كيكۋچي كان

(1888-1948)

جاپون جازۋشىسى

ەكiء-ۇش كۇن بويى جاۋعان كۇزگi جاڭبىر باسىلعان. تاڭعى اسپان شايداي اشىق.

ەدو وزەنiنiڭ جاعالاۋىندا تۇراتىن كەيكيچي ادەتتەگiدەي ساعات ونعا تامان ۇيدەن شىعىپ، حيگاشيگوكەنچوۋداعى ايالداماعا اسىقتى. ول جاڭبىرلى كۇندi جەك كورەتiن. بۇگiنگi كۇزدiڭ بۇلتسىز تاڭى جاقسىلىق اكەلەردەي، جۇرەگi بiءرتۇرلi ءدۇرسiلدەپ كەتتi.

ول بiردەن ەدو وزەنiنە جەتتi. كوپiر ءۇستiندە ادام تولى ەكەن. بوگەت ماڭىندا دا كiسi كوپ. جينالعاندار وزەندە اعىپ بارا جاتقان بiردەڭەنi باقىلاپ تۇر. كەيكيچي ءجۇرiسiن جىلدامداتىپ، توپقا جەتۋگە اسىقتى. ادامدار جاعالاۋداعى بوگەتكە، كوپiردiڭ جاقتاۋىنا ۇيمەلەپ العان. تiپتi سانى بارعان سايىن كوبەيiپ بارادى.

ول توپقا جاقىندادى. جۇرت بiردەڭەنi قىزۋ تالقىلاپ تۇر.

— انە! قايتا كورiندi، كوپiردiڭ دiڭگەگiنە iلiنiپ قالدى، — دەپ، جاقتاۋعا تايانىپ، وزەننەن كوز الماي تۇرعان بالا ارتىنداعى سىعىلىسقان توپقا حابارلادى.

— نە بولدى؟ — دەپ سۇرادى كەيكيچي جاقىنداۋ تۇرعان ورتا جاستاعى ايەلدەن.

– بiرەۋ سۋعا باتىپ كەتiپتi، – دەپ، ايەل قاباعىن شىتا جاۋاپ قاتتى. 

كەيكيچي بۇل جاۋاپقا قاناعات­تان­عان جوق. ونىڭ ءۇستiنە كەيكيچي – ەستiگەنiن دەرەۋ كورۋگە ۇمتىلاتىن ادام. ءسويتiپ، ول ولگەن ادامدى كورۋ ءۇشiن قالىڭ توپتىڭ اراسىنا ەنتەلەي كiردi. بiراق بۇل توپ اجەپ­ءتاۋiر تىعىز ەدi، جاڭا كەلگەندi وڭايلىقپەن سىيدىرمادى. كەيكيچي كيمەلەپ ءجۇرiپ، كوپشiلiكتiڭ ورتاسىنا ءوتتi. بiراق الدىندا تاعى ەكiء-ۇش ادام بار، سولاردىڭ اراسىنان سىعالاپ جاتىپ، جاعدايدى شامالاپ اڭعاردى. ءولiك كەيكيچي تۇرعان جاعالاۋدىڭ ءدال ءتۇبiندەگi يiرiمدە ەكەن. جاعالاۋدا بiر پوليسەي مەن باس­قارمانىڭ ەكiء-ۇش جۇمىسشىسى ءجۇر.

جينالعانداردىڭ سانى وسە ءتۇستi. مىڭداعان ادام كوپiردi باسىپ قالدى. الدىڭعى جاقتاعىلار كورگەندەرiن ارتىنداعىلارعا جەت­كiزiپ تۇرۋدان جالىعار ەمەس:

— ەركەك پە، ايەل مە؟

— ايەل سياقتى عوي...

— سۋى تاياز وزەندە دە ولە مە ەكەن؟

— سۋعا تۇندە تۇسسە، توڭىپ ولەدi، سۋ سۋىق قوي.

بiر ساتتە كوپiر ءۇستiندەگi توبىر مەن جاعالاۋعا جاقىن توبىر:

– و-و! — دەپ دۋ ەتە ءتۇستi.

ءار تۇستان “ايتەۋiر تارتىپ شىعاردى-اۋ!” دەگەن داۋىستار ەستiلدi. جۇمىسشى ۇشىنا iلگەك تاققان سىرىقپەن ءمايiتتi سۋ بەتiنە تارتىپ شىعاردى.

