«كولىك الۋ جونىنەن 50 ەلدىڭ قاتارىندامىز» - باسپاسوزگە شولۋ
بۇل تۋرالى "قامشى" پورتالى قازاقپاراتقى سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلايدى.
***
«ەگەمەن قازاقستان» باسىلىمى بۇگىنگى سانىندا ق ر پارلامەنتى سەناتىنىڭ كەزەكتى جالپى وتىرىسىندا تالقىلانعان ماسەلەلەر جونىندە كەڭ كولەمدى ماقالا جاريالادى. وتىرىس بارىسىندا پالاتا ون ءۇش زاڭ جوباسىن قارادى. قازاقستاننىڭ دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىن كۇرۋ تۋرالى مارراكەش كەلىسىمىنە قوسىلۋى تۋرالى حاتتاما راتيفيكاسيالاندى، سونداي-اق، ەلىمىزدىڭ وسى ۇيىمعا كىرۋىنە بايلانىستى زاڭناماعا تۇزەتۋلەر قابىلداندى.
«سەنات ءتوراعاسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن كەشە پالاتانىڭ كەزەكتى جالپى وتىرىسى بولىپ ءوتتى. ونداعى ءوزىنىڭ كىرىسپە سوزىندە ءتوراعا ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ تاريحي مەرەيتويلىق سەسسياسىندا الەمدىك داعدارىستى ەڭسەرۋ ءجانە حالىقارالىق قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋدا وراسان زور ءمانى بار ناقتى باستامالار كوتەرگەندىگىنە ەرەكشە توقتالدى»، - دەلىنەدى «قاسىم-جومارت توقايەۆ: «ەلباسى ءسوزى ەلىمىزدىڭ ۇستانىمدارىن نىعايتادى» دەگەن تاقىرىرپپەن جاريالانىپ وتىرعان ماتەريالدا.
«ەلباسى بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ تاريحي مەرەيتويلىق سەسسياسىندا سويلەگەن سوزىندە الەمدىك داعدارىستى ەڭسەرۋ جانە حالىقارالىق قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋدا وراسان زور ءمانى بار ناقتى باستامالار كوتەردى. پرەزيدەنت ءححى عاسىردا يادروسىز الەم قالىپتاستىرۋ جانە «جاڭا بولاشاق» تۇجىرىمداماسىن ازىرلەۋ تۋرالى، سونداي-اق، حالىقارالىق تەرروريزمگە قارسى كۇرەستىڭ دۇنيەجۇزىلىك جەلىسىن قۇرۋ قاجەتتىگى تۋرالى مالىمدەدى»، - دەدى ق.توقايەۆ.
«زامانىمىزدىڭ اسا تاجىريبەلى ساياساتكەرى، ازياداعى قاۋىپسىزدىكتىڭ ىرگەتاسىن قالاۋشى، ەۋرازياداعى ىقپالداستىقتىڭ نەگىزىن سالعان پرەزيدەنتىمىزدىڭ باستامالارى حالىقارالىق ساياسي جانە ديپلوماتيالىق قوعامداستىقتىڭ اسا جوعارى قىزىعۋشىلىعىن تۋدىراتىنى داۋسىز. بۇگىندە بۇل باستامالارعا الەمنىڭ جەتەكشى مەملەكەتتەرى نازار اۋدارۋدا»، - دەپ اتاپ ءوتتى ءتوراعا. ق.توقايەۆتىڭ پىكىرىنشە، پرەزيدەنتتىڭ الەمنىڭ باستى مىنبەرىنەن سويلەگەن ءسوزى قازاقستان ءۇشىن اسا زور ستراتەگيالىق ماڭىزعا يە. بۇل باستامالار قازىرگى قۇبىلمالى الەمدە ەلىمىزدىڭ ۇستانىمدارىن نىعايتا تۇسەدى.
سونىمەن قاتار، ەلىمىزدىڭ باس گازەتى «ەگەمەن قازاقستان» بۋراباي باۋرايىندا وتكەن بۇركىتشىلەردىڭ II حالىقارالىق فەستيۆالى تۋرالى ماقالا جاريالادى.
