شەتەلدە وقىپ جاتقان قازاقستان ازاماتى كوپ. سونىڭ ءبىرى – تولعاناي بايىسبەكوۆا. ول «بولاشاق» باعدارلاماسى بويىنشا اقش-تىڭ كاليفورنيا شتاتىنداعى سان-ديەگو قالاسىندا تىلدىك كۋرس پەن اكادەميالىق دايىندىق ساباقتارىن اياقتادى. ەندى قوعاممەن ستراتەگيالىق بايلانىس ماماندىعىن يگەرمەك. قازاقستاندا اتالمىش ماماندىق بويىنشا ماگيستر دارەجەسىن العان تولعانايدىڭ ەندىگى ماقساتى – سول ءبىلىمىن تەرەڭدەتۋ.

— اقش-تا قازاقستاندىق ستۋدەنتتەردى قالاي قابىلدايدى؟ امەريكالىقتاردىڭ قازاقستان جايىندا پىكىرى قانداي؟

— مەن وقىعان ۋنيۆەرسيتەت ۇستازدارىنىڭ قازاق ستۋدەنتتەرى جايلى پىكىرى وتە جاقسى. قازاقستاندىق ستۋدەنتتەر ساباقتان قالمايدى، كەشىكپەيدى، وقۋعا كەلگەندە جاۋاپكەرشىلىكتەرى جوعارى. بولاشاقتىقتار اقش-تا قازاقستاندىق ستۋدەنتتەردىڭ جاقسى ءيمميدجىن قالىپتاستىرا العان.

كەز كەلگەن امەريكالىق قازاقستاندى بىلە بەرمەۋى مۇمكىن. دەگەنمەن كوزى اشىق ادامدار ءبىزدىڭ ەل تۋرالى حاباردار. اسىرەسە، مەن تۇرعان شتاتتا گەناديي گولوۆكيندى جاقسى تانيدى. بوكسشىمىز ارقىلى قازاق جۇرتىن بىلەدى.

— اقش پەن قازاقستان جاستارىن سالىستىرىپ وتسەڭ...

— اقش – ەركىندىك  ەلى. اقش جاستارىنىڭ وي ەركىندىگى قىزىقتىرادى. دەسەك تە ءار شتاتقا بايلانىستى ادامدارى دا ءارتۇرلى كەلەدى. مەن تۇراتىن شتاتتىڭ جاستارى تولەرانتتى. ءبىراق كەي شتاتتىڭ جاستارى شەتەلدەن كەلگەندەردى جاقتىرمايدى.

ال جاستاردىڭ بىلىمىنە كەلسەك، اقش-تىڭ جوعارى ءبىلىمى جاقسى بولعانىمەن، ورتا ءبىلىمى كەرەمەت دەي المايمىن. بىزدەگى مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ تانىمى ولاردان كوش ىلگەرى.

— اقش-تا وقيتىن ستۋدەنتتەردىڭ جاعدايى قالاي؟

— اقش-تا ءبىلىم الامىن دەگەن ادامعا بارلىق جاعداي جاسالعان. ءتىپتى، كۇنى-تۇنى اشىق تۇراتىن كىتاپحانالار بار. ۇيىرمەلەر، ەرىكتى قىزمەتپەن اينالىساتىن ۇيىمدار وتە كوپ. سولارعا تىركەلىپ، بوس ۋاقىتتى قىزىقتى ءارى پايدالى وتكىزۋگە بولادى.

ءار جوو-دا جاتاقحانا ءارتۇرلى. كەيدە جاتاقحانادا تۇرعاننان گورى پاتەر جالداعان ءتيىمدى بولۋى مۇمكىن. ول وقيتىن ۋنيۆەرسيتەتىڭ مەن تۇراتىن قالاڭا بايلانىستى.

