HH ǵasyrda eń kóp daý týdyrǵan máseleniń biri – fashısik Germanıanyń qolbasshysy Adolf Gıtlerdiń ólimi boldy. Amerıkalyq ǵalymdardyń kópshiligi  Adolf Gıtlerdiń ólimine qatysty naqty derekterge Reseı ıe ekenine kúdikpen qaraǵan. Al, 90-jyldary kópshilikke jarıa bolǵan Reseı Federaldyq Qaýipsizdik qyzmetiniń qujattarynda fúrer men onyń zaıyby Eva Braýnnyń denesin zertteýde keńestik SMERSH barlaý uıymy jan-jaqty múmkindikterge ıe bolǵany týraly aıǵaqtar jazylǵan. Qamshy.kz aqparat agenttigi osyǵan baılanysty oqyrman nazaryna naqty belgili bolǵan faktilerdi usynady.

Gıtlerdiń denesin qalaı tapqan?

SMERSH barlaý uıymy basshysynyń jazbalarynda keńestik tyńshylar 1945 jyldyń 5 mamyrynda Gıtlerdiń keńsesiniń mańynan kúlge aınalǵan er adam men áıel adamnyń qaldyǵy tabylǵany týraly derekter bar. Al, osy isti zertteýge qatysqan leıtenant Alekseı Panasovtyń baıandamasynda tabylǵan denelerdi arnaıy saraptamasyz taný múmkin emestigi jazylady.

Sáıkestendirý prosesi: Ol qalaı ótti?

Adolf Gıtlerdiń denesi bolýy múmkin degen máıitti zertteý birneshe baǵyt boıynsha júrgizildi. Gıtlerge qatysy bar qyzmetkerlerden jaýap alynyp, ártúrli qujattar, sonyń ishinde Gıtlerdiń densaýlyq kartasy da zertteledi.

Alǵashqylardyń biri bolyp jaýap bergen Gıtlerdiń kúzetshisi Harrı Mengesqaýzen keńseden Gıtler men Eva Braýnnyń denesin qalaı alyp ketkenin, olardy jerlemes buryn janarmaı quıyp órtep jatqanyn óz kózimen kórgenin tolyqqandy aıtyp beredi.

Máıitti tanýdyń sot-medısınalyq qujattary arnaıy akt boıynsha tirkelgen. Zertteý júrgizgen Nıkolaı Kraevskıı tabylǵan máıittiń boıy 165 santımetr ekenin anyqtady. Sarapshy súıektiń anatomıalyq erekshelikterin aýyz qýysynyń qurylysyna qarap, dáleldeýge tyrysady. Máıittiń jaq súıegindegi aýyz qýysynan Gıtlerdiń ózin ýlaǵan ýdyń ampýlasyna uqsas synǵan áınek qaldyqtary tabylǵan.

Dentokarta neni dáleldeıdi?

Aýyz qýysynyń rentgen sýretterine súıene otyryp jasalǵan dentokartada máıittiń dál sol Gıtlerdiki ekenin dáleldeıtin naqty aıǵaqtar bar. Ol saraptama qorytyndysy boıynsha Adolf Gıtlerdiń anatomıalyq erekshelikterimen 100 paıyz sáıkes kelgen.

«Ólgen Gıtlerdiń ózi emes» degen áńgime qaıdan shyqty?

1945 jyly tabylǵan máıittiń Gıtlerdiki ekenin dáleldeıtin saraptama qorytyndylary qazirgi kúnde Reseı Memlekettik muraǵatynda saqtaýly. Al Gıtler men Eva Braýnnyń jerlengen máıitiniń kúlge aınalǵan barlyq qaldyqtary 70-jyldary Iýrıı Andropovtyń tikeleı tapsyrmasymen Bıderıs ózenine aǵyzyp jiberilgen. Desek te, ýaqyt ótken saıyn Gıtlerdiń dene qaldyqtaryna qaıtadan DNQ saraptamasyn jasaý kerektigi aıtylyp keledi. Biraq, oǵan eshqandaı qajettilik joq. 2002 jyly ataqty eýropalyq sarapshy-krımınalıst Mark Beneke Gıtlerdiń jeke dárigerinen alǵan aýyz qýysynyń rentgen sýretterin Máskeýge salystyrýǵa ákeledi. Anyqtalǵandaı, sýrettegi tisterdiń ornalasý reti reseılik muraǵatta saqtalǵan qujatpen tolyq sáıkes kelgen.