«ەكى كۇن قاتارىنان ۇيىمداستىرىلعان ءدۇبىرلى دودادا 10 مەملەكەتتەن كەلگەن بۇركىتشىلەر ب ا قتارىن سىنادى. اتاپ ايتار بولساق، وزبەكستان، جۇڭگو، موڭعوليا، رەسەي، قىرعىز رەسپۋبليكاسى سەكىلدى الىس-جاقىن شەتەلدەردەن كەلگەن مايتالماندار قىراندارىن ۇشىرىپ، تاۋ بوكتەرىن قيقۋلاتتى. جارىس بىرنەشە كەزەڭنەن تۇردى. بىرىنشىسىندە بۇركىتىن قويان مەن تۇلكىگە سالىپ، الىمدىلىعىن كورسەتسە، كەلەسى كەزەڭدەردە قولعا قوندىرعان قىرانىن كوك تورىنە ورلەتۋ سەكىلدى ساتىلاردان ءوتتى»، - دەپ جازادى باسىلىم «بۋرابايداعى بۇركىتشىلەر» اتتى ماقالادا.
«بۇگىنگى ءوتىپ جاتقان II حالىقارالىق بۇركىتشىلەر فەسءتيۆالىنىڭ ماڭىزى زور. بۇل، ءارينە، ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىزدان كەلە جاتقان ءتول ونەرىمىز، ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدىڭ ءبىرى. سوندىقتان، ساياتشىلىق ءداستۇردىڭ كەڭىنەن قانات جايۋى ەلىمىزدىڭ ەرەندىگىن تانىتادى. بۋراباي باۋرايىنا باۋىرلاس مەملەكەتتەردىڭ وكىلدەرى كوپتەپ جينالۋىنىڭ ءوزى ۇلتتىق بولمىسىمىزدىڭ تەرەڭدە جاتقاندىعىن بىلدىرەدى»، - دەيدى ۇلتتىق سپورت تۇرلەرىنەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن جاتتىقتىرۋشىسى رامازان ءساتتىباي.
تارتىستى وتكەن جارىس قورىتىندىسى بويىنشا، استانا قالاسىنىڭ تۇرعىنى سەرىكبەك كۇنتۋعان ءبىرىنشى ورىن السا، جامبىل وبلىسىنىڭ وكىلى جالعاس اكىمبەكوۆ ەكىنشى ورىندى يەلەندى. ال، ءۇشىنشى ورىن اقمولا وبلىسىنىڭ بۇركىتشىسى ولجاس بەكحوجينگە بۇيىردى. ءوزگە قوناقتار دا سىي-ساۋعادان شەت قالمادى. «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ قولداۋىمەن ۇلتتىق سپورت تۇرلەرى قاۋىمداستىعى ۇيىمداستىرعان شاراعا «سامۇرىق-قازىنا» ۇلتتىق ءال-اۋقات قورى دەمەۋشىلىك كورسەتتى.
***
قازاقستاندا تىركەلەتىن دارى-دارمەكتەردىڭ جالعان ەمەستىگىن تەكسەرۋ ءۇشىن ەل ۇكىمەتى الەمدەگى بەس بەلدى كىتاپحانامەن بايلانىس جاساپ وتىراتىن بولدى، دەپ xابارلايدى «ايقىن» باسىلىمى.
قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ توراعالىعىمەن وتكەن سەناتتىڭ كەشەگى جالپى وتىرىسىندا دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە الەۋمەتتىك دامۋ ءمينيسترى ت.دۇيسەنوۆا وسىنداي قىزىقتى جاڭالىقتى جاريا ەتكەن.
«دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە الەۋمەتتىك دامۋ ءمينيسترى ت.دۇيسەنوۆانىڭ تۇسىندىرۋىنشە، وسى كەلىسىمگە سايكەس، ەندى «قۇرامى ءارتۇرلى دارىلىك زاتتاردى ءبىر ساۋدا اتاۋىمەن تىركەۋگە تىيىم سالىنادى». ەۋرازيالىق وداققا مۇشە-مەملەكەتتەردىڭ بىرىندە تىركەلگەن دارىلىك زاتتاردى باسقا مۇشە-مەملەكەتتە قايتا تىركەۋدىڭ قاجەتى بولمايدى. سونداي-اق ءبىر مۇشە-مەملەكەتتە جۇرگىزىلگەن كلينيكاعا دەيىنگى سىناقتار باسقا مۇشە-مەملەكەتتەردە مويىندالادى. ياعني مىسالى، بەلورۋستاردى ەمدەۋگە جاراعان ءدارى قازاققا دا جارامدى دەپ تانىلادى»، - دەپ جازىلعان «جالعان دارىلەر ەندى كىتاپحانادا انىقتالادى» اتتى ماقالادا.
وسىلايشا، وداق اياسىندا دارىلىك زاتتاردىڭ ورتاق نارىعى قۇرىلۋدا. «بۇل رەتتە دارىلىك زاتتار ورتاق نارىققا ولار ءبىرىڭعاي تارتىپكە سايكەس تىركەۋدەن وتكەندە جانە دارىلىك زاتتاردىڭ ءبىرىڭعاي تىزىلىمىنە ەنگىزىلگەن جاعدايدا عانا وتكىزىلەدى»، - دەدى مينيستر.
«ايقىن» باسىلىمى نازارلارىڭىزعا قازاقستانداعى كولىك نارىعىنداعى نەگىزگى كورسەتكىشتەر مەن دەرەكتەر بويىنشا «كولىك الۋ جونىنەن 50 ەلدىڭ قاتارىندامىز» اتتى ماقالا ۇسىنىپ وتىر.
«قازاقستاندا ءاربىر مىڭ ادامعا 252 اۆتوكولىكتەن كەلەدى. وسىنداي قىزىقتى مالىمەتتى كەشە ماشينا جاساۋشىلاردىڭ ءىىى فورۋمىندا «Pricewaterhouse Coopers» كومپانياسىنىڭ قازاقستاندىق اۆتوكولىك جانە لوگيستيكالىق سالالارداعى كونسۋلتاسيالىق قىزمەتتەر باعىتىنىڭ ديرەكتورى شالقار نۇرتىلەۋوۆ جاريا ەتتى. ونىڭ دەرەگىنشە، بۇگىندە ەلىمىزدەگى جەڭىل كولىكتەردىڭ سانى 4،4 ميلليونعا جەتتى. بۇل رەتتە شەتەلدىك ساراپشىلاردىڭ ءوزىن تاڭعالدىرعان جاعداي ورىن الۋدا: «اۆتوموبيلدەر سانىنىڭ ءوسۋ قارقىنى حالىقتىڭ ءوسۋ قارقىنىن باسىپ وزدى»، - دەلىنگەن ماقالادا.
وسىلايشا، گازەتتىڭ جازۋىنشا، جالعىز «تەمىر تۇلپارمەن» شەكتەلمەي، ءبىر باسىنا بىرنەشە ءتۇرلى ماشينا ساتىپ الا باستاعان قازاقستاندىقتار سانى كوبەيۋدە. بيىلعى بەس ايدىڭ وزىندە قازاقستاندا 67 مىڭ جاڭا كولىك تىركەۋگە قويىلىپتى. جاڭا كولىك ساتىپ الۋ كورسەتكىشى بويىنشا ەلىمىز الەمدەگى 50 ەلدىڭ قاتارىنا كىرەدى.
***
«تۇركىستان» رەسپۋبليكالىق باسىلىمى بۇگىنگى سانىندا قاراۋسىز قالعان قارتتار ماسەلەسىن كوتەرىپ وتىر.
