Qamshy.kz aqparat agenttiginiń tilshisi "Bai-Quat" ınvestısıalyq kompanıasynyń bas qarjy keńesshisi - Saılaý Abaıdildanov azamattardyń qarjylyq saýattylyǵy jóninde, ult qanyndaǵy qasań qaǵıdalar jaıynda kólemdi suhbat júrgizgen-di. Oqyrmanǵa qolaılylyq jasaý maqsatynda suhbatty taqyrypshalarmen bólip bergendi jón kórdik.

Birinshi bólimge silteme: Baılyqqa umtylý: óz qarajatymyzdy tıimdi basqarýdyń joldary qandaı?

Ekinshi bólimge silteme: Keshegi baı qazaqtyń urpaǵy búgin nege kedeı? Qarjyger jaýap beredi

Balalardy qarjylyq saýattylyqqa mektepke barmaı turyp úıretken jón

Balany eń aldymen eńbekke baýlyńyz. Qazir balalardyń barlyǵy qyzyǵatyn kopılka degen dúnıe bar. Ol kopılkanyń mindeti - birinshi qaǵıda boıynsha únemi aqsha jınaý. Ákesi kelgen soń balasyna tıyn beredi. Ol kopılkaǵa saldy. Biraq kopılkadan shyqqannan keıin oǵan velosıped alyp berýi múmkin. Osy jerde balaǵa aıtý kerek, kórsetý kerek. Mynaý seniń alǵashqy kapıtalyń, mynaý seniń bolashaqtaǵy aqshań, oǵan biz saǵan depozıt ashyp qoıaıyq dep baǵyttasyn. Nemese qazir altyn bar emes pe? "Balam saǵan 5 gram altyn alyp berem. Bul seniń ózińniń jınaǵan aqshań, biz seni altynǵa ınvestısıa jasaýdy úıreteıik", - desin. Ol aqshasyn jınap birinshi qadamyn jasap tur. Sosyn ákesi balasynyń oqýyna, toıyna aqsha jınaıdy. Muny alǵashqy qarjylyq josparlaý dep ataımyz. Bala tárbıesine kelgende men ákemniń aıtqanyn istegen joqpyn, men ákemniń istegenin istedim. Balańyzdy baı bolýǵa tárbıleımin deseńiz, búginnen bastap ózińizdiń jeke qarjyńyzdy basqaryńyz, aqsha jınańyz. Aqshany ınvestısıa jasańyz. Balańyz ósken soń oǵan úıretýdiń qajeti joq, ol ózi de sony isteıdi. Bizdiń ata-babamyz myń jyldaı balqyp-shalqyp  ómir súrdi. Nege? Sebebi olarda jazylmaǵan kodeks boldy. Bala aqyl tyńdamaıdy, ákesi men sheshesinen kórgenin jasaıdy.

Aıyrbasty Eýropanyń adamdary bizge úıretkisi keledi

Qazaq balasyna enshi beredi. Eýropalyq ǵalymdar: "Adamdar arasynda aıyrbas bolý kerek. Tegin eshteńe alýǵa bolmaıdy. Aıyrbas buzylady" deıdi. Bul sizderge jańalyq pa dedim. "Ia bul Eýropada óte ózekti", - deıdi. Meniń ata-babam osy joldy ustap kele jatqanyna myń jyl boldy dedim. Biz tipti kelin alsaq, qalyńmal beremiz dep edim, bári shalqasynan tústi. Sender adamdardy satyp alasyńdar ma deıdi. Endi, siz oılańyz, qazir nege ene men kelin ortasynda arazdasý kóp. Ene ol jaqsy adam. Biraq sizdi tegin aldy, ıaǵnı urlap aldy. Sizge qalyń mal tólegen joq. Oǵan mynadaı qarapaıym mysal keltirýge bolady. Mysaly sol enesi bardy da bir tondy kóshede turǵan jerinen tegin alyp keldi. Oǵan asa mán bermeı, úıge ilip qoıa saldy delik. Ol tondy tegin alyp kelgennen keıin qadir-qasıeti bola ma? Al endi sol tońdy eki myń dollarǵa satyp alsyn. Satyp alǵannan keıin kúıeýine qaramaıdy, tonyn áýkestep, shıfonerdiń ishine dárisin seýip ilip qoıady. Nege? Óıtkeni emosıa kóp, tondy satyp alý úshin aqsha jumsady. Osy mysaldaǵydaı nege siz qalyń mal bermeısiz? Myńdaǵan jyldar boıy qazaqtar ony beker jasamaǵan.  Siz qalyń malǵa  mıllıon teńge berdińiz deıik, eneniń kóz aldyna mıllıon teńge elesteıdi. Kelinniń de qadir-qasıeti bolady.  Odan bólek, qazaq qaıda barsa da qur qol barmaǵan. Mysaly, bir úıge qonaq bolyp bara qalsaq, konfet aparyp beremiz. Munyń barlyǵy bizdiń qanymyzda bar dúnıe. Aıyrbasty eýropanyń adamdary bizge úıretkisi keledi.

Bizge eshqandaı nesıe alýdyń qajeti joq

Qazir bizdiń qoǵamǵa nesıe birde-bir paıda keltirmeıdi. Men jeke qarjyger retinde halyqqa aıtarym, nesıe almańyzdar. Kredıt - sizdi qý taqyr kedeılikke alyp baratyn týra jol. Nesıeni tek bıznesmender bıznesin júrgizip, damytý úshin ǵana alýy kerek. Nesıe - negizi bıznesmenderge arnalǵan qural. Olardyń aınalym kapıtalyn keńeıtý úshin, tolyqtyrý úshin nesıe alý durys. Oǵan men kelisemin. Al sizge teledıdar, kóılek alý úshin nesıeniń qajeti joq. Qarap otyrsań, ol -marketıng. Qarapaıym ǵana aıtatyn bolsaq, taýardy satýdyń joly. Olar sizdiń aktıvterińizdi múmkindiginshe pasıvke aınaldyryp otyr. Toı jasaý úshin nesıe alamyz dep máz bolamyz. Biz nesıe alǵanda qýanbaýymyz kerek, qaıta siz sondaı jaǵdaıǵa jetkenińizge jylańyz.  Siz balańyzdyń qýanyshynda  óz basyńyzǵa úlken másele jasap tursyz. Ne bolsa da qarjylyq jospar jasaý kerek. Qaryz alý degen nárse qazirgi ýaqyttyń ǵana qýanyshy. Sol bir mezettik qýanysh, jyldar boıy ókinishke alyp keledi. 

Suhbatty júrgizgen

Marjan Sábet