Qazaq qazaq bolǵaly qazaqtyń úsh júz dep atalatyn úsh arysy birimen-biri baýyr edi. Olar Uly Dala dep atalatyn alyp taıqazanda birge qaınady. Tini, Dili, Dini, Tili bir boldy. Ózderin «Qarǵa tamyrly qazaqpyz» dedi. Bir-birinen enshi alyspady. Dastarhany bir edi. Alty aılyq jolǵa shyqsa da ózderimen bir japyraq nan alyp shyqpady. Sebebi, qaı úıge barsa da, aldynan qonaqasy kútip turdy. Túrme-zyndan salmady. Sebebi, olardyń arasynda qylmys jasaıtyn adam bolmady. Qazaqty osy qasıetinen alystatyp, úsh baýyrdyń ara jigin ajyratyp, aralaryna ot jaǵý úshin jaýlarymyz talaı-talaı qıturqy áreketterge barǵan. Alaıda uly atalarymyz ondaılardyń aldyna «Ata salttan aınyma», Bárimen oınasań da, «Atańnyń saqalymen oınama», «Sý aqpaıtyn ba edi saǵadan, sóz bastalmaıtyn ba edi aǵadan», «Aǵasy bardyń jaǵasy bar, inisi bardyń tynysy bar», «Bólingendi bóri jeıdi», «Júzge bólingenniń júzi kúısin», «Qanyna tartpaǵannyń qary synsyn», «Birińdi qazaq biriń dos, kórmeseń istiń bári bos» degen bir aýyz sózben alynbas qamal salyp ketken. Barlyq qazaq balasyna osy qamaldy qorǵaýy lázim. Myna soltústiktegi kórshimizdiń ózderin Velıkaıa Rýs (Uly júz), BeloRýs (Orta júz), MaloRossıa (Kishi júz) degen ataýdy bizden "enshilep" alǵanymen týystyqty saqtaı almaı biriniń qanyn biri sýdaı shashyp jatqany bizge sabaq bolmaǵy lázim.
Qonaqasy demekshi, ata-babalarymyzdan qalǵan mynadaı ańyz bar: «Atamyz qazaq óziniń úlken uly Aqarysty ( Uly júzdiń atasy), ortanshy uly Janarysty ( Orta júzdiń atasy), kenje uly Bekarysty (Kishi júzdiń atasy) enshi berýge shaqyrypty. Sol uly atamyz óziniń bar baılyǵyn (mal-múlkin) tórt bólikke bólgen eken deıdi. Onyń úsh bóligin atalǵan úsh balasyna enshige beripti. Tórtinshi bóligin taǵy da úshke bólip, ony balalaryna enshi ústine qosypty. Esterińde bolsyn, burynǵy ótken ata-babalarymyz aq bilektiń kúshimen, aq naızanyń ushymen qorǵap Senderge ulan-baıtaq jer qaldyrdy. Ony úsheýińe taǵy bólip beremin. Ońtústik-shyǵysty Aqarys, sen ıelen. Ol uly júz dep atalsyn. Ortalyq jáne soltústikti Janarys, sen ıelen. Ol Orta júz dep atalsyn. Batys jaqty Bekarys, sen basqar. Ol Kishi júz dep atalsyn. Ondaǵy oıym mynadaı. Sender enshi alyp bólek úı bolyp shyqqanmen, týystyq qatynastaryń, yntymaqtaryń men dám-tuzdaryń bólinbesin. Senderdiń urpaqtaryń saparǵa shyqqanda jolǵa azyq-túlik alyp júrmesin. Árbir qazaq balasy kez kelgen úıden aqysyz qonaqasy ishetin bolsyn. Olar jolda shóldep, sýsap, qarny ashyp júrmesin. Meniń senderge bergen tórtinshi enshim sol. Sol enshimdi meniń keler urpaqtarym ǵasyrdan ǵasyrǵa jetkizip, meniń osy ósıetimdi buljytpaı saqtasyn!» - dep batasyn bergen eken.
Tarıh taǵlymy: Qazaq júzge, taıpaǵa, rýǵa bólinbeıdi. Qazaq atamyzdyń urpaqtary júzden, taıpadan, rýdan, ıaǵnı ataly, apaly, aǵaly, inili baýyrlardyń jıyntyǵynan quralady.
Muhambetkárim Qojyrbaıuly
