قازىرگى ۋاقىتتا قۇبىلمالى گەوساياسي جاعدايدا قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ەنەرگەتيكالىق ارەناداعى اسەرى كۇشەيۋدە. بۇل تۋرالى قامشى پورتالى ايقىنعا سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلايدى.
سوڭعى جىلدارى ەلىمىز دۇنيەجۇزىلىك مۇناي كەڭەسى، حالىقارالىق ەنەرگەتيكالىق اگەنتتىك، حالىقارالىق ەنەرگەتيكالىق حارتيا جانە باسقالارى سياقتى الەمدىك دەڭگەيدەگى بەدەلدى مۇناي-گاز جانە ەنەرگەتيكالىق ۇيىمدارعا بەلسەندى قاتىسۋدا. بۇل ماسەلەدە ديپلوماتيالىق تاسىلدەردىڭ ماڭىزى زور. KAZENERGY قاۋىمداستىعىنىڭ باسقارما ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى جامبولات سارسەنوۆ قازاقستاننىڭ دۇنيەجۇزىلىك ەنەرگەتيكالىق ساياساتقا، ونىڭ ىشىندە ەنەرگيا قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ بولىگىندە قانشالىقتى اسەر ەتەتىنى تۋرالى ءوز ويلارىمەن ءبولىستى. ونىڭ دۇنيەجۇزىلىك مۇناي كەڭەسىنىڭ جانە حالىقارالىق ەنەرگەتيكالىق حارتيانىڭ قازاقستاندىق ۇلتتىق كوميتەتتەرىنىڭ جۇمىسىنا، ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى شەتەلدىك ينۆەستورلار كەڭەسى جانىنداعى مۇناي-گاز سەكتورىنىڭ ماسەلەلەرى بويىنشا جۇمىس توبىنىڭ جۇمىسىنا، سونىمەن قاتار حالىقارالىق ەنەرگەتيكالىق حارتيانىڭ كونفەرەنسياسىنىڭ جۇمىسىنا وسى ۇيىمنىڭ ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى دارەجەسىندە تىكەلەي قاتىسۋىنىڭ ناتيجەسىندە، قازاقستان قازىرگى ۋاقىتتا دۇنيەجۇزىلىك ەنەرگەتيكالىق نارىقتىڭ بارلىق ءىرى قاتىسۋشىلارىمەن ساپالى جاڭا قارىم-قاتىناس جاساپ وتىر.
– جامبولات جاكەي ۇلى، قازىرگى الەمدە بولىپ جاتقان گەوساياسي پروسەستەردەگى قازاقستاننىڭ ءرولى قانداي؟
– سوڭعى جىلدارى قازاقستان وڭىردەگى گەوساياسي جاعدايعا ءوزىنىڭ اسەرىن ءبىرشاما كۇشەيتكەنىن اتاپ كورسەتكىم كەلەدى. ءبىز كوپتەگەن ءىرى ەلدەرمەن جانە ءبىرىنشى كەزەكتە ەڭ جاقىن كورشىلەرىمىز – رەسەي، جۇڭگو، ءازىربايجان، يرانمەن ەنەرگەتيكا سالاسىن قوسا العاندا، ساياسات جانە ەكونوميكا سالاسىندا ارەكەتتەستىك جاسايمىز.
ءوزىڭىز بىلەتىندەي، بيىلدان باستاپ قازاقستان، رەسەي جانە بەلورۋسسيا اراسىنداعى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق تۋرالى شارت كۇشىنە ەندى. وسى جاڭا وداق قاتىسۋشى ەلدەردى اناعۇرلىم جوعارى ينتەگراسيالاۋ دەڭگەيىنە كوتەرەدى. ەنەرگەتيكانى قوسا العاندا، ەكونوميكانىڭ باستى سالالارىنداعى كەلىسىلگەن ساياسات جۇزەگە اسىرىلاتىن بولادى. ءبىرلەسكەن مۇناي-گاز جانە ەنەرگەتيكا جوبالارىن ىسكە اسىرۋ قازاقستان مەن رەسەيدىڭ ەنەرگەتيكالىق ىنتىماقتاستىعىن دامىتۋ ءۇشىن تاعى دا ءبىر ىنتالاندىرۋ قۇرالى بولماق.
