گەنناديي شيپوۆسكيح — ماجىلىستەگى ەڭ جاس دەپۋتات. ءارى 27 جاستاعى حالىق قالاۋلىسى قازاقشا سويلەپ، قازاق تىلىندە ماسەلە كوتەرەتىندەردىڭ ءبىرى. وسىدان-اق تىلگە جاناشىر گەننادييدىڭ قازاقى تاربيە كورگەنىن اڭعارۋ قيىن ەمەس. بۇل جايىندا مالىمەت Sputniknews.kz سايتىندا جاريالانعان.
راسىمەن دە، ول تاعدىر جازۋىمەن بەرەكەلى قازاق وتباسىنا ءتۇسىپ، قازاقتاردىڭ ورتاسىندا ءوسىپ، ەرجەتكەن. وسىنداي پاراساتتى تاربيە بەرىپ، مول مەيىرىمى مەن جۇرەك جىلۋىن اياماي، تۋعان بالاسىنداي وسىرگەن اتا-اناسىنا گەنناديي شيپوۆسكيح العىس ايتۋدان ەش جالىققان ەمەس. دەپۋتاتتىڭ ايتۋىنشا، بيىل ەكىنشى جىل اتالىپ وتەتىن العىس ايتۋ كۇنى جاقىندارىڭا مەيىرىمىڭدى توگىپ، ريزاشىلىعىڭدى ءبىلدىرۋ ءۇشىن تاعى ءبىر جاقسى مۇمكىندىك.
قىزىلوردا وبلىسىنىڭ تۋماسى گەنناديي تاعدىردىڭ تاۋقىمەتىن ءبىر ادامداي كورگەن ادام. ون ءۇش جاسىنا قاراعاندا اناسى، كوپ ۇزاماي اكەسى دۇنيە سالادى دا، بالا جەتىمدەر ۇيىنەن ءبىر-اق شىعادى. بۇل جەر كىمگە ۇناسىن؟! بالا گەنناديي دە بىر-ەكى رەت قاشىپ كەتپەكشى بولعان. ءبىراق باعىنا وراي، ول بالالار ۇيىندە ۇزاق تۇراقتامايدى. جەتىم بالانى ناسىروۆتار وتباسى اسىراپ الىپ، باۋىرىنا باسادى.
"مەنى قازاق وتباسى وتە جاقىن قابىلدادى. ول كەزدە اتا-انادان ايىرىلعان مەنىڭ كوڭىلىمە قاياۋ ءتۇسىپ ەدى، مىنەزىم تۇراقسىزداۋ بولدى. قازىرگى اكە-شەشەم سونىڭ ءبارىن بايقاپ، كوڭىلىمدى اۋلاپ، وتە جىلى قاباق تانىتتى. ونىڭ ۇستىنە باۋىرلارىم دا جاقسى قارسى الدى. وسىلاي جاڭا وتباسىما تەز ۇيرەنىپ كەتتىم"، — دەپ ەسكە الدى گەنناديي شيپوۆسكيح.
وسىلاي ول انانىڭ ايالى الاقانىن، اكەنىڭ مەيىرىمىن كورىپ، ەشكىمگە جالتاقتاماي ءوستى. اتا-اناسى گەننادييدى باسقا بالالارىنان ەشقاشان ءبولىپ-جارعان ەمەس. مۇرات پەن بايان ناسىروۆتار التى بالانىڭ ءبارىن دە قاناتتىعا قاقتىرماي، تۇمسىقتىعا شوقىتتىرماي وسىرەدى. بەس بالاسى بولا تۇرا تاعى ءبىر جاۋتەڭكوزدى، ءارى قازاق ەمەس، ورىس بالاسىن اسىراپ الۋىن گەنناديي اكە-شەشەسىنىڭ ۇلكەن جۇرەكتىلىگى، پاراساتتىلىعى، يماندىلىعى دەپ بىلەدى. ولاردىڭ بويىنداعى جاقسى قاسيەتتەردىڭ وزىنە دارىعانىنا وتە باقىتتى.
"اكەم وتە ەڭبەكقور ادام. ءقازىر مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسادى. ونىڭ ۇستىنە جاستايىنان تەحنيكاعا بەيىمىلىگى بار. بۇل قابىلەتى ماعان دا جۇققان. اكەم اعايىن اراسىندا وتە سىيلى، قۇرمەتتى، ءسوزى ءوتىمدى. كەز كەلگەن توي-جيىنعا اعايىندى باستاپ بارادى. انام وتە اقىلدى جان جانە ءبىلىمدى. ماتەماتيكا، فيزيكا ماماندىعىن مەڭگەرىپ شىققانىمەن، تاريحتى وتە جاقسى بىلەدى. مەنىڭ تاريحقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىمدى وياتقان ءوز شەشەم. ال، ەڭ باستىسى، اكە-شەشەم ۇلكەن جۇرەكتى ادامدار. "اكە كورگەن وق جونار، شەشە كورگەن تون پىشەر" دەپ بەكەر ايتپاعان. اتا-انانىڭ كوزقاراسى دۇرىس بولماسا، بالانىڭ دا ءتۇزۋ جولعا ءتۇسۋى ەكىتالاي. دۇرىس تاربيە بەرىپ، جاقسى جولعا تۇسىرگەن اكە-شەشەمىزدىڭ ارقاسىندا اق پەن قارانى، دۇرىس پەن بۇرىستى، جاقسىلىق پەن جامانشىلىقتى ايىرا الاتىنداي بولىپ وستىك"، — دەپ اڭگىمەلەدى شيپوۆسكيح.
