Táýelsizdik kezeńinde Qazaqstan múgedek adamdardy áleýmettik qorǵaýdy damytýdyń zańdardan bastap sıfrlyq sheshimder men halyqaralyq standarttarǵa deıin tórt kezeńinen ótti. Bul kezeńder qalaı ózgerdi? Tolyǵyraq osy maqaladan bile alasyz.
Birinshi kezeń: zańnamalyq negizder
Júıeniń qalyptasýy 1991 jyly "QR múgedekterin áleýmettik qorǵaý týraly" zańnyń qabyldanýynan bastaldy. Ol teń quqyqtardyń kepildikterin bekitti jáne memleketke Densaýlyq saqtaý, bilim berý, jumyspen qamtý jáne áleýmettik kómek baǵdarlamalaryna erekshe qajettilikteri bar adamdardyń qajettilikterin eskerýdi mindettedi.
Ekinshi kezeń: keshendi baǵdarlamalar
2000 jyldardyń basynda múgedek balalardy qoldaý týraly zańdar jáne "Múgedekterdi áleýmettik qorǵaý týraly" jańa Zań (2005) paıda boldy. Táýelsiz ómir súrý júıesin qurýǵa jáne múgedektik deńgeıin tómendetýge baǵyttalǵan ońaltý baǵdarlamalary (2002-2008) iske qosyldy. 2008 jyly "Arnaýly áleýmettik qyzmetter týraly"zań qabyldanǵannan keıin medısınalyq-áleýmettik mekemelerdi ınstıtýsıonalızasıalaý bastaldy.
Úshinshi kezeń: ıntegrasıa jáne halyqaralyq standarttar
Osy kezeńde memlekettiń qoǵam qaıratkerlerimen birlesken jumysy kúsheıe tústi. Jumysqa ornalasýǵa jáne qol jetimdi ortany qurýǵa basa nazar aýdaryldy. 2014 jyly múgedektik pen densaýlyq jaǵdaıy boıynsha kemsitýshilikke jol bermeý prınsıpi alǵash ret jarıalandy. Ulttyq zańnama halyqaralyq normalarǵa sáıkes keltirildi, bilim berý, medısına, kólik jáne aqparattyń qoljetimdiligine qatysty 20-dan astam zańǵa ózgerister engizildi.
Tórtinshi kezeń: sıfrlandyrý jáne jańa standarttar
Búgingi tańda ortanyń qol jetimdiligi men sıfrlyq qyzmetter basty nazarda. 2023 jyldyń shildesinde qyzmet kórsetý júıesin ózgertken áleýmettik kodeks kúshine endi. Qazir kóptegen prosester qarapaıym jáne móldir boldy. Mysaly, múgedektikti resimdeý proaktıvti formatqa aýystyryldy-adamǵa kabınetterge barýdyń jáne anyqtamalar jınaǵyn jınaýdyń qajeti joq. Men áleýmettik qyzmetter portalyn taptym: munda siz ońaltý quraldaryn tańdaı alasyz, jeke kómekshini shaqyra alasyz, jest-ıshara aýdarmashysynyń qyzmetine nemese sanatorıı emine tapsyrys bere alasyz.
Qol jetimdilik deńgeıin baǵalaý úshin onlaın-qural — ınteraktıvti karta paıda boldy. Ótken jyldyń sońynda onda 22 myńnan astam beıimdelgen nysandar atap ótildi. Oblystarda Ten Qogam ortalyqtary ashyldy, onda jumysqa ornalasýǵa, bıznes-bastamalarǵa kómek kórsetiledi, sondaı-aq quqyqtyq jáne konsýltasıalyq qyzmetter kórsetiledi.
Jumyspen qamtý múmkindikterin keńeıtý úshin múgedekterge arnalǵan kásipter atlasy jasaldy. Sonymen qatar, áleýmettik qyzmetkerler úshin jańa kásibı standart engizildi, ol olardyń qyzmetteriniń sapasyna jol ashady.
2024 jyldyń basynda Qazaqstan halyqaralyq deńgeıde taǵy bir qadam jasady: BUU-nyń Múgedekterdiń quqyqtary týraly Konvensıasyn iske asyrý týraly alǵashqy ulttyq baıandama usynyldy.
Osylaısha, Qazaqstan táýelsizdik jyldarynda zańdar men memlekettik baǵdarlamalardan bastap sıfrlyq servıster men halyqaralyq mindettemelerge deıin múgedek adamdardy qoldaýdyń kóp deńgeıli júıesin qurdy. Alda ınfraqurylymdyq qoljetimdilikti damytyp qana qoımaı, múgedektigi bar adamdardyń ómirdiń barlyq salalaryna teń qatysýy úshin jaǵdaı jasaý mindeti tur.