ءبىز دۇنيەجۇزىلىك جانە وڭىرلىك نارىقتا ماڭىزدى ەكونوميكالىق ويىنشى بولىپ تابىلاتىن جانە دۇنيەجۇزىندەگى ەكونوميكاسى ءىرى ەلدەردىڭ ءبىرى قىتايمەن ەنەرگەتيكالىق قاتىناسىمىزدى جاڭا ساپالىق دەڭگەيگە كوتەرۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. ءبىزدىڭ ەلىمىز قحر-مەن سەرىكتەستىگىن گەوگرافيالىق كورشىلەستىگى ەسەبىنەن تەرەڭدەتە الادى. ۇلى جىبەك جولىنىڭ بويىنداعى ەكونوميكالىق بەلدەۋ جوباسىنىڭ قازاقستان ءۇشىن ماڭىزى جوعارى. ءبىز – اشىق تەڭىزگە شىعاتىن جولى جوق، ءبىراق ترانزيتتىك اۋماق رەتىندە ستراتەگيالىق پوزيسياسىن نىعايتۋ جاعىنان ەۋرازيا قۇرىلىعىنىڭ ورتاسىندا گەوستراتەگيالىق ءتيىمدى ورنالاسقان ءىرى مەملەكەتتەردىڭ ءبىرىمىز.
نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ تاياۋداعى قىتايعا جۇمىس ساپارى قازاقستان-قىتاي قاتىناستارىنداعى جاڭا بەلەس بولعانى وزىڭىزگە بەلگىلى. 20 جىلدان بەرى ەنەرگەتيكا جانە رەسۋرس ءوندىرۋ سالالارىنداعى قازاقستان-قىتاي ىنتىماقتاستىعى ءوزارا ءتيىمدى نەگىزدە دامىپ كەلەدى. قازىرگى
الەم ەكونوميكاسى داعدارىسقا ۇشىراپ وتىرعان جانە الەمدىك قارجى ينستيتۋتتارىنىڭ ينۆەستيسيالىق مۇمكىندىكتەرى ءبىراز ازايعان جاعدايدا، ءوزارا قارىم-قاتىناستى جانداندىرۋ وسى ءبىر كۇردەلى كەزەڭ ءۇشىن جاقسى سەرپىلىس بولماق. قازاقستان مەن جۇڭگو باسشىلارىنىڭ جان-جاقتى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىكتىڭ جاڭا كەزەڭى تۋرالى بىرلەسكەن دەكلاراسياعا قول قويۋى، سونىمەن قاتار وسى ساپار شەڭبەرىندە جالپى سوماسى 23 ميلليارد دوللارعا كەلىسىم جاسالۋى – ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋدىڭ ءبىر كورىنىسى.
قازاقستانمەن ساۋدا-ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناستى دامىتۋعا دەگەن جۇڭگو تاراپىنىڭ تاسىلدەرى شيكىزات كوزىنە قول جەتكىزۋ مۇددەلەرى، قازاقستان نارىعىنىڭ قىزىقتىراتىن سەگمەنتتەرىنە قاتىسۋدى ۇلعايتۋعا تالاپتانۋ سياقتى نەگىزگى فاكتورلارعا نەگىزدەلگەن. ءبىز، ءوز تاراپىمىزدان، قىتايمەن قارىم-قاتىناستى ەڭ الدىمەن، مەملەكەتىمىزدىڭ ستراتەگيالىق مۇددەسىنە سۇيەنە وتىرىپ دامىتۋدامىز.
