بالا كۇنىمىزدە وتباسى جاعدايىمىز تىم تومەن بولدى. كەدەيلىكتىڭ تاقسىرەتى ماعان سەزىلمەسە دە، شەشەمە قاتتى باتتى. كيەر كيىم، ىشەر اسقا جارىماي جۇرگەندە، ول ۇنەمى ءوز ىدىسىنداعى نەسىبەسىن ماعان ءبولىپ بەرەر ەدى. «قۇلىنىم جەي عوي، مەنىڭ قارنىم اشقان جوق» دەيتىن. بۇل ونىڭ ۇنەمى ايتاتىن جالعان ءسوزى ەدى.
ەر جەتە باستاعان شاعىمدا، بازارداعى قىمبات زات نەمەسە دارۋمەندەر الىپ بەرۋگە شەشەمنىڭ قالتاسىندا كوك تيىنى جوق ەدى. ۇنەمى جاقىن ماڭداعى وزەننەن بالىق اۋلاپ كەلەتىن. مەن بالىق ەتىن جەپ، سورپاسىن ءىشىپ وتىرعان ساتتەرىمدە ول ۇنەمى سىرەنىڭ (ۇستەل) شەتىندە وتىرىپ، بالىق سۇيەگىن ءمۇجىپ وتىراتىن. انام قايناتقان بالىق سورپاسىنىڭ ءدامى ءالى كۇنگە تاڭدايىمدا. ۇنەمى شىنىسىنا ەت سالىپ بەرسەم، «ءوزىڭ جەي عوي، بىلەسىڭ عوي مەن بالىق ەتىن ۇناتپايمىن» دەپ، قايتادان ءوز ىدىسىنا سالىپ قوياتىن. بۇل ونىڭ ەكىنشى جالعان ءسوزى بولاتىن.
ورتا مەكتەپ وقىپ جۇرگەن كەزىمدە، مەنىڭ وقۋ جانە كيىمىمە كەتەتىن قاراجاتىمدى قامداۋ ءۇشىن ۇنەمى ءتۇنى بويى ماردىمسىز اقشا ءۇشىن تىگىنشىلىكپەن اينالىساتىن. ءتۇن ورتاسىندا ويانسام، بۇكشيىپ وتىرىپ، كيىم تىگىپ وتىرعان انامدى كورەتىنمىن. «شەشە، ۇيىقتاڭىزشى، تاڭەرتەڭ تاعى جۇمىسقا باراسىز» دەسەم، «ۇيىقتاي بەر، قۇلىنىم، مەنىڭ ءالى ۇيقىم كەلگەن جوق» دەيتىن ەدى. ال بۇل ساتتە، تاڭ اعارۋعا جاقىن قالعانىن ىشتەي سەزىپ جاتاتىن ەدىم. بۇل ونىڭ ءۇشىنشى جالعان ءسوزى ەدى.
جوعارى وقۋ ورنىنا ەمتيحان تاپسىرار كۇنى مەكتەپ قاقپاسىنىڭ الدىندا، شاقىرايعان كۇن استىندا مەنى كۇتىپ تۇرعان انامدى كوردىم. وزگە اتا-انالار سەكىلدى دۇكەننەن سالقىن سۋ الۋعا اقشاسى جوق شەشەم، ماعان بولا قانت قوسىلعان قارا ءشاي الىپ كەلىپتى. ءۇش ساعات بويىنا مەنى كۇتىپ تۇرعان بايقۇس شەشەمنىڭ ەرنى كەبەرسىپ كەتسە دە، ءالى ءنار تاتپاعانىن ءبىلدىم. ءوزىڭىز ءىشىڭىز دەپ ۇسىنىپ ەم، «جاڭا عانا ءىشتىم، ءالى شولدەگەن جوقپىن» دەدى. كەسە تۇبىنە انامنىڭ مەيىر-شاپاعاتى تۇنعانىن سەزەتىنمىن. سارقىپ ءىشىپ، انامدى قۇشاقتادىم. بۇل ونىڭ ءتورتىنشى جالعان ءسوزى ەدى.
