«كوپتى بىلگەننەن ەمەس، كوپتى كورگەننەن سۇرا» دەگەن ۇلاعاتتى سوزدەر بەكەر ايتىلماسا كەرەك! بۇگىندە 80 جىلدىق تاريحى بار ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ كورگەنىن از دەپ ايتۋعا بولماس. سەبەبى بۇل جوعارعى وقۋ ورنىنىڭ ءىرى عىلىمي جانە مادەني ورتالىق رەتىندە قالىپتاسۋ پروسەسى وتە ۇزاق، ءارى قيىن كەزەڭدەردەن ءوتتى. ماسەلەن، 1941-1945 جىلدار ارالىعىنداعى ۇلى وتان سوعىسىن باستان كەشىرگەن قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى وقىتۋشىلارى مەن ستۋدەنتتەرىنىڭ تۋعان جەرىمىز بەن حالقىمىزدى،  قورعاۋ جولىندا قوسقان ۇلەستەرى از ەمەس. مىسالى، حيميا فاكۋلتەتىنىڭ اتقارعان ەرەكشە جۇمىستارىنىڭ ءبىرىن اتاپ كەتەر بولساق، فرونتتاعىلاردى بارىنشا دارىلىك پرەپاراتتارمەن قامتاماسىز ەتىپ وتىرعان.  سونداي-اق سوعىستان كەيىنگى جىلدارداعى اۋىرتپاشىلىقتارعا قاراماستان، جاس ۇرپاقتاردىڭ ءبىلىم الۋىن ماقسات ەتكەن ۋنيۆەرسيتەت ءوز جۇمىسىن جالعاستىرىپ 2 دايىندىق بولىمشەلەرىن اشتى. ونىڭ ءبىرى توعىزىنشى سىنىپ بىتىرگەندەر ءۇشىن بولسا، ەكىنشىسى جەتىنشى سىنىپ بتىرگەندەرگە ارنالعان ەدى. سول كەزدەردىڭ وزىندە جاستاردىڭ تاعدىرى ءۇشىن الاڭداعان قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى، بولاشاق ءوسىپ كەلە جاتقان ۇرپاقتاردىڭ قولىندا ەكەندىگىنە سەنىم ارتىپ، ولارعا بارىنشا قولداۋ كورسەتىپ، دەمەۋ بولدى.

بۇگىنگى تاڭدا دا ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق  ۋنيۆەرسيتەتى ءوزىنىڭ كوپجىلدىق داستۇرىنەن اۋىتقىماي، جاس ۇرپاقتارعا كومەك كورسەتىپ، بولاشاعىنا باعدار بەرۋىن جالعاستىرۋدا. مۇنى تەك جوعارعى            وقۋ ورنىنىڭ قابىرعالارىندا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستار عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ۋنيۆەرسيتەتتەن تىس قوعامدىق ءىس-شارالار ايقىنداي تۇسەدى. ماسەلەن، 24.11.2013 ج. ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى شىعىستانۋ فاكۋلتەتى قىتايتانۋ كافەدراسىنىڭ وقىتۋشىسى تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، دوسەنت احمەتبەك گۇلجان جانە 2-كۋرس  ماگيسترانتتارى، سونىمەن قاتار فيلوسوفيا جانە ساياساتتانۋ فاكۋلتەتى، جالپى جانە ەتنيكالىق پسيحولوگيا، جالپى جانە ەتنيكالىق پەداگوگيكا كافەدرالارىنىڭ وقىتۋشىلارى: پسيحولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، دوسەنت جۇبانازاروۆا ن.س.، پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، دوسەنت اناربەك ن.ا. «شىعىس الەمىنە ساياحات» اتتى باعدارلامامەن الماتى وبلىسى، قاراساي اۋدانى، باعاناشىل اۋىلى №1 بالالار ۇيىنە باردى.

