Jer betindegi 16 mıllıon adam ózin «Shyńǵys hannyń urpaǵymyn» dep ataı alady eken. Mundaı derekti Azıanyń 137 óńirindegi er adamdardyń DNQ-syn zerttegen Anglıa jáne Fransıa ǵalymdary aıtty.

2005 jyly Mońǵolıa jerinde ǵalymdar genetıkalyq ekspertıza jasaǵan eken. Nátıjesinde, el erkekteriniń 8 paıyzynyń genomynda bir babaǵa tán Y-hromosomasy bar ekeni anyqtalǵan. Ári tarıhı derekterge súıene otyryp, álgi ǵalymdar ol babanyń Shyńǵys han ekenin de anyqtapty.

Sonymen Ortalyq Azıada qaı halyq ózin Shyńǵys hannyń urpaǵymyn dep ataı alady? Túrli ǵalymdardyń zertteýlerine súıengen Kaktakto agenttigi tómendegideı derekterdi keltirdi:

Qyrǵyzdar

2003 jyly fılosofıa doktory Tatána Zerdjal bastaǵan bir top ǵalym Qyrǵyzstan erleriniń DNQ-syn zerttedi. Nátıjesinde DNQ-qurylystarynda birneshe gaplogrýppa anyqtalǵan: R1a gaplogrýppasy men C2b galogrýppasy.

Zertteýlerge sáıkes, dál osy galogrýppa Shyńǵysqan urpaqtarynyń DNQ-synda bar eken. Mundaı galogrýppa avstralıalyqtardyń da geninde kezdesetin kórinedi.

Qyrǵyzdardyń geninde C2b galogrýppasynyń 12,2 paıyzy jáne C2c galogrýppasynyń 7,3 paıyzy kezdesedi. Iaǵnı qyrǵyz halqynyń keıbiri ózderin "Shyńǵys hannyń urpaǵy" dep sanasa bolady.

Qazaqtar

Qazaqtardyń DNQ-sy qyzyqty faktilerdi kórsetken. Júzge jatpaıtyn Tóreler ózderin tolyq Shyńǵysqannyń urpaǵymyz dep ataı alady. Zertteýlerge sáıkes, dál osy rýdan shyqqan qazaqtardyń 36 paıyzynyń geninde C2b galogrýppasy anyqtalǵan.

Jalpy tóreler  – Shyńǵys hannyń úlken uly Joshydan taraıtyn urpaq, qazaq dalasynda áleýmettik top. Olar qazaq rýlaryna qosylmaıtyn óz aldyna derbes qaýym bolyp sanalǵan. Tóreler ózderin «aqsúıek» qataryna jatqyzǵan. Qazaq qoǵamynda handar tek tórelerden shyqqan  sultandar arasynan saılanatyn.

XIX ǵasyrdyń aıaǵy men XX ǵasyrdyń basynda tórelerdiń sany 28 myńǵa jetken.

Qalmaqtar

«Shyńǵys hannyń urpaǵymyz» dep naqty aıta alatyn ulttardyń biri – qalmaqtar. Etnıkalyq ári genetıkalyq zertteýlerge sáıkes, bul halyq Shyńǵys hannyń úshinshi uly Úgedeıden taralǵan. s2b1b1 genine tán.

183 myń turǵyny bar Qalmaqstannyń 200-inde tikeleı osy gen kezdesken.

Usynǵan: Gúlim Jaqan