– ايەل ەكەن! — دەپ، توبىر قايتا شۋلادى. كوپiر دiڭگەگiنە اياق تiرەگەن جۇمىسشىلار ءمايiتتi ەپپەن عانا جاعاعا الىپ شىعۋعا تىرىسۋدا.

توبىردىڭ قىزىعۋشىلىعى شەكتەن شىعىپ، بۇرىنعىدان دا زور ايعايعا باسىپ، شۋلاي باستادى. بiراق كەيكيچي سۋ بەتiنە شىققان ءمايiتتi ءالi كورە المادى.

كەنەت سۋدىڭ شولپ ەتكەن دىبىسى ەستiلدi دە، توبىر دۋ ەتiپ كۇلدi. كەيكيچي العاشىندا جۇرتتىڭ نەگە كۇلگەنiن ءتۇسiنبەدi. بiراق كۇلۋدiڭ سەبەبiن توبىردىڭ ۋ-دۋىنان ءتۇسiن­دi. بiر ساتكە سۋ بەتiنە كوتەرiلگەن ءمايiت iلگەك اجىراعاندا سۋعا قايتا شولپ ەتە تۇسكەن-دi. 

– مىقتاپ ۇستا! اقىماق! — دەدi توبىر جۇمىسشىعا.

جۇمىسشى ءولiككە iلگەكتi قايتا تاستاۋعا تىرىسىپ جاتىر.

توبىر:

– بۇل جولى دۇرىستاپ ۇستا! – دەپ ايعايلادى. سول ساتتە سۋ تاعى دا شولپ ەتتi دە، بۇرىنعىدان دا زور كۇلكi ەستiلدi. ءمايiت سۋعا قايتا باتىپ كەتتi. جۇمىسشىلاردىڭ نەمقۇرايدى ارەكەتi مەن جەڭiل ويلى توبىردىڭ ءولiكتi كۇلكiگە اينالدىرعانىنا كەيكيچيدiڭ جان-جۇرەگi ەزiلدi.

كوپشiلiكتiڭ ءولiككە كۇلگەنi كەشi­رiمسiز. تiرi ادامداردىڭ ولگەندi وسىنشا مازاق ەتۋi... وزەندەگi بۇل كورiنiسكە كۇلۋ كەيكيچي ءۇشiن ادامنىڭ ولگەنiن مازاق ەتۋمەن بiردەي ەدi.

بۇل جولى ءمايiت iلگەككە دۇرىس iلiنگەن سياقتى.

— سونداي ىڭعايسىز جەردەن تارتىپ... باسقا امال جوق پا؟ تاس باسپالداق جاققا تارتساڭشى، — دەپ، توبىر iشiنەن بiرەۋ ايعايلادى. جۇمىسشى ءمايiتتi سىرىققا iلگەن كۇيi تاس باسپالداق جاققا قاراي جىلجىتا باستادى.

تاس باسپالداق كەيكيچيدەن 1 كەنگە دە جەتپەيتiن جەردە. جاعالاۋداعى پوليسەي ءمايiتتi شىعارىپ الۋ ءۇشiن باسپالداققا جينالعانداردى دۇركiرەتە قۋدى. كەيكيچيدiڭ الدىندا تۇرعان كiسiلەر ىعىسقان سوڭ ءبارi انىق كورiنە باستادى.

كەيكيچيدiڭ ءمايiتكە كوزi تۇسكەندە، كوكiرەگiن قايعى كەرنەدi. ايەل­دiڭ شاشى ارتقا جايىلعان، بالاۋىزداي اپپاق قولى ارتىنا قايىرىلىپ، مىقتى جiپپەن بايلانىپتى. باسپالداققا سۇيرەپ شىعارىلعان ءمايiتتەن ايەل ءومiرiنiڭ قايعى-قاسiرەتi ەسiپ-اق تۇر... جان-دۇنيەسi ەگiلگەن كەيكيچي كوز جاسىن تەجەپ، بەتiن كولەگەيلەپ، الگi جەردەن تەز-تەز باسىپ كەتiپ قالدى. ءمايiتتi ابدەن تاماشالاعان جۇرتتىڭ دا قۇمارى قانعان سىڭايلى، ولار دا تاراي باستادى.

كەيكيچي سول ساتتە كەلە قالعان ەلەكتر پويىزعا وتىردى. بiراق الگi كورiنiس كوز الدىنان كەتەر ەمەس. “ءومiردە قورلانعانى ازداي-اق ونى ولگەننەن سوڭ دا قورلادىق-اۋ...” دەپ كۇيiندi كەيكيچي.

جاپون تiلiنەن اۋدارعان شارافات  جىلقىبايەۆا