— ءبىلىم الۋ ءۇشىن نەلىكتەن اقش-تى تاڭدادىڭ؟

— اقش-تا ءبىلىم الۋ – مەنىڭ بالا كەزدەگى ارمانىم جانە وڭ-سولىمدى تانىعاننان كەيىنگى سانالى تاڭداۋىم. سوندىقتان ويلانباستان اقش-تا وقيمىن دەپ شەشتىم. اقش ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ باسىم بولىگى TOEFL تەستىنىڭ ناتيجەسىن سۇرايدى.  مەن «بولاشاق»-قا IELTS ناتيجەسىمەن ءوتتىم، ءبىراق اقش ۋنيۆەرسيتەتىنە TOEFL تاپسىردىم. نەگىزى IELTS تاپسىرۋىما دا بولار ەدى، ءبىراق TOEFL-دى تاپسىرىپ كورگىم كەلدى. TOEFL اقش پەن بىرەن-ساران ەلدە عانا جارامدى، ال IELTS ناتيجەسى ءاعىلشىنتىلدى بارلىق مەملەكەتتە جاراي بەرەدى.

— شەتەلدە وقىعىسى كەلەتىن جاستارعا قانداي كەڭەس بەرەسىڭ؟

— ەڭ الدىمەن شەت ءتىلىن مەڭگەرۋ كەرەك. جاستار ءتىل ۇيرەنۋ دەگەندى تەك اپتاسىنا ءۇش رەت كۋرسقا بارۋ دەپ تۇسىنبەسە ەكەن. سول تىلدە كۇندەلىكتى كىتاپ وقىپ، كينو كورىپ، ءتۇرلى لەكسيا تىڭداۋ قاجەت. كۋرستان بولەك وزدەرى ىزدەنسە، جاقسى ناتيجەگە جەتە الادى.

شەتەلدە ءبىلىم العىسى كەلەتىندەر جاڭا ورتاعا تەز بەيىمدەلە ءبىلۋى كەرەك.  ءتۇرلى ۇلت وكىلدەرىمەن بىتە قايناسىپ، ءسىڭىسىپ كەتە العانى ماڭىزدى.

— «بولاشاق» باعدارلاماسىمەن وقۋدى جوسپارلاپ جۇرگەندەرگە قانداي اقىل قوسار ەدىڭ؟ شەشۋشى سۇحباتتاسۋ كەزەڭىنەن قالاي ءساتتى وتۋگە بولادى؟

— ماقساتىڭىز ايقىن، وزىڭىزگە سەنىمدى بولۋىڭىز كەرەك. سۇحبات كەزىندە ەڭ الدىمەن شىدامدىلىق پەن قايسارلىق سەكىلدى مىنەزىڭىز سىنالادى. ول ءۇشىن بىرنەشە قۇيتىرقى سۇراق قويىلادى. وسى سىننان سۇرىنبەي ءوتۋ ءۇشىن سابىر ساقتاپ، ءوز پوزيسياڭىزدان تايماۋىڭىز كەرەك. شەشۋشى سۇحباتتاسۋ كەزىندە قازاقستان تاريحىنا، كونستيتۋسياعا جانە ءوز ماماندىعىڭىزعا قاتىستى سۇراقتار قويىلادى. ەگەر قويىلعان ساۋالدارعا مۇدىرمەي، دۇرىس جاۋاپ بەرسەڭىز، سىزدەن ارتىق ۇمىتكەر بولمايدى.

— شەتەلدە وقىپ جۇرگەندە باسىڭنان وتكەن ەڭ قىزىقتى وقيعانى ايتىپ بەرشى.