وسىلايشا، ەاەو قۇرۋ جانە قىتايمەن ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ، اتاپ ايتقاندا ۇلى جىبەك جولىنىڭ بويىنداعى ەكونوميكالىق بەلدەۋگە قاتىسۋ سياقتى گەوساياسي مەگا-جوبالاردى ىسكە اسىرۋ ەڭ ءتيىمدى ءارى ستراتەگيالىق ماڭىزى جوعارى ءىس بولىپ تابىلادى. بۇل – قازىرگى زاماننىڭ سىن-قاتەرلەرىنە، ونىڭ ىشىندە دۇنيەجۇزىلىك ەكونوميكالىق داعدارىس قاۋپىنە ادەكۆاتتى جاۋاپ.
ءبىز ءوزارا ءتيىمدى تالاپتارمەن بارلىق مۇددەلى تاراپتارمەن ىنتىماقتاستىق جاساۋعا دايىنبىز. جانە دە وسى سەرىكتەستىكتە ءبىز ەڭ جوعارعى ناتيجەنى مەجەلەيمىز.
– وسى ماسەلە بويىنشا قازاقستاننىڭ ءىرى حالىقارالىق ەنەرگەتيكالىق ينستيتۋتتارمەن قارىم-قاتىناسى قانداي؟
– KAZENERGY قاۋىمداستىعى ءوزى قىزمەت ەتىپ كەلە جاتقان 10 جىل ىشىندە حالىقارالىق ەنەرگەتيكالىق ىنتىماقتاستىقتا مول ءتاجىريبە جيناقتادى. قازىرگى كۇنى ءبىز مۇناي جانە گاز، ەلەكتر ەنەرگەتيكاسى، بالامالى جانە جاڭارمالى ەنەرگيا كوزدەرى سالاسىنداعى بارلىق ءىرى حالىقارالىق ۇيىمدارمەن جانە ينستيتۋتتارمەن جۇمىس ىستەيمىز.
مىسالى، بيىلعى جىلى حالىقارالىق ەنەرگەتيكالىق اگەنتتىكتىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى ماريا ۆان دەر حوۆەننىڭ استاناعا جۇمىس ساپارى شەڭبەرىندە حەا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى جانە KAZENERGY قاۋىمداستىعى اراسىنداعى ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويىلدى. بۇل قۇجاتقا قازاقستان ەنەرگەتيكاسىن تۇراقتى دامىتۋ ماسەلەلەرىن العا باستىرۋدا ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋ ماقساتىندا قول قويىلدى. سونىمەن بىرگە كورمەگە بايلانىستى ءىرى حالىقارالىق شارالارعا بىرلەسە قاتىسۋ ارقىلى «بولاشاق ەنەرگياسى» تاقىرىبىندا «EXPO – 2017» وتكىزۋگە دايارلىق تا بار. حەا قازاقستانعا قازبا وتىن تۇرلەرى، ەنەرگيا تۇتىنۋ تيىمدىلىگى، تەرمويادرولىق ەنەرگيا، جاڭارمالى ەنەرگيا كوزدەرى جانە سالاارالىق ماسەلەلەر بويىنشا، جۇمىس كەلىسىمدەرىن قوسا العاندا، ەنەرگەتيكالىق تەحنولوگيالار سالاسىندا حالىقارالىق تاجىريبە الماسۋعا كومەكتەسەدى. تۇراقتى ەنەرگەتيكانى دامىتۋ بويىنشا شەشىمدەردى، ونىڭ ىشىندە جاڭارمالى ەنەرگيا كوزدەرىن پايدالانۋ جانە قازاقستاننىڭ «جاسىل كوپىر» باستاماسىن العا باستىرۋعا كومەك كورسەتىلۋدە. ءبىز بىرلەسكەن عىلىمي-زەرتتەۋ جوبالارىنا، سەمينارلارعا، كونفەرەنسيالارعا قاتىسۋعا، اقپارات الماسۋعا، ونىڭ ىشىندە اناليتيكالىق بولجامدار جانە پەرسپەكتيۆالار بويىنشا اقپارات الماسۋعا جانە ەنەرگەتيكانى دامىتۋ تاقىرىبىنداعى ماتەريالداردى جاريالاۋعا نيەت ءبىلدىرىپ وتىرمىز. ءبىز حەا-نىڭ ەنەرگەتيكالىق تەحنولوگيالار سالاسىنداعى كوپجاقتى ىنتىماقتاستىق باعدارلاماسىنا قازاقستاندىق ساراپشىلاردىڭ قاتىسۋىنا كومەكتەسەتىن بولامىز. وسى ورايدا، مينيسترلىكتىڭ جانە قاۋىمداستىقتىڭ لاۋازىمدى تۇلعالارى حەا-دا قىسقا مەرزىمدى تاعىلىمدامادان ءوتۋى مۇمكىن.
