Almaty qalalyq kólik basqarmasynyń basshysy Maqsut Isahov qaladaǵy zıandy tútin shyǵaratyn avtobýstardyń qashan joıylatyndyǵyn aıtyp berdi.
Maqsut Isahovtyń málimdeýinshe, tasymaldaýshy kompanıa jańa avtobýs satyp alyp jatyr.
«Jyl sońyna deıin jańa avtobýstar jetkiziledi. Ákimdik komýnaldy avtoparkterge 300 avtobýs satyp alyp jatyr. «Gazel» men «Lıaz» markasynyń avtobýstary qalanyń ortalyǵy men shetki aýdandaryn baılanystyratyn marshrýttarda jumys jasap keledi. Reseılik Lıaz zaýyty apta saıyn bizge 15 avtobýs jiberip turady. Jekemenshik avtobýs parkteri 254 avtobýs satyp alýǵa kelisimsharttaryn kórsetti. Onyń ishinde 100 avtobýsty «Avto alma trans» satyp alady. Bul kásiporyn №65 marshrýtqa qyzmet etetin. Esterińizde bolsa, kóbine osy marshrýttyń avtobýstary qalanyń ortalyǵynda qoıý tútin býdaqtatyp júredi. Qazannyń ortasynda olarǵa alǵashqy 28 avtobýs jetýi tıis. Bul kólikterdi 65 marshrýtqa qoıýdy talap etetin bolamyz. Eger basqasha bolsa, bul marshrýtty avtoparkten alyp, qalanyń komýnaldy menshigine aýystyryp, jańa Lıaz avtobýstaryn qoıatyn bolamyz. Oǵan ýáde berem», - dedi Isahov.
Aıta keter bolsaq, árbir myń avtomobılden kúnine aýaǵa 3000 kg kómirtek oksıdteri, t.s.s otynnyń tolyq emes janý ónimderi bólinedi. Jyl saıyn olar 280 mln tonna shamasynda kómirtek totyǵyn, 56 mln tonna kómirsýtek, 28 mln tonna azot totyǵyn aýaǵa qosady. Bul gazdardyń quramynda 200-den astam óte kúrdeli zattar qosyndylary (Pb, Hg, Cd, t.b. aýyr metaldar, ishki janý qozǵaltqyshynyń gazdary – benzapıren, áldegıdter) bar. Olardyń ishinde zıansyzdary – azot, ottek, sýtek, sý býlary, zıandylary – kómirtek, azot totyǵy, etılen, benzol, etan, metan, tolýol, benz(a)pıren, kúıe, kúkirtti tútin t.b. Bul fızıkalyq-hımıalyq qospalar tynys alý kezinde adam men janýarlarǵa asa zıandy. Lastaýshylar avtomobıldi qyzdyrǵan kezde jáne az jyldamdyqpen júrgen kezde aýaǵa tez taraıdy.Mashına toqtaǵan ýaqytta kómirsýtegi men kómirtek oksıdi, al júrgende azot oksıdi shyǵady. Dızeldi motorly mashınalar quramynda CO, NO zattary bar bolǵandyqtan benzındi paıdalanatyn mashınalarǵa qaraǵanda kemshiligi mol. Sebebi, olar tútindi kóp shyǵarady, adam densaýlyǵyna zıandy áseri joǵary. Atmosferaǵa kólikten bólingen gazdardyń quramynda 25-27% qorǵasyn bolatyny anyqtalǵan jáne onyń 40% dıametri 5 mkm-ge deıin jetedi. Aýada uzaq ýaqyt saqtalyp, onymen birge adam aǵzasyna túsetindigi belgili. Avtokólik tútini jasyl jelekke zıandy áser etýde – las aýadan ósimdikte aýrýlar paıda bolady. Japyraǵy hımıalyq kúıikke ushyraıdy. Atmosferalyq aýanyń lastanýy avtokóliktiń tehnıkalyq jaǵdaıyna tikeleı baılanysty. Qala magıstraldary boıynda júrgizilgen tekserýler boıynsha avtokóliktiń 80%-da tútinderinde zıandy zattar normatıvten 3-4 ese joǵary bolǵan.
«Madına», «BaTý Trevel» kásiporyndary da jańa avtobýs satyp alyp jatyr.
Basqarma basshysy bıyl jyl sońyna deıin jańa avobýstardyń úlesi 53%-dan 70%-ǵa jetetindigin basa aıtty.
«Saralanǵan tarıf engizilgenge deıin tasymaldaýshylar shyǵyn kóp dep narazylyq bildiretin edi. Endi olardyń tabysy 2 esege artty. Jekemenshik tasymaldaýshylardyń jańa avtobýs satyp ala bastaýy «Ońaı» júıesiniń tıimdiligin kórsetse kerek», - dedi ol.
Laýazymdy tulǵa janarmaı baǵasy kóterilse de jol aqysy qymbattamaıtynyn aıtyp sendirdi.
