باسقا جاقتى قايدام، شىعىس جاقتا قىس ەرتە ءتۇسىپ، اقىرعان ايازىن الا كەلەدى. وعان ساقاداي ساي تۇرماساڭ، ءبىتتىڭ! ءۇي بىتكەن قاتىپ، قۇبىرلار جارىلىپ، قالانى مۇز قارپىپ، قاقشيىپ قاتىپ قالادى. جاز شىعار-شىقپاستان، قالانىڭ باسشىسى ءتۇرعىن-ۇي كوممۋنالدىق مەكەمە جاعىن باسقاراتىندارعا قاتاڭ تۇردە ەسكەرتتى. ءتىپتى، كەلەسى قىستا ءبارى جىپ-جىلى بولۋىن تالاپ ەتتى. ەستىگەندەر قۇلاقتارىن قايقيتا، باستارىن شۇلعىپ كەتتى.
ەندى، مىنە، قىس تا كەلدى قاھارىنا ءمىنىپ.
العاشقى اياز باستالىسىمەن، قالانىڭ قاق ورتاسىندا جانتايىپ جاتقان اۋداننىڭ ۇيلەرى قارلى حانشانىڭ سارايىنا اينالىپ شىعا كەلسىن. توپەلەپ جاۋعان قار، ۇيىتقىعان بوران الگى ىقشام اۋداننىڭ تۇرعىندارىن قويىپ، بۇكىل قالا حالقىنىڭ اپتەر-تاپتەرىن شىعاردى.
قالا باسشىسى شۇعىل تۇردە جينالىس وتكىزىپ، وتكەندە باسىن شۇلعىپ كەتكەن ءتۇرعىن-ۇي كوممۋنالدىق مەكەمە باسشىسىن قالتىراتىپ الدىنا تۇرعىزىپ قويدى.
- باسەكە، مەنىڭ نە كىنام بار؟ – مەكەمە باسشىسى جىلارمان.
- ەندى كىم كىنالى ەكەن؟ اياز با؟! – قالا باسشىسىنىڭ داۋىسى قۇلاقتى جارارداي.
-ول ەندى، اناۋ... الگى... ءسويتىپ... نەعىپ... ەندى... بىلمەيم...
تاقپاعىن ۇمىتقان سوتاناق بالاداي كۇمىلجىپ تۇرعان مەكەمە باسشىسىن جۇدىرىقپەن سالىپ وتكىسى كەلىپ، قالا باسشىسى ءوزىن ارەڭ تەجەپ قالدى.
-ماسەلە بىلاي عوي...
-ايت! - قالا باسشىسىنىڭ اقىرعان داۋىسىنان تەرەزە شاتىناپ، اسپالى شىراقتار شايقالىپ كەتتى.
-ول ەندى، اناۋ... الگى... جەكە مەنشىك....
- نە جەكە مەنشىك؟
- ت-ت-ت-ۇربا...
- قايداعى تۇربا؟
- جىلۋ جۇرەتىن... - مەكەمە باسشىسىنىڭ داۋىسى قويىن قالتاسىنان شىعاتىنداي، ارەڭ ەستىلدى.
مىنانىڭ ايتقانى تۇسىنىكسىز بولدى ما، الدە، نە ايتقىسى كەلگەنى ساناسىنا جەتىڭكىرەمەدى مە... قالا باسشىسى كوزىلدىرىگىن الىپ، مەكەمە باسشىسىنىڭ قاسىنا كەلىپ، بەتىنە ءۇڭىلدى.
- جىلۋ جۇرەتىن؟ قايداعى جىلۋ جۇرەتىن؟
-قالانىڭ ورتاسىنان...- ءسوزدىڭ اياعى جۇتىلىپ قالدى.
- توقتا... نە دەپ كەتتىڭ؟ تۇربا جەكە مەنشىك پە؟
مەكەمە باسشىسى باسىن شۇلعىدى.
قالا باسشىسى قايتالاپ سۇرادى:
- تۇربا جەكە مەنشىك پە؟؟؟
مەكەمە باسشىسى باسىن تاعى شۇلعىدى.
- توقتا.. تۇربا تارتىلعان جەر جەكە مەنشىك پە؟
مەكەمە باسشىسى باسىن يزەدى:
-تۇربانىڭ ءوزى...
- قالاي تۇربانىڭ ءوزى؟ - قالا باسشىسى اڭىرايىپ قالعان.
- سولاي.
- جەردىڭ استىنا توسەلگەن، جىلۋ جۇرەتىن تۇربا ما؟
مەكەمە باسشىسى باسىن تاعى يزەدى.
قالا باسشىسى كابينەتىن قارىستاپ، التى رەت ادىمداپ شىقتى.
- ىشىندەگى سۋى شە؟
- سۋى ءبىزدىڭ مەكەمەگە تيەسىلى. تۇربا تارتىلعان جەر دە بىزگە تيەسىلى. تەك تۇربانىڭ ءوزى.
قالا باسشىسىنىڭ ەكى شەكەسى سولقىلداپ كەتتى.
- تۇربانىڭ ءوزى؟ ول قالاي جەكە مەنشىك بولىپ ءجۇر؟
- انەۋبىر جىلدارى جەكە مەنشىككە وتكىزىپ الىپتى. جىل سايىن، سول تۇربانى پايدالانۋ ءۇشىن، قالا قارجىسىنان بالەنباي قاراجاتتى سول تۇربانىڭ يەسىنە اۋدارامىز، كەلىسىم-شارت بويىنشا...
