حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن، اسىرەسە، اۋىلداعى اعايىننىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىن تۇزەۋ ءۇشىن نە ىستەگەن ءجون؟ البەتتە، ءبىرىنشى كەزەكتە جۇرتتى جۇمىسپەن قامتۋ ءلازىم. ال، جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋ ءۇشىن اۋىل شارۋاشىلىعىنا ايرىقشا كوڭىل ءبولۋ قاجەت ەكەندىگى ايدان انىق. مۇنى ەلباسىمىز تالاي رەت ايتتى. كۇنى كەشە اقوردادا وتكەن ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا مەملەكەت باسشىسى داعدارىسقا قارسى جانە ستراتەگيالىق دامۋ مىندەتتەرىن ورىنداۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ءۇش مىندەتتى اتادى. سونىڭ العاشقىسى – اگروونەركاسىپ كەشەنىن دامىتۋ.
ەلباسى «اگروبيزنەس-2020» باعدارلاماسىنىڭ اياسىندا جىل سوڭىنا دەيىن وسى سالانى دامىتۋدىڭ مەملەكەتتىك باعدارلاماسىن ازىرلەۋدى ۇسىندى. نارىققا نەعۇرلىم قاجەتتى ءونىم تۇرلەرىنە نازار اۋدارا وتىرىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ كولەمىن ۇلعايتۋ جانە ءارتاراپتاندىرۋ، وڭدەلگەن اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ەكسپورتتاۋ، وندىرۋشىلەر ءۇشىن ءبىرىنشى كەزەكتە ۇزاق مەرزىمدى قولجەتىمدى نەسيە بەرۋ، قىزمەت كورسەتۋ-دايىنداۋ كووپەراتيۆتەرى مەن ءونىمدى وڭدەۋ، ساقتاۋ مەن وتكىزۋ ينفراقۇرىلىمىن قۇرۋ قاجەتتىگىنە باسا توقتالدى. «الداعى بەس جىل ىشىندە كەمىندە 600 مىڭ گەكتار سۋارمالى جەردى اينالىمعا ەنگىزۋ كەرەك. اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى مەن اكىمدەر اۋىل شارۋاشىلىعى جەرلەرىن ءتيىمدى پايدالانۋعا قاتاڭ باقىلاۋ جۇرگىزۋى ءتيىس»، دەدى پرەزيدەنت.
ەلباسىنىڭ وسى ايتقان ماسەلەلەرىنە بايلانىستى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا ۇلگى بولارلىقتاي يگى ىستەر بار. ءبىزدىڭ ايماقتا اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىن دامىتۋ ءۇشىن اگرارلىق سەكتوردى رەفورمالاۋدىڭ بەس باعىتىن بەس جىلدا جۇزەگە اسىرۋ قولعا الىنىپ وتىر.
ءبىرىنشى باعىت – وبلىستاعى سۋارمالى جەرلەردىڭ جاعدايىن جاقسارتىپ، كولەمىن ۇلعايتۋ. بۇل ماقساتتا بيىل 531 شاقىرىمدىق 46 سۋ نىسانىنا وبلىستىق بيۋدجەتتەن 3،9 ميلليارد تەڭگە قارالىپ، جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. اتالعان جۇمىستار اياقتالعان جاعدايدا 30 مىڭ گەكتار سۋارمالى جەردىڭ جاعدايى جاقسارىپ، 1،5 مىڭ گەكتار سۋارمالى جەر جاڭادان اينالىمعا قوسىلادى. اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى يسلام دامۋ بانكىمەن جەراستى سۋلارىنىڭ دەڭگەيىن تومەندەتۋگە باعىتتالعان جوبالاردى جاساقتاۋدا. اتالعان جۇمىستار ناتيجەسىندە ماقتاارال اۋدانىندا – 210، شاردارا اۋدانىندا 302 تىك درەناجدى ۇڭعىما قايتا قۇرىلماق. ناتيجەسىندە ماقتاارالدا 37059 گەكتار، شاردارادا 64315 گەكتار سۋارمالى جەردىڭ مەليوراتيۆتىك جاعدايى جاقسارادى. ال وتىرار اۋدانىندا ەۋروپا قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكى ارقىلى قارجىلاندىرۋ باعىتىندا اۋقىمدى ەكى جوبانى جۇزەگە اسىرۋ بويىنشا جۇمىس باستالدى. ونىڭ العاشقىسى – ءشاۋىلدىر القابىنداعى ىشكى كوللەكتورلىق درەناج جۇيەلەردى قايتا قۇرۋدىڭ ناتيجەسىندە 12،0 مىڭ گەكتار سۋارمالى جەردىڭ مەليوراتيۆتىك جاعدايىن جاقسارتۋعا قول جەتەدى.