وتكەن جىلى قازاقستان ەۋرازيانىڭ 52 مەملەكەتىن بىرىكتىرەءتىن جانە حالىقارالىق ەنەرگەتيكالىق سەكتوردا مىندەتتەردى زاڭمەن جۇكتەيتىن حالىقارالىق ۇيىمنىڭ جوعارعى باسقارۋشى ورگانى ەنەرگەتيكالىق حارتيا بويىنشا كونفەرەنسيانى باسقاردى. ءبىزدىڭ ەلىمىز ەنەرگەتيكالىق حارتيا بويىنشا كونفەرەنسياعا جاڭا تاجىريبەگە ساي ءتوراعالىق ەتكەن العاشقى ەل بولدى. قاراشانىڭ اياعىندا استانادا كونفەرەنسيانىڭ 25-سەسسياسى ءوتتى، وندا نارىقتىڭ ءىرى ويىنشىلارى ترانزيتتىك دالىزدەردى دامىتۋعا جانە جاھاندىق ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋعا بايلانىستى ماسەلەلەردى تالقىلادى. قازىرگى جاھاندىق ساياسي جاعدايدى ەسكەرسەك، بۇل – اسا ماڭىزدى ءارى وزەكتى تاقىرىپ.
بۇعان قوسا، KAZENERGY قاۋىمداستىعى دۇنيەجۇزىلىك مۇناي كەڭەسىنىڭ مۇشەسى بولىپ تابىلادى. ءبىز IRENA جاڭارمالى ەنەرگيا كوزدەرى جونىندەگى اگەنتتىكپەن دە ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويدىق جانە ونى ىسكە اسىرىپ جاتىرمىز.
حالىقارالىق دەڭگەيدە باسقا دا ءبىرقاتار تابىستى قارىم-قاتىناستار ورناتىلدى.
– مۇناي جانە گاز نارىعى ءۇشىن بولىپ جاتقان دۇنيەجۇزىلىك كۇرەس كۇشەيگەن جاعدايدا جانە ەنەرگيا تاسىمالداعىشتىڭ ءىرى ءوندىرۋشىلەرىنىڭ قاجەتتىلىكتەرى كۇن ساناپ وسكەن سايىن قازاقستان قانداي ءىس-قيمىلدار جاساۋى قاجەت؟
– ورتالىق ازيا جانە جۇڭگو وڭىرىندەگى ەلدەردىڭ گاز الەۋەتى ارتقان سايىن دۇنيەجۇزىلىك تۇتىنۋشىلارعا وتىن جەتكىزۋ باعىتتارى اراسىندا باسەكەلەستىك تە وسەدى. ءقازىردىڭ وزىندە قازاقستاندىق تابيعي گازدى ەكسپورتتاۋدىڭ نەگىزگى باعىتتارى رەسەي، باتىس ەۋروپا جانە جۇڭگو بولىپ تابىلادى. ءبىز باتىستىڭ ىقپالشارالارى الىپ تاستالعاننان كەيىن يرانعا قاتىستى ەنەرگەتيكالىق ىنتىماقتاستىقتى جانداندىرۋعا دايارمىز. يران وكىلدەرى ءبىزدىڭ ەلىمىزگە جىبەرىلەتىن سۆوپ-سىزبا بويىنشا مۇناي جەتكىزىلىمدەرىن قالپىنا كەلتىرۋ جونىندەگى جوسپارى تۋرالى ءمالىم دەگەنى وزدەرىڭىزگە بەلگىلى.