«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ستاتيستيكا اگەنتتىگىنىڭ مالىمەتى بويىنشا ەلىمىزدەگى قارتتار ءۇيى 67-گە جەتىپ، وندا 12 مىڭ ادام تۇرىپ جاتىر. ولاردىڭ باسىم بولىگى شىعىس قازاقستان وبلىسىندا (11 قارتتار ءۇيى، 2380 ورىن) ورنالاسقان. ودان كەيىنگى ورىندا 1103 ورىندىق 10 قارتتار ءۇيى بار اقمولا وبلىسى تۇرسا، 9 قارتتار ۇيىندەگى 1129 ەگدە ادامعا قامقورلىق كورسەتىپ وتىرعان قوستاناي وبلىسى ءۇشىنشى ورىندا ەكەن. ءبىراق وتكەن جىلى ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى بۇل سيفرلاردى جوققا شىعارعان بولاتىن. ۆەدومستۆو جۇرگىزگەن زەرتتەۋ بويىنشا قارتتار ءۇيىنىڭ سانى 87-گە، ونداعى قاريالاردىڭ سانى 35 مىڭعا جەتكەن. ولاردىڭ 45،5 پايىزىن ايەلدەر قاۋىمى قۇرايتىنى بەلگىلى بولدى. ءبىراق مينيسترلىك قامقورلىقسىز قالعان قاريالاردىڭ قانشا پايىزى قاي ۇلتتىڭ وكىلى ەكەنىن جاريالاعان جوق»، - دەيدى گازەت «قارتتار ءۇيى قارا شاڭىراق پا؟» دەگەن تاقىرىپپەن جاريالانعان ماتەريالدا.
«وزىڭنەن تۋعان ۇل مەن قىز سىيلاماسا، سول قايعى» دەپ تولە بي بابامىز بۇگىنگى تىرلىگىمىزدىڭ تۇرپاتىن ءوز زامانىندا-اق بولجاپ قويعانداي. اتا-اناسىن شىمىرىكپەستەن قارتتار ۇيىنە اپارىپ تاپسىراتىن ۇل-قىزدىڭ كوبەيۋىنىڭ باستى سەبەبى ۇلتتىق تاربيەنىڭ اقساۋىندا بولسا كەرەك. قازاق قازاق بولعالى اتا-اناسىن سىيلاۋ، قاريالاردى قۇرمەتتەۋگە ەرەكشە ءمان بەرگەن. «اتاڭا نە قىلساڭ، الدىڭا سول كەلەدى» دەگەن اتالى ءسوزدى ۇل-قىزدارىنىڭ قۇلاقتارىنا جاستايىنان قۇيىپ وتىرعان. مۇنداي تالىم-تاربيەمەن وسكەن ۇل-قىز وسە كەلە سانالى ۇرپاق بولىپ قالىپتاسارى ءسوزسىز. ال بۇگىن «اركىمنىڭ اتا-اناسى - اۋليەسى» دەگەن حالىق ناقىلىنىڭ ماعىناسىن جەتە تۇسىنبەيتىن بۋىن ءوسىپ كەلەدى»، دەپ قىنجىلىس بىلدىرەدى ماقالا اۆتورى.
***
رەسمي تىلدە جارىققا شىعاتىن «ەكسپرەسس ك» گازەتى باسىلىمىنىڭ xابارلاۋىنشا، الماتى وبلىسىندا مەملەكەتتىك قۇرىلىمداردىڭ جەمقورلىق رەيتىنگىسى جاريالاندى.
«كوشتىڭ باسىندا قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى تۇر. ولاردىڭ ەنشىسىندە جىل باسىنان بەرى 47 قىلمىس بار. ەكىنشى ورىندا اۋىل شارۋاشىلىق سالاسىنىڭ شەنەۋنىكتەرى تۇرسا، ءۇشىنشى ساتىعا - مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ مەن جەر قاتىناستارى جايعاسقان. جالپى وڭىردە 153 جەمقورلىق قىلمىسى تىركەلگەن»، - دەپ جازادى باسىلىم.
اسىرەسە، اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى جاعداي الاڭداتادى. سەبەبى بيىل جيىن-تەرىمگە بيىل 20 ملرد. تەڭگە بولىنگەن. ونىڭ قانشاسى اۋىل شارۋاسىنىڭ قولىنا جەتكەنىن تەكسەرىس ناتيجەلەرى بويىنشا انىقتالادى.
"قامشگى" سىلتەيدى
