بۇگىنگى قوعامنىڭ ادامدارىن ءتۇسىنىپ ۇعىنۋ قيىنعا سوعىپ بارادى. ولاردىڭ وسىلاي بەت بۇرعانىنا ءوزىمىز كىنالى شىعارمىز؟ سەبەبى، قازىرگى ۋاقىتتا بارشاڭىزعا ءمالىم تەلەديدار تاربيە قۇرالىنا اينالىپ كەتكەنى راس. ودان قالا بەردى ينتەرنەت تە قالىس قالماي جاماندىعىن جاريالاۋدان الدىڭعى ورىندا. قايماعى بۇزىلماعان قازاق نەگە وسىنشالىق كۇيگە ءتۇستى. ۋاقىت اعىمىنا قاراي سولاي دەپ جىلى جاۋىپ قويا سالۋىمىزعا بولمايدى. شىنايى، قاراپايىم، ادال جاندار نەگە ەسكەرۋسىز قالىپ بارادى؟ ەشتەن كەش جاقسى دەيدى قازاق. ەڭ الدىمەن ب ا ق سالاسىنان باستاۋىمىز كەرەك. بۇلاردى تۇزەمەي ادامداردى تۇزەيمىن دەپ ويلاۋدىڭ دا قاجەتى جوق. مەن مەكتەپ وقىپ جۇرگەندە تەلەديداردى تۇرىك پەن ينديانىڭ كينولارى قاپتادى. ول كەزدە ءبىز جاي عانا وقۋشى ەدىك. ال، سونى كورىپ وستىك، بۇگىنگى مەنىڭ قاتارلاستارىم قانداي؟ وعان كوز كورىپ وزدەرىڭىز كۋا بولىپ جۇرسىزدەر. جەكە باسىم بالا جاستان تەلەديدارعا قۇمارتقان ەمەسپىن، كىتاپپەن ءوستىم دەسەم، وتىرىك ايتىپ تۇرعانىم جوق. بۇگىنگى ب ا ق سالاسى ادامداردى ومىرگە تالپىندىراتىن، جاقسى باعىتتا، العا قويعان ماقساتىنان تايمايتىن، قىزدىڭ قىز، جىگىتتىڭ جىگىتتىگىن ناسيحاتتايىن جوبالار دايىنداۋ سونشالىق قيىن ەمەس دەپ سانايمىن. قىلتىڭ-سىلتىڭى كوپ ارزان كۇلكىمەن بىتىرەتىن باعدارلامالار وتە كوپ، ودان قالسا تاربيەسى جوق فيلمدەردى حالىققا قالاي ۇسىنا سالادى ەكەن؟ بۇلاردى ءبىر جۇيەمەن رەتتەمەسەك، ەلدىڭ ەسىن جيناي الماي قالاتىنىمىز انىق. قوعام سونداي، بۇگىنگىنىڭ كينوسى دەگەن سوزدەر مەن ىستەردى جاپپاي توقتاتۋىمىز قاجەت! ەندىگى ماسەلە – اقپارات تاراتۋ ءىسى. جاڭالىقتاردى قوسىپ قالساڭ، ورىسشا ايتقاندا جاتقان «نەگاتيۆ» باسىڭ اۋىرىپ وتىراتىنى انىق. بالا زورلاندى، اناۋ جوق، مىناۋ جوق دەپ ءجيى ايتىلادى. دۇرىس شىعار، ايتقان دا ءبىراق حالىقتىڭ پسيحولوگياسىمەن ساناسۋ كەرەكپىز عوي. كرەديت الىپ ميى اشىپ جۇرگەن ادامدار ءۇشىن بۇل قاي ۇلگى دەپ سانايمىز؟ بۇگىنگى زامان نارىق زامانى. قارجىلىق ساۋاتتىلىقتى باسقارۋ، ءوزىن-وزى باسقارۋ سىندى جوبالارعا كوپ ۋاقىت ءبولۋ كەرەكپىز. رۋحانياتتى ءبىرىنشى ورىنعا قويىپ، جاناشىرلىق پەن ادامگەرشىلىك، قاراپايىمدىلىق قاعيداتتارىن ەسكەرە وتىرىپ جۇمىس جاساۋ ماڭىزدى ورىن الاتىنىن ەستە ۇستاۋ ءلازىم. ينتەرنەت جەلىسىندە جارنامانىڭ دۇرىس جاسالىنۋى جارناما دەگەن وسى ەكەن دەپ جالاڭاش قىزدار مەن جىنىستىق قاتىناستى اشىق كورسەتۋگە قاتاڭ تىيىم سالىنۋ كەرەك. ينتەرنەتپەن تىعىز جۇمىس جاساپ وتىرعانىما جارتى جىلداي ۋاقىت بولدى وسىنداي كورىنىستەر ادامنىڭ بەرەكەسىن قاشىرىپ جىبەرەتىنى انىق، سونداي دۇنيەلەردەن باس الا الماي قالاسىڭ. سونىمەن قاتار الەۋمەتتىك جەلىدەگى ايقاي-شۋ، بەيپىل سوزدەر، مادەنيەتتىلىك بۇل دۇنيەدە بار ەكەنىن ەسكەرسەك، بۇلارعا دا قاتاڭ تىيىم قاجەت. ول دا ءبىر ۆيرتۋالدى قوعامدىق ورتا دەپ سانالۋى ءتيىس. كوز جۇگىرتە قاراپ وتىرسام، كەدەيدىڭ كەدەي بولعانىنا دا، كرەديت العانىنا دا، ومىردە جولى بولماي قالعانىنا دا كەلەڭسىزدىكتىڭ بارلىعىنا ەلباسىنى كىنالى دەپ سانايتىندار باسىم كورىنەدى. بۇل نە ماسقارا؟! بۇگىنگى قوعام جاڭارۋ دەپ اتالادى. ياعني، جاڭارعان قوعام. ادامدار وز-وزىنە قىزمەت جاساي وتىرىپ، سانالى تۇردە دامۋ. بىرەۋگە تاۋەلدى بولماۋ. ەڭبەك قوعامى وزىنە جۇمىس جاساي وتىرىپ، قوعامعا ەلەۋلى ۇلەس قوسۋ. مۇنى ءبىز قالايشا ءبىر ءسات كىدىرە وتىرىپ ويلانبايمىز؟ ءبىز وسىلاي كەتە بەرسەك، جاقسى بولماسىمىز انىق. بۇگىننەن باستاپ قولعا الىپ، تاربيە مەن رۋحانياتقا باسا نازار اۋدارايىق.