جۋىق ارادا قازاقستان، رەسەي جانە بەلورۋسسيا ەنەرگەتيكالىق سالانىڭ دامۋىنا اسەر ەتەتىن ينتەگراسيالىق پروسەستەر شەڭبەرىندە ءبىرتۇتاس ەكونوميكالىق كەڭىستىككە قاتىسۋشى ەلدەر اۋماعىندا مۇناي جانە گاز جەتكىزىلىمى شارتتارىن تابىستى تەڭ بولەتىن نارىقتىق قاتىناسقا بىرتە-بىرتە كوشەدى. وسى ورايدا، ءبىرىنشى كەزەكتە ىشكى گاز تۇتىنۋ قاجەتتىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ قاجەتتىلىگى ەسكەرىلەتىن بولادى. اتاپ ايتقاندا، ۇكىمەت ەلدىڭ گاز يمپورتىنا تاۋەلدىلىگىن ازايتۋ باعىتىندا جۇمىستاردى اتقارىپ جاتىر. گاز جانە گاز كەن ورىندارىن يگەرۋ گاز جەتكىلىكتىلىگى جولىنداعى ءبىرىنشى قادام بولماق.
قازىرگى ۋاقىتتا قۇرامىنا قازاقستان، رەسەي، بەلورۋسسيا، تاجىكستان، جۇڭگو، موڭعوليا، ءۇندىستان، اۋعانستان، تۇركيا جانە شري-لانكا ەلدەرى كىرەتىن جانە قاتىسۋشى ەلدەردىڭ ەنەرگەتيكا ماسەلەلەرى بويىنشا بەيرەسمي پىكىرتالاس الاڭى بولىپ تابىلاتىن شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى (شىۇ) ەنەرگەتيكالىق كلۋبىنىڭ ءرولى ارتۋدا. ونىڭ جۇمىسى وتىن-ەنەرگەتيكالىق كەشەن سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان جانە بۇل ماسەلەلەر شىۇ شەڭبەرىندەگى مەملەكەتارالىق، گەوساياسي جانە ەكونوميكالىق قاتىناستار سالاسىنداعى اۋقىمدى ماسەلەلەر كەشەنىندە شەشىلۋى ءتيىس.
بۇگىنگى كۇنى ەۋروپالىق گاز جەتكىزىلىمىنە ناقتى ازيالىق نارىق سالماقتى بالاما بولىپ وتىرعانى انىق. مۇندا قازاقستان قحر-عا ورتاازيالىق گاز جەتكىزىءلىمىن باستى سەنىمدى تاسىمالداۋشى بولىپ وتىر. ءوز كەزىندە ورتالىق ازيا-قىتاي گاز قۇبىرى وڭىردە اسا ماڭىزدى ءرول اتقاردى. ول ءالى كۇنگە دەيىن رەسەي ارقىلى ەۋروپاعا گاز جەتكىزۋگە بەيىمدەلگەن قازاقستانعا گەوساياسي جاعدايدى وزگەرتە وتىرىپ، ورتالىق ازيا وڭىرىندە ماڭىزدى ينتەگراسيالىق ءرول اتقارۋعا مۇمكىندىك بەردى. ءقازىردىڭ وزىندە قازاقستان سەنىمدى تاسىمالداۋشى ۇستانىمىن ساقتاپ قالۋى ءتيىس.
ءبىز الەمدە بولىپ جاتقان ينتەگراسيالىق پروسەستەردى ەسكەرە وتىرىپ، بۇدان ءارى دە دۇنيەجۇزىلىك ەنەرگەتيكالىق جۇيەگە بىرىگۋدى بەلسەندى تۇردە جالعاستىرا بەرمەكپىز.