 باعدارلامانىڭ نەگىزگى ماقساتى جاس بۇلدىرشىندەردى قازاقستانمەن كورشىلەس جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسىمەن جان-جاقتى تانىستىرۋ. سەبەبى بۇگىنگى تاڭدا قحر مەن قازاقستان اراسىنداعى ساياسي، مادەني، ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناس دامۋ ۇستىندە. سوندىقتان ەكى ەلدىڭ ءتىلىن ۇيرەنۋ قاجەتتىلىگىنىڭ ارتۋىنا بايلانىستى، جاس ۇرپاقتاردى جۇڭگو حالقىنىڭ تىنىس-تىرشىلىگىمەن تانىستىرا وتىرىپ، ەكى ەل اراسىنداعى بايلانىستىڭ ماعىناسى مەن ءمانىن بارىنشا ءتۇسىندىرۋ ماقساتى باسشىلىققا الىندى. «شىعىس الەمىنە ساياحات» اتتى تاربيە ساعاتى شەڭبەرىندە ارنايى دايىندالعان باعدارلامادان تىس، بالالار ۇيىندەگى جاس بۇلدىرشىندەردىڭ بويلارىنداعى ونەرلەرىمەن تانىسۋ مۇمكىندىگى بولدى. مىسالى، جەلتوقسان ايىنداعى «پرەزيدەنت كۇنى»، «تاۋەلسىزدىك كۇنى»، «جاڭا جىل» سىندى ەڭ باستى مەرەكەلەرگە ارنالعان قازاق تىلىندەگى پاتريوتتىق، مەرەكەلىك ولەڭ جولدارىن مانەرىنە سالىپ، ينتوناسياسىن كەلتىرىپ ورىس بالالار ايتقاندا، سول ساتتە ەستىپ وتىرعان ءاربىر ادامنىڭ بويىن قۋانىش، ماقتانىش سەزىمدەرىمەن قاتار، ايانىش، مۇڭ بيلەگەندىگىن كوزدەرىنەن بايقاۋعا بولدى. سەبەبى  وسىنداي تالانتتى، پاتريوت ۇرپاقتار ءوسىپ كەلە جاتقاندا قازاقستاننىڭ بولاشاعى جارقىن، ايتار ءسوزى ءالى الدا ەكەنىن تۇسىنەسىڭ، الايدا كىشكەنتاي عانا كوزىنىڭ قاراشىعىن اتا-اناسى قالاي عانا وزگە جاننىڭ بوساعاسىنا تاستاپ، تاعدىرىن ەلەۋسىز قالدىردى دەگەن وي بويدى بيلەپ، مازا بەرمەيدى. ال ءان ايتۋعا كەلگەندە ىشكەن اسىن جەرگە قوياتىن جىگەر دەگەن ءبۇلدىرشىننىڭ اناعا ارنالعان ولەڭى، ءتىپتى تۇلا بويدى ورتەپ، ىشتەگى سەزىمدى كوزگە ىستىق جاس قىلىپ اكەلگەنى دە راس.

ۇرپاقتارىمىزدىڭ ءبىلىمى جان-جاقتى، بەلسەندىلىكتەرى وتە جوعارى ەكەندىگىن دالەلدەي تۇسكەن تاعى ءبىرقاتار كونكۋرستار، ول «جۇمباق جاسىرۋ»، «سۇراق-جاۋاپ»، «اۋەندى تاپ» ويىندارى. تاربيە ساعاتىن جۇرگىزۋ بارىسىندا مەنىڭ جەلتوقسان ايىنداعى باستى مەرەكەلەرگە قاتىستى قويعان سۇراقتارىما ەرەكشە بەلسەندىلىكپەن جاۋاپ بەرىپ، سوعان قاتىستى مۇقاعالي ماقاتايەۆ سىندى اقىندارىمىزدىڭ ولەڭ جولدارىن وقىپ، بىر-بىرىنە جۇمباقتار جاسىرىپ شەشىمدەرىن تاۋىپ وقىتۋشىلار مەن ماگيسترانتتار الىپ بارعان سىيلىقتارعا يە بولدى. ويىنداردى ويناتۋ بارىسىندا بالالاردىڭ كوزىندە  جانىپ تۇرعان وتتى كورگەندە ماز-مەيرام بولىپ قالاسىڭ. سەبەبى جاس بۇلدىرشىندەردىڭ ومىرىنە از دا بولسا، ءبىر ۇلەسىڭدى قوسىپ جاتقانىڭدى سەزىنەسىڭ.