— ەسىمنەن كەتپەس ەرەكشە وقيعانىڭ ءبىرى نيۋ-يورك قالاسىندا بولدى. ناۋرىزدا وقۋ دەمالىسىمىز گەنناديي گولوۆكيننىڭ جەكپە-جەگىنە تۇسپا-تۇس كەلىپ، وتانداسىمىزدى قولدايىق دەپ نيۋ-يوركقا  باردىق. ول قالاعا بارىپ تۇرىپ «مۋزەي ءتۇنى» فيلمىندەگى مۇراجايعا سوقپاي كەتۋ مەن ءۇشىن ورنى تولماس وكىنىش بولار ەدى. اتالمىش ءفيلمدى كورگەننەن كەيىن ونداعى مۋزەيدى كورۋدى ارمانداعان ەدىم. سوندىقتان مۋزەيدى ارالاۋعا ءبىر كۇنىمدى ارنادىم. مۋزەي الدىندا تۇرعانىمدا قازاق ايەلى مەن ەكى ەر ادامنىڭ: «مىنا قىز قازاقتان اۋمايدى ەكەن. جوق، جاپون بولۋى كەرەك»، – دەپ داۋلاسىپ تۇرعانىن بايقادىم. «قايىرلى كۇن! مەن قازاقپىن!»، – دەگەنىمدە ۇشەۋى ماعان تاڭىرقاي قاراپ قالدى. ولاردىڭ ءتۇرىن ەشقاشان ۇمىتپايتىن شىعارمىن.

ءوزىمدى جاپونعا ۇقساتقان ەمەسپىن، ءبىراق اقش-تا مەنى كوبى جاپون دەپ ويلايدى.

— اقش-تا تۇرعان ۋاقىتتا نە ۇيرەندىڭ، نە ءتۇيدىڭ؟

— اقش-تا ۋاقىتتى ءتيىمدى پايدالانۋدى ۇيرەندىم. ءقازىر ءار كۇنىمە جوسپار قۇرامىن. كۇن اياقتالعاندا اتقارعان جۇمىستارىمدى قورىتىندىلاپ، كۇنىمدى قانشالىقتى ناتيجەلى وتكىزگەنىمدى سارالايمىن. ءبىر كۇنگە قۇرىلعان جوسپاردى ورىنداپ شىعۋدان اسقان جاقسى نارسە جوق دەپ بىلەمىن. مۇنداعى جەرگىلىكتى حالىق دەنساۋلىقتارىنا كوڭىل بولەدى. سپورتپەن شۇعىلدانىپ، دۇرىس تاماقتانۋعا تىرىسادى. بۇل جاقسى ادەتتەرى ماعان دا جۇعىستى بولدى. شىدامدىراق بولا تۇسكەندەيمىن.

اقش حالقى تولەرانتتى. مەن سونى ءوز بويىما ازداپ ءسىڭىرىپ كەلە جاتىرمىن. ءبىزدىڭ قوعام مەن جۇيەنىڭ تاڭىپ بەرگەن ستەرەوتيپتەرىنەن ارىلىپ جاتقاندايمىن. ءقازىر كوپ نارسەگە باسقاشا قارايمىن.

— «سىرت كوز – سىنشى» دەيدى عوي. شەتەلدىكتەرمەن ارالاسا ءجۇرىپ، قازاقتاردىڭ قانداي كەمشىلىگىن، قانداي ارتىقشىلىعىن ءتۇسىندىڭ؟

— ءبىزدىڭ ارتىقشىلىعىمىز – كەڭ پەيىلىمىز بەن قوناقجايلىعىمىز. بۇل كەرەمەت قاسيەتتەر كوپ ۇلتتا كەزدەسە بەرمەيدى. ال كەمشىلىگىمىز – جالقاۋلىق. وزىمىزدەگى ءمىندى كورمەي، وزگەنى سىناپ، ونىڭ ءمىنىن تابۋدى ويلاپ تۇراتىنىمىز.

ال قالعانى تۇرمىستىق، الەۋمەتتىك ەرەكشەلىكتەر شىعار. سوندىقتان ولاردى ارتىقشىلىق نەمەسە كەمشىلىك دەپ قاراستىرعانىم دۇرىس بولماس.

— اڭگىمەڭە راقمەت!

سۇحباتتاسقان: اسەم المۇحانبەت