– ءسىز قالاي ويلايسىز، كەيىنگى ونجىلدىقتا ەنەرگەتيكالىق «قايتا جاڭعىرۋدىڭ» نەگىزىن نە قۇراۋى ءتيىس؟ نارىقتا ونىڭ بارلىق قاتىسۋشىلارىنىڭ مۇددەسىن قورعاۋ ماقساتىندا قانداي جاڭا ويىن ەرەجەلەرى قاجەت؟
– سوڭعى جىلدارداعى وقيعالار دۇنيەجۇزىلىك ەنەرگەتيكانى مودەلدەۋدىڭ قولدانىلىپ جۇرگەن قۇرالدارىنىڭ ءتيىمسىز ەكەندىگىن كورسەتتى. بۇل قۇرالداردىڭ ناتيجەسىندە، ساياسي، ەكونوميكالىق ديالوگتار قاتە قۇرىلادى جانە گەوساياسي باسەكەلەستىك تۋىندايدى. سوندىقتان مەنىڭ ويىمشا، ءوندىرىس جانە ەنەرگيا رەسۋرستارىن تۇتىناتىن نەگىزگى وڭىرلەردە ەنەرگيا ءقاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە قابىلەتتى دۇنيەجۇزىلىك ەنەرگەتيكانى مودەلدەۋدىڭ اناعۇرلىم ءتيىمدى ءارى ساپالى قۇرالدارىن جاساۋ قاجەت. مەن ىنتىماقتاستىقتى ءارتاراپتاندىرۋ ەڭ وڭتايلى ءتاسىل دەپ ويلايمىن. ءدال وسى ءارتاراپتاندىرۋ مودەلى مەملەكەتكە دۇنيەجۇزىلىك ەكونوميكانىڭ «قايتا جاڭعىرۋىنا» بەيىمدەلۋگە جانە ءوزى ءۇشىن سەنىمدى دامۋ جولىن تاڭداپ الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
– وسىنداي «قايتا جاڭعىرۋ» تۇرعىسىندا حالىقارالىق ەنەرگەتيكالىق حارتيا قانداي ءرولدى اتقارۋى ءتيىس؟
– العاشىندا ەنەرگەتيكالىق حارتيا باتىس جانە شىعىس ەۋروپا اراسىنداعى ەنەرگەتيكالىق ارەكەتتەستىك مەحانيزمى رەتىندە قۇرىلعان بولسا، وسى جىلدىڭ مامىر ايىنىڭ اياعىندا (ونىڭ ىشىندە قازاقستان دا بار) قول قويىلعان حالىقارالىق ەنەرگەتيكالىق حارتيا (حەح) جاھاندىق ەنەرگەتيكالىق ماسەلەلەردى رەتتەۋدە مەملەكەتارالىق كەلىسىمدەردىڭ قولدانىلۋ شەكاراسىن ۇلعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. گەوساياسي جاعدايلارداعى ءىرى وزگەرىستەرگە جانە وعان تاياۋ شىعىس، جۇڭگو ەلدەرىنىڭ جانە باسقالارىنىڭ قىزىعۋشىلىعى ارتۋىنا بايلانىستى جاڭا حارتيانى قابىلداۋ قاجەتتىلىگى تۋىندادى ەمەس پە؟!
ەۋروپالىق ەنەرگەتيكالىق حارتيانىڭ بازالىق قاعيداتتارىنىڭ (ونىڭ ىشىندە ەنەرگەتيكالىق رەسۋرستارعا مەملەكەتتىك ەگەمەندىك، ساياسي جانە ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق، ءتيىمدى ەنەرگەتيكا نارىقتارىن دامىتۋ جانە باسقا قاعيداتتارىنىڭ) ساقتالۋىن جانە ەلدەردىڭ ءارتۇرلى كوزقاراستارىن – ءوندىرۋشىلەر، تۇتىنۋشىلار جانە ەنەرگيا تاسىمالداۋشىلاردىڭ ترانزيتتەۋشىلەردىڭ كوزقاراستارىن جان-جاقتى بەينەلەيتىن جاڭا، كوپشىلىككە بىردەي ماعىناداعى ەنەرگيا قاۋىپسىزدىگى ماسەلەسىن ەنگىزۋدى قامتيتىن حارتيا ەرەجەلەرىنىڭ بىر-بىرىمەن بايلانىستىلىعىنىڭ قيسىنى بار دەپ ويلايمىن.