اكەم ومىردەن وزعاندا انام تىم جاس ەدى. جالعىزدىقتىڭ ازابىن از تارتقان جوق. تىگىنشىلىكپەن تاپقان از عانا ناپاقاسىمەن مەنى وقىتتى، رەسپۋبليكالىق ايگىلى ۋنيۆەرسيتەتكە قابىلداندىم. ناعاشى اپايىمنىڭ جازعان حاتىنان، ۇنەمى جالعىز باس، اقكوڭىل كورشى اعايدىڭ اناما كومەكتەسىپ، وتىن-سۋىن اكەلىسىپ، ءىرىلى-ۇساقتى شارۋالارىنا قولعابىس ەتىپ جۇرەتىنىن ءبىلدىم. اپايىمنىڭ ويى دا ماعان بەلگىلى ەدى. اكەمدى قانشا ساعىنسام دا، انامنىڭ جاناشىرسىز، جالعىزدىعىن ويلاپ، ۇنەمى دەمالىسقا بارعان كەزىمدە سول اعاي تۋرالى ايتاتىن ەدىم. «ءاي، ءوزى ءبىر اق پەيىل جان... ءبىراق، ۇلىم.... مەن ونى ۇناتپايمىن عوي... ءوز جايىڭ قالاي، ماعان ەرتەرەك كەلىن كەرەك» دەپ كۇلىمسىرەيتىن. اڭگىمەنى باسقا جاققا بۇرا باستاعانىنان مەن ونىڭ تاعى دا جالعان سويلەپ تۇرعانىن سەزەتىنمىن. بۇل بەسىنشىسى ەدى.
ۋنيۆەرسيتەت بىتىرگەن جىلى جۇمىس جايىمەن سول قالادا قالىپ قويدىم. جالاقىم، ءبىر باسىما جەتپەي جۇرسە دە، ۇنەمى اناما اقشا سالىپ تۇراتىن بولدىم. ءبىراق، سول اقشام ءار جولى وزىمە قايتىپ كەلەتىن ەدى. جانە «قۇلىنىم، مەنىڭ ءوز تابىسىم وزىمە جەتەدى. سەن قينالىپ قالما» دەگەن ءسوز بار حاتتار دا كەلەتىن. جىل سوڭىندا اۋىلعا قايتقانىمدا انامنىڭ جۇمىسسىز قالعانىن ءبىر-اق ءبىلدىم. سوندا عانا ونىڭ ماعان تاعى دا جالعان ءسوز ايتقانىن ويلاپ، كوزىمە جاس ىركىلدى.
ەكى جىلدان كەيىن مەن امەريكاداعى ءبىر ايگىلى ۋنيۆەرسيتەتتە دوكتورلىقتى وقىدىم. وقۋىم بىتكەن سوڭ ايلىعى دا جوعارى، ۇلكەن ءبىر زەرتتەۋ ورنىنىڭ ءوتىنىشىن قيماي، سوندا قالىپ قويدىم. اۋىلداعى اناما اقشا دا، سىيلىقتار دا جىبەرىپ تۇردىم. انامدى قانشا ساعىنسام دا، بالا كۇنىمنەن بەرى تالپىنعان بۇل ەڭبەگىمنىڭ جەمىسىن ءالى كورمەگەن ەدىم. سول ءۇشىن قايتپادىم. ال انام «مەن ول جەرگە كونە المايمىن» دەپ قاسىما كەلۋگە قارسى بولاتىن. بۇل ونىڭ ءارى جالعان ءارى شىن ءسوزى ەدى.
انام دا قارتايدى. ءبىر كۇنى اۋىلدان شۇعىل شاقىرتۋ كەلدى. جۇرەگىم اۋزىما تىعىلارداي ۇرەي مەن الاڭداۋشىلىق ىشىندە اۋىلعا جول تارتتىم. اۋىر اسقازان راگىنا شالدىققان انام ەمحاناعا ءتۇسىپتى. تاڭىردەن كۇن سايىن انامنىڭ اماندىعىن تىلەدىم. وتا اياقتالعاندا انامنىڭ جانى زورعا قالعان ەدى. جانعا باتقان اۋرۋ ازابى تىپتەن قارتايتىپ جىبەرىپتى. وسىنشاما ۋاقىتتان بەرى كۇن سايىن ونى ساعىنسام دا، ءقادىرىن ەشقاشان جەتە تۇسىنبەپپىن. ناركوزدان ءالى ويانباعان انامدى قۇشاقتاپ ەگىلىپ جىلادىم. از-كەم ۋاقىتتان سوڭ عانا كوزىن اشىپ، ماعان كۇلىمسىرەپ قاراعان انام قاۋقارسىز ساۋساقتارىمەن مەنىڭ قازانداي باسىمنان سيپاپ، «قۇلىنىم، جازىلدىم عوي مىنە. ەش جەرىم اۋىرعان جوق...» دەدى. مەن ونىڭ ۇلىنا ايتقان ەڭ سوڭعى جالعان ءسوزىن ەستىگەنىمدە، كوز الدىمدا اسپان اۋىپ بارا جاتقانداي مەڭ-زەڭ كۇي كەشتىم.
قايسار قاۋىمبەك