ءار جەردە، ءار اۋداندا، ءار قالادا قىزمەت ەتكەن جىلدارىندا تالاي قىزىقتى دا، شىجىقتى دا كورگەن قالا باسشىسى ءدال بۇندايدى بۇرىن-سوڭدى ەستىمەپتى.
- تۇربانى جەكە مەنشىككە اۋدارىپ الىپ پا سوندا؟
مەكەمە باسشىسى باسىن تاعى يزەدى.
- بيىل دا سول تۇربانى پايدالانۋ ءۇشىن قوماقتى قاراجات تالاپ ەتىپ وتىر يەسى.
- ستراتەگيالىق ماڭىزدى وبەكت دەپ ايتتىڭ با؟
- قاراجات تولەمەي، كۇش كورسەتىپ، تۇربامدى پايدالانىپ قويساڭدار، كاسىپكەرلىك قۇقىمدى تاپتادى دەپ بايبالام سالىپ، حالىقارالىق ۇيىمدارعا شاعىمداناپ دەپ، اۋىز اشتىرماي وتىر يەسى.
قالا باسشىسى ءبىر گرافين سۋدى باسىنا توڭكەرە سالدى. ورلەپ بارا جاتقان قان قىسىمىنىڭ وعان پىسقىراتىن ءتۇرى جوق.
- قانشا قاراجات بەرسەڭدەر، جىلۋدى دا سونشا وتكىزەم دەيدى. اقشانىڭ ون پايىزىن بەرسەڭدەر، مەن دە سەندەرگە جىلۋدىڭ ون پايىزىن جىبەرەم دەيدى.
- دەيدى.. دەيدى...- قالا باسشىسىنىڭ بەت-جۇزى كۇرەڭىتىپ بارا جاتتى.
- بيىل دا سوعان قاراستىرىلعان قاراجاتتى باسقا ءبىر سالاعا اۋدارىپ قويىپ...
-مەن كىنالى ەكەنمىن عوي سوندا؟! – اجىلداعان داۋىستان كابينەتتىڭ قابىرعالارى دىرىلدەپ كەتتى.
- ءسىز بىلگەن جوقسىز عوي... ەندى، مىنە...
- قاي دوكەي بولسا دا ، شاقىرشى ءوزىن ماعان...
- بۇرىنعى قالا باسشىلارى دا شاقىرعان، تۇربامدى ساتپايمىن دەپ قىرسىعىپ وتىر.
- جاسى ەلۋدىڭ ماڭايىندا بولسا، قىزىڭدى، قارىنداسىڭدى، ايتەۋىر بىرەۋدى ۇزات سوعان. قارتايعان بىرەۋ بولسا، بالاسىنا، نەمەرەسىنە ۇزات، ءسويتىپ، مىنا تىعىرىقتان شىعار قالانى. بۇدان دى سۇمدىق جاۋگەرشىلىك جىلداردا بار ماسەلە وسىلاي شەشىلەتىن.
- ونى دا ويلاستىرعانبىز تۇنەۋگى جىلدارى. ونىڭ بەس قىزى بار، ءبارى تۇرمىستا. بالەنباي جيەنى دە وڭكەي قىزدار.
- وندا، ءبىر تۇندە جىگىتتەردى جىبەرىپ، تۇرباسىن قازىپ الىپ، ورنىنا ءوزىمىزدىڭ تۇربامىزدى توسەپ قويساق قايتەدى؟- قالا باسشىسىنىڭ داۋىسى سەنىمسىزدەۋ شىقتى.
- ونى دا ويلاستىرعانبىز. زاڭگەر ايتادى، جەكە مەنشىككە قول سۇعۋشىلىق ول دەپ.
-تۋھ، اكري...
- قالاعا تيەسىلى تۇربانىڭ جەكە مەنشىككە ءوتۋى زاڭسىز دەگەن ءبىر باپ تابىڭدار قايتسەڭدەر دە.
-زاڭگەرلەر بەس جىل بولدى ىزدەپ جاتقاندارىنا... ءبارى زاڭدى دەيدى...
تۇرعىندار مۇزداپ-قاتىپ، ۇيلەرىن قىراۋ باسىپ، سول اۋدانداعى مەكەمە بىتكەن، ۇلكەندى-كىشىلى وقۋ ورىندارى جۇمىستارىن توقتاتىپ، جۇرتتىڭ ءبارى شۋلاۋعا دا شامالارى جەتپەي بۇك ءتۇسىپ جاتىر دەگەن حابار مينۋت سايىن كەلىپ، قالا باسشىسىنىڭ ميىنا سوققى بولىپ ءتيىپ جاتتى.
- بەر وندا سۇراعان قاراجاتىن!
-ونى ءبىز بالالار اۋرۋحاناسىن كۇردەلى جوندەۋدەن وتكىزۋگە اۋدارىپ قويىپ ەك... جوندەۋ جۇمىسى جارتىلاي اياقتالىپ...
-كەرى اۋدار!
ەكى كۇندە كوگەرىپ-سازارعان مۇزدار ەرىپ، قۇبىرلاردان جىلۋ ءجۇرىپ، قالاعا جان كىرە باستادى...
باقىت بايتىبايەۆا
پىكىر قالدىرۋ