حالىقارالىق ەنەرگەتيكالىق حارتيانىڭ قاتىسۋشىسى رەتىندە قازاقستان ءۇشىن حالىقارالىق ساۋدا-ساتتىقتى جانە ەنەرگەتيكالىق سەكتورداعى ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ، ماقساتىندا زاڭنامالىق بازانى جەتىلدىرۋ، كومىرسۋتەكتى شيكىزات ءوندىرىسىن ارتتىرۋ جانە مۇناي جانە گاز قۇبىرلارىن جاڭارتۋ، ەنەرگيا سىيىمدىلىعىن ءتومەندەتۋ، ەنەرگيا تۇتىنۋعا باقىلاۋدى كۇشەيتۋ، ەنەرگيا تيىمدىلىگىنە قول جەتكىزۋ بويىنشا تۇراقتى جۇمىس ىستەۋ باسىم مىندەتتەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىنىن ايتا كەتكىم كەلىپ وتىر. ءبىز ەلىمىزدە ەنەرگەتيكالىق جوبالاردى ءارتاراپتاندىرۋعا قول جەتكىزۋدى، ياعني ينۆەستيسيالاردى ەنەرگەتيكالىق شيكىزات وندىرىسىنە عانا ەمەس، تەرەڭ وڭدەۋگە، تەحنولوگيالىق مازمۇنى جوعارى جانە قوسىلعان قۇنى بار تاۋارلاردى شىعارۋدى دا تارتۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.
– كۇزدە استانادا وتەتىن ح ەۋرازيالىق KAZENERGY ەنەرگەتيكالىق فورۋمىنىڭ باستى تاقىرىبى جاھاندىق ەنەرگەتيكالىق ساياسات ءوزگەرىستەرىنە جانە نارىق قاتىسۋشىلارىنىڭ بۇرىنعى قاتەلەرىن ەسكەرۋ قاجەتتىلىگىنە بايلانىستى «ەنەرگەتيكانىڭ جاڭا كوكجيەگى: ارىپتەستىك پەن ينۆەستيسيالاۋدىڭ تىڭ ءمۇمكىندىكتەرى» دەپ اتالدى ما؟ وسى شارانى وتكىزۋ بارىسىندا ءسوز بولاتىن نەگىزگى ماسەلەلەر قانداي؟
– ءبىز توعىز جىلدان بەرى دۇنيەجۇزىلىك مۇناي-گاز نارىعىنىڭ ءىرى ويىنشىلارىنا ەۋرازيالىق KAZENERGY فورۋمىنىڭ الاڭىندا بارلىق سالالىق سەگمەنتتەردى دامىتۋدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن تالقىلاۋعا باعىتتالعان ديالوگ جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك بەرىپ كەلەمىز. مۇندا جاھاندىق ەنەرگيا قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قولايلى شەشىمدەر جاسالادى. الدىڭعى جىلدارى فورۋم تاقىرىپتارى سول ۋاقىتتاعى نارىق شىندىعىنا سۇيەنە وتىرىپ تاڭداپ الىندى، ولار وتكەن كەزەڭدە ماڭىزدى ءارى وزەكتى بولدى. قازىرگى فورۋمنىڭ باعدارلاماسى مۇناي-گاز جانە ەنەرگەتيكا نارىعىنداعى جاھاندىق ترانسفورماسيالاردى بەينەلەيدى.
بيىلعى فورۋم 29 قىركۇيەك پەن 1 قازان ارالىعىندا وتەدى. باعدارلامانى ازىرلەۋ ءۇشىن قاۋىمداستىق باعدارلامالىق كوميتەت قۇردى، ونىڭ قۇرامىنا KAZENERGY قاۋىمداستىعىنا مۇشە كومپانيالاردىڭ وكىلدەرى، سالالىق مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ جانە عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتاتتارىنىڭ وكىلدەرى كىرەدى. ەنەرگەتيكالىق حارتيا حاتشىلىعى، دۇنيەجۇزىلىك مۇناي كەڭەسى، مۇنايشى ينجەنەرلەر قوعامى (SPE)،IHS جاھاندىق كونسالتينگىلىك كومپانياسى جانە باسقالارى سياقتى قاۋىمداستىقتىڭ ءىرى حالىقارالىق سەرىكتەستەرىمەن كەڭەس جۇرگىزدىك.
