاما قۇجات جيناۋىڭ كەرەك؟! ونى جۇمىس ىستەيتىن ايەلدەرگە بەرمەيدى. كىرىسىڭ كوپ دەپ. ال جۇمىسسىز وتىرعان ايەلدەرگە 16 مىڭ تەڭگە ءبىر ايعا جەتە مە؟! مينيسترلەر  ءوزى سول 16 مىڭ تەڭگەنىڭ تۇسكى اسىن ىشە مە ەكەن؟! بىزدە كەيبىر شەنەۋنىكتەر بار جاعدايىڭدى ايتىپ بارساڭ، «بالانى تۋساڭ ءوزىڭ ءۇشىن تۋدىڭ» دەپ شىعارىپ سالادى»، - دەدى رابيعا اقانوۆا.

راسىمەن دە بىزدەگى شەنەۋنىكتەردىڭ باسىم بولىگى «تۋسا ءوزى ءۇشىن تۋدى» دەگەن ويدى قالىپتاسىرىپ العانى شىندىق. 

بۇل رەتتە الەۋمەتتانۋشى مامان ايمارا تىلەۋكينا قازىرگى قوعامدا كوپ بالالى انالار ناقتى قولداۋدى قاجەت ەتەتىنىن العا تارتتى.

-قايدا بارساڭ، كوپ بالالى انالاردىڭ ماسەلەسى شىعادى. تورت-بەس بالاسى بار انالار ءقازىر نە بالا كۇتىمىمەن ۇيدە وتىرا المايدى، نە ەمىن-ەركىن جۇمىسقا شىعا المايدى. سەبەبى، بالاسىنا قارايتىن ەشكىم جوق. «ءتورت  بالاما قاراي تۇر» دەسە، جاقىن اعايىنى دا جاقتىرمايدى. سوندىقتان ءبىزدىڭ ەلدە وسىلاي بالاسىن جالعىز تاستاپ، قاماپ كەتىپ جۇمىس ىستەپ جۇرگەن انالار قانشاما؟! ءوز باسىم، «بىزدەگى بالا كۇتىمەن بايلانىستى دەكرەتتىك جاردەماقىنى 3-4 جاسقا دەيىن ۇزارتۋ كەرەك» دەپ ەسەپتەيمىن. بالا اناسىنىڭ كۇتىمىندە بولسا عانا ءقاۋىپسىز بولادى. سوندىقتان ۇكىمەت وسى جايىن ەسكەرسە دەيمىن. بالا 3 جاسقا تولعانشا دەكرەتتىك جاردەماقى ەسەپتەلىپ، ايلىعىنىڭ 40 پايىزى اناسىنا تولەنىپ وتىراتىن بولسا، مۇنداي ماسەللەر بولمايدى،-دەيدى ايمارا تىلەۋكينا.

20 بالا تاپساڭ دا جاعداي جاسالعانى شامالى...

جالپى، مامانداردىڭ بايىپتاۋىنشا، ءبىز كوپ بالالى انادارعا جاعداي جاساۋدا ءبىرقاتار ەلدەردەن ارتتا قالىپ وتىرمىز. بىزدە 10 بالا تۇگىلى، 20 بالا تاپقان اناعا جاعداي جاسالمايتىنى انىق. بۇعان دالەل ءبىزدىڭ ەلىمىزدە 20 بالا تاپقان قاماش سەيىتجانوۆا دەگەن انامىز بار. مەن ءوز باسىم جۋرناليست رەتىندە نەشە جىل قاتارىنان سول كىسىمەن كەزدەسىپ، سۇحباتتاسىپ ءجۇرىپ تالاي مارتە جاعدايىنا قانىق بولعان ەدىم. 16 قىز، 4 ۇلدى دۇنيەگە اكەلگەن قاماش اپامىزعا بىزدە اناعۇرلىم جاعداي جاسالىپ وتىرعانىن كورگەن جوقپىن. اۋىلدان كوشىپ كەلىپ، ءوز كۇشىمەن الماتىدان ءۇي الدى. بالالارىن دا ءوز كۇشىمەن وقىتتى.

-ۇكىمەتكە تەلمىرگەنىمشە. ءوز كۇشىمەن سەنگەنىم جاقسى»،- دەيتىن قاماش اپا. ءبىزدىڭ ەلدە ءوز كۇشىنە سەنىپ جۇرگەن وسىنداي انالارىمىز قانشاما؟! مىنە، كەشە عانا سول «ءوز كۇشىنە سەنەمىن» دەگەن انانىڭ بەس ءبۇلدىرشىنى بىردەي باقيلىق بولدى ەمەس پە؟ مۇندايدا راسىمەن دە ءبىزدىڭ شەنەۋنىكتەرگە «تۋساڭ ءوزىڭ ءۇشىن تۋدىڭ» دەگەن سانانى وزگەرتۋ كەرەك ەكەنىن پايىمدايسىڭ. ءبىز بولاشاقتا قازاقتىڭ كوبەيگەنىن قالاساق، ءوسىبىر «مەن ءۇشىن تۋدىڭ با؟» دەگەن ويدان ارىلعانىمىز ابزال ەكەنىن بايىپتايسىڭ. وزگە ەلدەردىڭ كوپ بالالى انالارىنا جاساپ وتىرعان جاعدايىن كورىپ تاعى بارماق تىستەيسىڭ...

ماسەلەن، گوللانديادا بالا كۇتىمىنە بايلانىستى جاردەماقى 6 جاسقا دەيىن 250 ەۋرو تولەنەدى ەكەن. ءتىپتى ىرگەمىزدەگى وزبەكستاننىڭ وزىندە بالا كۇتىمەن بايلانىستى جاردەماقى ەكى جاسقا دەيىن تولەنەدى.  ۇلىبريتانيادا 10 جاسقا دەيىن 105 ەۋرو تولەنىپ وتىرادى. ەستونيادا دا تۋرا وسىلاي. ال ءبىز 1 جاسقا دەيىن بەرىلەتىن بولماشى جاردەماقى مەن كوپ بالالى انالارعا تولەنەتىن 16 مىڭ تەڭگەنى ايتىپ انالاردى ەمەكسىتەمىز. بۇل بولماشى تەڭگەلەر انالاردىڭ پروبلەماسىن شەشە المايتىنىن اتقارۋشى بيلىك بىلمەيدى ەمەس، بىلەدى عوي؟! ءبىراق بىلە تۇرا سونى سەزىنگىسى كەلمەيتىنى قوعامعا ءقاۋىپتى.

قارلىعاش زارىققان قىزى