Almaty kóshelerinen «ıt serýendetýge/qydyrtýǵa tyıym salynady» degen eskertpelerdi jıi kóresizder. Al jetektegen ıtin kóringen buta men kógalǵa sarytyp, uly ájetin ótegenine aıryqsha meıirimmen qarap turatyn ıelerin odan da jıi kóresiz. Al osynyń artynda aýaǵa qansha vırýs taraıtynyn bilesiz be?
It – adamnyń dosy. Damyǵan qoǵamdardaǵydaı tirshilik ataýlyǵa qurmetpen qaraý – búgingi qazaq qoǵamy ókiliniń de mindeti. Muny biz joqqa shyǵara almaımyz. Janýarlar quqyǵyn qorǵaý baǵytynda eleýli eńbek atqaryp júrgen belsendilerdiń de jumysyn joqqa shyǵarýǵa bolmaıdy. Alaıda, tirshilik logıkasyna salsaq, jer-jahan betindegi basty tirshilik ıesi adam ǵoı. Al adamǵa zıan bolatyn, ásirese sol kógaldarǵa jıi shyǵatyn kishkentaı búldirshinderdiń densaýlyǵyna zıan keltirý qaýpi bar áreketterden tıylý qajet.
Qazaqstanda «Janýarlarǵa jaýapkershilikpen qaraý týraly» Zań bar. 2021 jyly 30 jeltoqsanda qabyldanǵan Zań janýarlardyń quqyqtary men múddelerin, olarǵa zıan keltirilmeýin, sondaı-aq janýarlardyń ıeleriniń jaýapkershilikteri týraly máselelerdi qamtıdy. Zań osy baǵyttaǵy halyqaralyq sharttardyń talaptaryna negizdelip ázirlengen. Iaǵnı, halyqaralyq talap-standarttarǵa saı qujat.
Budan bólek, QR «Ákimshilik quqyqbuzýshylyq týraly» kodeksinde jasyl alańdarǵa, abattandyrý júıelerine, qala ınfraqurylymyna zıan keltiretin áreketterge 20 AEK shamasynda (qaıtalansa – 50 AEK) aıyppul qarastyrylǵan. «Janýarlarǵa jaýapkershilikpen qaraý týraly» Zańda naqty aıyppuldar kórsetilmegenimen, atalǵan qujatta janýarlardy serýendetý, ustaý, asyraý máseleleriniń negizgi erejelerin jergilikti atqarýshy organ aıqyndaıdy dep jazylǵan. Bizdiń jaǵdaıda jergilikti atqarýshy organ – Almaty qalasynyń ákimdigi.
Almaty qalasynyń máslıhaty 2025 jylǵy 28 sáýirde «Almaty qalasynda úı janýarlaryn ustaýdyń jáne serýendetýdiń qaǵıdalaryn bekitý týraly» qujatyn qabyldaǵan. Bul qujatta qala kóleminde úı janýarlaryn serýendetý onyń ıesi men jaýapty tulǵany bekitý qaǵıdalary tolyq jazylǵan.
Atalǵan erejede aıryqsha kútimdi qajet etetin úı janýarlaryn kóshede 1,5 metrden aspaıtyn qarǵybaý arqyly alyp júrý, tumyldyryq kıgizý sıaqty talaptar, qoǵamdyq oryndarda, mádenı,-sporttyq,-balalar qydyratyn alańdarda úı janýarlaryn qydyrtýǵa tyıym salý naqty kórsetilgen. Sondaı-aq, qujatta úı janýarlaryn serýendetken adam onyń fızologıalyq qajettilikterin óteýi tártibin saqtaýǵa, qorshaǵan ortaǵa qaýip tóndirmeýine tikeleı jaýapty bolaty jazylǵan.
Bul qaǵıda talaptaryn Almaty qalasynyń ákimdigi oryndaýǵa jáne oryndalýyn baqylaýǵa mindetteledi. Ashyq derekkózderdegi aqparatqa súıensek, qazir Almaty qalasynda úı janýarlaryn serýendetýge arnalǵan 24 alań bar eken. Aldaǵy ýaqytta mundaı alańdardyń sanyn kóbeıtý de josparda bar kórinedi.
Biz AQSH, Fransıa, Sıngapýr, Anglıa, Aýstralıa sıaqty elderdiń tájirıbesine kóz júgirtip kórdik. Atalǵan elderde úı janýarlarynyń qoǵamdyq oryndardy lastap, fızıologıalyq qajettilikterin belgilengen tártip arqyly ótemegen jaǵdaıda ıesine 250-1000 AQSH dollary aralyǵynda aıyppul júkteledi.
«Taza Qazaqstan» jalpyulttyq aksıasyn belsendi ári júıeli júrgizip kele jatqan qala ákimshiligi de, qala jurtshylyǵy da birer aı buryn qabyldanǵan qaǵıda talaptaryn qatań saqtaý baǵytynda jumys isteıdi dep úmittenemiz. Qalalyq mádenıettiń tereńdeýi – tazalyq talabyn kúsheıtý arqyly júretin proses. Ádemi parkter men kórikti kógaldardy mıllıardtaǵan búdjet qarajatyna ıt saryp ketýi úshin salmaǵan bolarmyz?!