سونىمەن قاتار، ەلدىڭ ەكى جاقتى ءبولىنىپ، دۆك-نى جاقتاپ، جان ۇشىرا قارسىلاسۋى دا جاقسى ەمەس. «ۇلتتى جويعىڭ كەلسە، ەكىگە ءبول»،- دەگەن ەكەن. بۇل قازاقتى قۇرتۋدىڭ زاماناۋي ايلاسى ىسپەتتەس. ستالين قازاقتى قالاي قۇرتسام دەگەندە ولاردى بىر-بىرىنە قارسى قوي دەپتى. سولتۇستىكتى سول ءۇشىن ورىستاندىرىپ، وڭتۇستىكتى قازاقشالاپ ساقتاعان دەسەدى. دەرەكتىڭ قانشالىقتى راس ەكەنى انىقتالماسا دا، شىندىققا جاناساتىن سەكىلدى. كوبىنە «نيەتىنە قاراي - ءىسى» دەگەن ءسوز شىندىق. جۇرەك تازالىعى قانداي بولسا، ءومىر جولى تىرلىگى سونداي دەگەن ءسوز. ءبىز وتكەنگە كوپ قاراپ، وتكەندى كوپ ويلايتىن بولىپ الدىق. وتكەننىڭ تەك جاقسىلىعىن تەرىپ قانا جاڭاشىلدىقتى قابىلداۋ ماڭىزدى. ءبىزدىڭ حالىق پەيىلى كەڭ، ەشكىمگە جاماندىق تىلەمەدى. رۋحى مىقتى بولدى. قاي ۋاقىتتا ءومىر سۇرسەك تە، وسى قالپىمىزدى ساقتاۋ قاجەت!

باي بولىپ تاسىعاندار كەلىنشەك اۋىستىرىپ الەك. پايعامبارىمىز 4 ايەل العان دەپ العا تارتادى، ول ماحاببات نەمەسە كورسەقىزارلىق ءۇشىن العان جوق قوي. ايەلگە جاناشىرلىق، قامقورلىق كورسەتۋ ءۇشىن عانا العان. الايدا وعان تيىسپەگەن دەسەدى. ال، بىزدە سانگە اينالدى. الماسىن دەمەيمىز، ءبىراق ءار نارسەنىڭ ءجونى بولۋ كەرەك قوي، ۇلگى بولار ىسپەن اينالىسقان دۇرىس. انشىلەر جالپى ونەر ادامدارىنىڭ سۇيسىنەر قىلىعى قاشتى. ونى بارشا جۇرت كورىپ وتىر. بايلىققا قۇنىققانى سونشالىق، شەت ەلدە يتكە تۇرمىس قۇرىپ وتىرعاندار دا جەتەرلىك. وسى سەكىلدى اقپاراتتار بەرەر الدىن ۇلتتىق مەنتاليتتە جوق ەكەنىن جانە بىزدە ولاي جاساعىسى كەلسە دە جاساي المايتىنداي پسيحولوگيالىق شەكتەۋمەن جاريالاۋ كەرەك دەپ سانايمىن.

ءبىز قانشا وزگە ۇلتقا ەلىكتەگەنمەن، قازاق بولىپ قالاتىنىمىزدى ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. سەبەبى، سولاي تۋعانبىز. سەن وزگە ۇلتتىڭ ادامى بولعىڭ كەلسە دە بولا المايسىڭ، ءتۇرىڭ قازاق، ءىسىڭ ءدۇبارا بىرەۋ بولاسىڭ. قوعامدا ونداي ادامدار جوق ەمەس.

بۇگىنگى ۋاقىتتا كۇن كورىس ءۇشىن ەمەس، ەلگە قىزمەت ەتۋ ارقىلى شىڭدالاتىنىمىزدى ۇعىنۋىمىز كەرەك، ول قوعامدىق ورتا. الدىمەن ەلگە پايدالى ءىس وندىرسەك قانا ول ءونىمنىڭ ءوتۋى ارقىلى تابىس تابا الاسىڭ دەگەندەي. ءبىر كۇندىك بولعىڭ كەلسە، ءبارىن ۋاقىتشا، تەك قاراجات ءۇشىن جاساي بەر. ۋاقىت وتە ەشكىم جولامايتىن بولادى.

تامىرى تەرەڭ مادەنيەتىمىزدى كەڭىنەن ناسيحاتتاپ، بولاشاقتىڭ ساناسىنا قۇيىپ ءوسىرۋىمىز كەرەك. ءتىپتى، تەاتر مەن مۇراجايعا بارۋ تانىمدى ارتتىرۋ سىندى ءىستى ارنايى مەكتەپ باعدارلاماسىنا ەنگىزىپ وسى بويىنشا دا جۇمىس جاساۋ وتە ماڭىزدى.

 جادىرا مۇساباي