تاعدىر دەگەن قىزىق تا، قاتال عوي!... كەيبىر ادامدار بالاعا زار بولىپ، ءبىر مەزەتكە بولسا دا ءۇمىتىن ۇزبەي، اللادان بار نيەتتەرىمەن ءسابي تىلەيدى. ەندى بىرەۋلەر تۇرمىس-تىرشىلىگى مەن تاعدىر تاۋقىمەتىن سىلتاۋ ەتىپ، اللانىڭ سىيلاعان ءسابيىن كورىنگەننىڭ بوساعاسىنا تاستايدى. اتا-انالار دۇنيە ەسىگىن «شىر» ەتىپ اشقان نارەستەسىن كوزى قيىپ، جۇرەگى شىداپ قالاي عانا پاناسىز قالدىرادى ەكەن؟! وسىنداي قاتىگەزدىكتىڭ سالدارىنان بەيكۇنا ءسابي، دۇنيە ەسىگىن اشپاي جاتىپ، تاعدىر تاۋقىمەتىن ارقالايدى. ءومىر سىنىمەن ارپالىساتىنداي بۇل بالالاردىڭ قانداي جازىعى بار ەدى؟ شىندىعىنا كەلسەك كەيىنگى كەزدەرى بالالارىنان باس تارتىپ، تاستاپ كەتىپ جاتقان اتا-انالار سانى كوبەيۋدە. وسىنداي جاعدايلاردى كورگەندە، قازاق حالقىنىڭ بويىنا سىڭگەن مەيىرىمدىلىك، باۋىرمالدىلىق قاسيەتتەرىنىڭ جوعالىپ، تاسجۇرەك جاندارعا اينالىپ بارا جاتقانىن بايقايمىز. وسى تۇرعىدا جولدان تايعان اتا-انالارعا ايتارىم: «سابيلەرىڭىز دۇنيەگە جەتىم بولۋ ءۇشىن كەلمەيدى عوي! كەرىسىنشە، سىزدەردىڭ مەيىرىمدىلىكتەرىڭىز بەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىڭىزگە بولەنىپ، ومىرلەرىڭىزدى جانعان شىراقتاي جارىقتاندىرىپ، ساۋلەلەندىرۋ ءۇشىن دۇنيە ەسىگىن اشادى! ولار سىزدەردەن ماحاببات پەن جىلۋلىقتان باسقا ەشنارسەنى تالاپ ەتپەيدى، الايدا انا الاقانىنىڭ جىلۋلىعىن اڭساپ، مولدىرەگەن كوزدەرىن تەرەزەدەن الماي، ۇنەمى جاقىنىن كۇتۋدەن شارشامايتىن سابيلەر سانى كۇن ساناپ ءوسىپ كەلەدى! سوندىقتان دا قاتىگەزدىككە جول بەرمەي، ىزدەرىڭىزدى باسار ۇرپاقتارىڭىزدى كوزدەرىڭىزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاعايسىزدار!

ماقالانى دايىنداعاندار: ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ،

شىعىستانۋ فاكۋلتەتى، قىتايتانۋ كافەدراسىنىڭ

2-كۋرس ماگيسترانتى مەدەتبەكوۆا ك.ب.

تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، دوسەنت احمەتبەك گ.

فيلوسوفيا جانە ساياساتتانۋ فاكۋلتەتى،

 جالپى جانە ەتنيكالىق پسيحولوگيا كافەدراسىنىڭ دوسەنتى

پسيحولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى جۇبانازاروۆا ن.س.

Qamshy.kz