ەكىنشىسى – وتىراردا سۋارمالى جەردىڭ سۋمەن قامتاماسىز ەتىلۋىن جانە 5 مىڭ گەكتار جاڭادان سۋارمالى جەر قوسۋ ماقساتىندا «سىرداريا – ارىس» كانالىن قايتا قۇرۋ جۇمىستارى. سونداي-اق، دۇنيەجۇزىلىك دامۋ بانكىنىڭ قارجىلاندىرۋىمەن يدجج-2 باعدارلاماسى ارقىلى ماقتاارال اۋدانىندا – 39757، شاردارا اۋدانىندا – 20630، تۇركىستان قالاسىندا 10000 گەكتاردىڭ سۋارۋ جۇيەلەرىن قايتا جاڭارتۋ جانە قايتا قۇرۋ بويىنشا جۇيەلى جۇمىستار جۇرگىزۋ جوسپارلانۋدا. قازىرگى تاڭدا، اۆستراليانىڭ «SMEG» فيرماسى اتالعان باعدارلاماعا جوبالاۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدە.
ەكىنشى باعىت – شارۋالاردى قارجىلىق قولداۋ. راسىن ايتۋ كەرەك، قانشا جەردەن تالپىنساڭىز دا، قولىڭىزدا جەتكىلىكتى قاراجاتىڭىز بولماسا، الدىڭىزعا قويعان ماقساتقا جەتۋىڭىز ەكىتالاي. وسى ورايدا بيىل فەرمەرلەرگە بەرىلەتىن قارجىلىق قولداۋلاردىڭ كولەمى ءبىرشاما ۇلعايتىلدى. ءبىر عانا «ماكسيمۋم» ايماقتىق ينۆەستيسيالىق ورتالىعى ارقىلى بۇل سالاعا بيىل 10 ميلليارد تەڭگە ءبولىندى. بۇل بىلتىرعىمەن سالىستىرعاندا 45 پايىزعا كوپ. ياعني، تومەنگى پايىزبەن بەرىلەتىن نەسيەلەردىڭ كولەمى ارتىپ، ەكى ەسەگە جۋىقتادى. ەندى تەك قولىنان ءىس كەلەتىن وڭتۇستىكقازاقستاندىقتار قولجەتىمدى قاراجاتتى ءتيىمدى پايدالانىپ، جەردى دۇرىس يگەرسە، مول تابىسقا كەنەلمەك.
ءۇشىنشى باعىت – اۋىلدىق وكرۋگتە كووپەراتيۆتەر قۇرىپ، وندا ماشينا-تراكتور ستانسالار اشۋ. كەشەگى وتكەن ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا ەلباسى: «ءوزىن ءوزى جۇمىسپەن قامتيتىنداردىڭ 60 پايىزى اۋىلدا تۇرادى. وسىعان بايلانىستى، «جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جول كارتاسى» اياسىندا ءبىز 5 وڭىردە قاناتقاقتى رەجىمدە «اۋىلداعى جۇمىس ورنى» جاڭا جوباسىن ىسكە اسىرۋدى باستادىق. وعان 10 ملرد تەڭگە ءبولىندى. بۇل جۇمىستى جۇرگىزۋ بارىسىندا كووپەراسيالاردى دامىتۋ ىسىنە ايرىقشا كوڭىل ءبولۋ قاجەت. ءتيىستى «كووپەراسيالار تۋرالى» زاڭ قابىلداندى. ەندى جەر-جەرلەردە ۇلكەن ۇيىمداستىرۋ جانە ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى كۇتىپ تۇر. ۇكىمەتكە اكىمدەرمەن بىرلەسىپ، ەلدى مەكەندەردە اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن وتكىزۋ جانە قايتا وڭدەۋدى قامتاماسىز ەتەتىن كووپەراتيۆتەر ۇيىمداستىرۋ جونىندەگى شارالار قابىلداۋدى تاپسىرامىن» دەگەن بولاتىن. بۇل رەتتە وڭتۇستىك وڭىردە ۇلگى رەتىندە كورسەتەتىندەي جۇمىستار بار. ءقازىر ءار اۋداندا كەمىندە ەكى متس جۇمىس ىستەپ تۇر. ىرىلەندىرۋ مەن وڭتايلاندىرۋدىڭ بۇل ءتاسىلى ەلىمىزدىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى تاراپىنان قولداۋ تاۋىپ، وزگە وبلىستارعا دا ۇلگى-ونەگە رەتىندە تاراتىلدى. بيىلدىڭ وزىندە بەس وبلىستىڭ باسشىلارى مەن ماماندارى وڭتۇستىككە تاجىريبە الماسۋعا كەلىپ، كووپەراتيۆ قۇرۋدىڭ تيىمدىلىگىنە كوز جەتكىزىپ قايتتى. بۇل – وبلىستىڭ عانا ەمەس، ەلىمىزدىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى جاڭا سەرپىلىس.