فورۋم فورماتىندا نەگىزگى جانە فورۋم الدىنداعى شارالاردى تۇتاس ءۇش كۇن بويى جۇرگىزۋ جوسپارلانعان. بيىل ءبىز قاۋىمداستىقتىڭ جانە فورۋمنىڭ ءوزىنىڭ مەرەيتويىن تويلايمىز. سوندىقتان ءبىز ءداستۇرلى فورماتتان تىس بەيستاندارتى جانە قىزىقتى شارالار وتكىزۋ ارقىلى وسى وقيعانى اتاپ ءوتۋدى ۇيعاردىق. اتاپ ايتقاندا، جۇڭگو تاراپىمەن بىرلەسىپ جىبەك جولىنىڭ ەكونوميكالىق بەلدەۋىن قۇرۋعا ارنالعان مۇناي-گاز كونفەرەنسياسىن وتكىزۋ جوسپارلانۋدا. ونىڭ تاقىرىبى: «ەۋرازيا وڭىرىندەگى ەنەرگيا قاۋىپسىزدىگى: جاڭا ىنتىماقتاستىق مەحانيزمى». دوڭگەلەك ۇستەل ماجىلىستەرى ۇيىمداستىرىلاتىن بولادى. مىسالى، ينۆەستيسيالىق داۋلاردى شەشۋ جانە جەرگىلىكتى مازمۇندى دامىتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا. وعان قوسا، ەكى جاڭا شارا وتكىزىلمەك: «مۇناي جانە كاپيتال: جاڭا ەنەرگەتيكالىق تەڭدەۋلەردى شەشۋ» تاقىرىبىنداعى ينتەراكتيۆتىك پىكىرتالاس جانە «مەملەكەتتىك رەتتەۋ – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مۇناي-گاز سالاسىن دامىتۋدىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى» تاقىرىبىنداعى بيزنەس – تاڭعى اس.
IHS ۆيسە-توراعاسى، «ءونءدىرۋ» كىتابى ءۇشىن پۋليتسەر سىياقىسىنىڭ لاۋرەاتى دەنيەل ەرگين، بۇۇ باس حاتشىسىنىڭ ارنايى وكىلى جانە بارىنە ارنالعان جاڭارمالى ەنەرگەتيكا جونىندەگى باستامانىڭ باس ديرەكتورى (SE4All) كاندە ك.يۋمكەللا، جاڭارمالى ەنەرگەتيكا جونىندەگى حالىقارالىق اگەنتتىكتىڭ باس ديرەكتورى ادنان ز.امين، ءدۇنيەجۇزىلىك مۇناي كەڭەسىءنىڭ پرەزيدەنتى يوزەف توت، حالىقارالىق ەنەرگەتيكالىق حارتيانىڭ باس حاتشىسى ۋربان رۋسناك جانە باسقالارى فورۋمنىڭ باستى سپيكەرلەرى دارەجەسىندە قاتىساتىنىن ءقازىردىڭ وزىندە راستادى.
KAZENERGY فورۋمى بۇرناعى جىلدارداعىداي بيىلعى جىلى دا قاتىسۋشىلار وزدەرىنىڭ كوكەيتەستى سۇراقتارىنا جاۋاپ الا الاتىن، ەنەرگەتيكانىڭ كوپتەگەن قيىندىقتارىن شەشۋگە باتىل قادام جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ءتيىمدى ديالوگ الاڭى بولا الادى دەپ سەنەءمىز. ءبىز ءوڭىردىڭ ەنەرگەتيكالىق سەكتورىنداعى باستى حالىقارالىق وقيعا مارتەبەسىن تاعى دا تانىتۋعا
پىكىر قالدىرۋ