گەننادييدىڭ قازاقشا اتى – التىنبەك. اتا-اناسى ون جەتىگە كەلگەندە ازان شاقىرىپ قويعان ەكەن. تەك اكەسىنىڭ وتىنىشىمەن ءوز تەگىن قالدىرىپتى. ءبىراق تەگى ورىس بولعانىمەن، قازاق ەلىندە تۇرىپ، قازاق جەرىن باسقان سوڭ، ول ءوزىن قازاقپىن دەپ سانايدى. جۇرەگى دە، ءتىلى دە قازاق. قازاق ءتىلىن كىشكەنتاي كەزىنەن بىلەدى. قازاق بالاباقشاسىندا، قازاق مەكتەبىندە وقىعان.
"ءبىرىنشى قازاق ءتىلىن، سوسىن ورىس ءتىلىن ۇيرەندىم. بۇعان قوسا، مەن قازاقشا ويلانامىن. ونى مويىنداي كەتۋ قاجەت"، — دەپ اعىنان جارىلدى التىنبەك-گەنناديي. قازاق ادەبيەتىنە دە قىزىعۋشىلىعى جوق ەمەس. ءىلياس ەسەنبەرلين، دۇكەنباي دوسجاننىڭ شىعارمالارىن، ءمۇقاعاليدىڭ ولەڭدەرىن جاقسى كورەدى ەكەن. شيپوۆسكيحتىڭ ايتۋىنشا، كەز كەلگەن ۇلت ءۇشىن ەڭ قىمباتتى - ول ءتىلى. ءتىل بار بولسا، حالىق تا بار. سوندىقتان انا تىلگە دەگەن قۇرمەتتى جاستايىنان بويعا ءسىڭىرۋ ۇلكەن ماڭىزعا يە. "جاستارمەن كەزدەسۋلەر كوپ بولادى. قازاق ءتىلىن بارىنشا ناسيحاتتاۋعا تىرىسامىن. سەبەبى نەعۇرلىم قازاق ءتىلىن جاس ۇرپاق كوبىرەك بىلسە، ەرتەڭ ءتىلدىڭ تۇعىرعا نىق ورنىعاۋى سوعان بايلانىستى بولادى. قازاق ءتىلى — ءبىزدىڭ انا ءتىلىمىز. ال انا ءتىلى انا سۇتىمەن بىردەي دەپ ويلايمىن"، — دەيدى شيپوۆسكيح.
گەنناديي شيپوۆسكيح ءقازىر ەڭ جاس ءماجىلىس دەپۋتاتى. بۇل قىزمەتتىڭ زور جاۋاپكەرشىلىگىن ارقالاپ جۇرگەنىنە ءبىر جىلعا جاقىنداپ قالعان. ول بۇگىنگى جەتىستىكتەرىنىڭ بارلىعىن اللانىڭ مەيىرىمى مەن اتا-اناسىنىڭ قامقورلىعى، ىستىق-ىقىلاسى دەپ تۇسىنەدى. بالاسىنىڭ دەپۋتات بولعانىن ەستىگەندە اناسى ۇلى ءۇشىن قاتتى قۋانسا، اكەسى ءوزىنىڭ ساليقالى كەڭەسىن بەرگەن.
"شەشەمىز قۋانىشتان جىلادى. ال اكەم ۇلكەن كەڭەس بەردى. "سەنى حالىق سايلادى، سول حالىقتىڭ يگىلىگى ءۇشىن جۇمىس اتقار"، — دەدى. سوسىن "باسىڭدى شاپسا دا، شىندىعىڭدى ايت. وسى ۇستانىمداردى قىزمەتىڭە ارقاۋ ەتسەڭ، سەنى ءاردايىم حالىق تا قولدايدى، ەل دە قولدايدى، بارلىق جەردە سىيلى بوپ جۇرەسىڭ"، — دەپ اقىل-كەڭەسىن بەردى"، — دەيدى دەپۋتات.
ەندىگى ماقسات — اتا-انا ءۇمىتىن اقتاپ، قاشاندا ابىروي بيىگىنەن كورىنۋ. وسى كۇنگە جەتكىزگەن، تۋعان بالاسىنداي الپەشتەپ ءوسىرىپ، جان جىلۋىن اياماعان وتباسىنا گەنناديي شيپوۆسكيحتىڭ العىسى شەكسىز. ونىڭ ايتۋىنشا، العىس ايتۋ كۇنى - جاقىن ادامدارىڭا راحمەتىڭدى جەتكىزۋ ءۇشىن تاعى ءبىر جاقسى مۇمكىندىك. سونىمەن بىرگە، بۇگىن وزگە ۇلتتاردىڭ قازاق حالقىنا العىس ايتاتىن كۇنى. الاساپىران زاماندا قازاق جەرىنە اۋىپ كەلگەن ۇلتتار قيىن-قىستاۋ كەزدە ءبىر ءۇزىم نانىن ءبولىسىپ جەگەن قازاقتىڭ مەيىرىمدىلىگىن مەن قامقورلىعىن ەشقاشان ۇمىتپايتىنى حاق.
پىكىر قالدىرۋ