ءتورتىنشى باعىت – اۋىلشارۋاشىلىق سالاسىنا عىلىم جەتىستىكتەرىن كوپتەپ ەنگىزۋ. ويتكەنى، قاي سالانى بولسىن عىلىمسىز ىلگەرىلەتۋ مۇمكىن ەمەس. بۇل بۇرىن ايتىلعانىمەن، جۇزەگە اسپاي جۇرگەن نەگىزگى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولاتىن. ول ءۇشىن ادامداردىڭ بارلىعى بىردەي عىلىممەن شۇعىلدانۋى ءتيىس تە ەمەس. تەك عىلىمي جەتىستىكتەردەن ۋاقتىلى حاباردار بولىپ، شارۋاسىنا سوڭعى تەحنولوگيانى ەنگىزە بىلسە بولعانى. ولارعا ەڭ قاجەتى – كونسۋلتاسيالىق كومەك. ويتكەنى، تالاي ادام كرەديتكە العان قوماقتى قارجىسىن قايدا جۇمسارىن بىلمەي، قولداعى بارىن ۇقساتا الماي، ەلىمىزدەگى ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەرگە باسىبايلى قارىز بولىپ قالعانىن كۇندەلىكتى ومىردە از كەزدەستىرىپ جۇرگەنىمىز جوق. جوبالاۋ مەن جوسپارلاۋدىڭ جوقتىعى قۇردىمعا اپاراتىنىن ەندى-ەندى تۇسىنە باستاعاندايمىز. وتكەن كۇندەردىڭ وزەكتى ورتەر وكىنىشتەرىن قايتا بولدىرماس ءۇشىن بۇل باعىتتا ءىسىڭىزدى جۇيەلەپ، كاسىبىڭىزدى كەمەلدەندىرۋگە كەڭەس بەرەتىن ورتالىقتار قاجەت-اق. ونىڭ ۇستىنە وبلىس ورتالىقتارىندا كوپ ايتىلاتىن مەملەكەتتىك باعدارلامالاردىڭ شاراپاتىن اۋىلداعى شارۋالار تولىق پايدالانا الماۋدا. ويتكەنى، جۇرتتىڭ ءبارى بىلەتىندەي كورىنەتىن مەملەكەتتىك قولداۋلاردان تۇرعىندار بەيحابار. حالىققا ۇكىمەت تاراپىنان جاسالىپ جاتقان جۇمىستاردى ايتىپ قانا قويماي ءتۇسىندىرىپ، ءجون سىلتەپ، بىلگەنىمىزدى ايتۋعا ءتيىسپىز. ول ءۇشىن شارۋالارعا قالاعان ۋاقىتتا كەڭەس بەرە الاتىن ورتالىقتار ءاربىر اۋداندا، ءىرى ەلدى مەكەندەردە بولسا دەۋشى ەدىك. ويلاعانىمىز بۇگىندە وبلىستا جۇزەگە اسىپ جاتىر. وڭىردەگى ءاربىر اۋداننىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە ساي سول ايماقتارداعى كاسىپكەرلىك مەكتەپتەرىنىڭ بازاسىندا فەرمەرلەرگە عىلىمي كونسۋلتاسيالىق قىزمەت كورسەتەتىن ورتالىقتار اشىلدى. ەلدى بارىنشا اقپاراتتاندىرۋ اۋىل شارۋاشىلىعىن قولداۋدىڭ ءتيىمدى ءتاسىلى.
بەسىنشى باعىت – وبلىستا ءاربىر اۋداننىڭ الەۋەتى مەن كليماتتىق ەرەكشەلىكتەرى زەرتتەلىپ، 2020 جىلعا دەيىنگى ناقتى ينديكاتورلارى بەكىتىلدى. سوزاق اۋدانىندا تۇيە شارۋاشىلىعىن دامىتۋ قولعا الىنسا، تۇلكىباس، تولە بي، قازىعۇرت اۋداندارىندا باۋ ءوسىرۋ جانە ونى قايتا وڭدەۋ كلاستەرى قۇرىلۋدا. تاۋلى ايماقتاردا ءسۇت ونىمدەرى وندىرىستەرىن ىسكە قوسىپ، جۇيەلەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. ال، ماقتاارال اۋدانىندا ماقتا شارۋاشىلىعى قايتا قولعا الىنىپ، ماقتالىق القاپتار ۇلعايتىلىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ بويىنشا ارنايى باعدارلاما تۇزىلۋدە.
قاناتبەك دوسالييەۆ، «اۋىل» حالىقتىق-دەموكراتيالىق پاتريوتتىق پارتياسى وبلىستىق فيليالىنىڭ ءتوراعاسى
وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى
