بەينەۋ اۋدانىنىڭ «سام» كەڭشارىندا ۇزاق جىل شوپان بولىپ، مال باققان جانە جاي شوپان بولىپ قانا قويماي، مال باسىن امان ساقتاۋ مەن ءتول باسىن وسىرۋدە وزگە ارىپتەستەرىنە ۇلگى بولا الارلىق جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزە بىلگەن بەگەيباي جەتپىسوۆ پەن ونىڭ زايىبى قانبيكە سارسەنبايەۆانىڭ ەسىمدەرى كوپكە تانىمال. بۇگىندە نەمەرە-شوبەرە ءسۇيىپ، ماعىنالى قارتتىق داۋرەندەرىن وتكىزۋ ۇستىندەگى ولاردىڭ ۇل-قىزدارى دا ەڭبەك مايدانىنىڭ بەلدى ءارى بەلسەندى جاۋىنگەرلەرى.
سوناۋ 80ء-شى جىلدارى شوپان اۋىلدارىنا سۋ تاسيتىن كولىكتىڭ جۇرگىزۋشىسى بۋدالاي ۇستاپ كىرەتىن گازەت-جۋرنالدار دالا توسىندە جەلمەن عانا سىرلاسىپ جۇرگەن جاندار ءۇشىن ناعىز جاڭالىقتىڭ جارشىسى بولاتىن. ءتىپتى، سول كەزدىڭ بالالارى دا گازەت وقۋعا قۇشتار بولدى ما، قايدام، ايتەۋىر ۇيگە كەلگەن مەرزىمدى باسپا ءسوز قۇرالدارىن بىر-بىرىمىزدەن تىعىپ، كەي كەزدە جارىسا وقىپ ماز-مەيرام بولاتىنبىز. بالاڭ كوڭىلىمىزدىڭ تۇكپىرىندە قالعان سول كەزدەردىڭ جاڭعىرىعىنا قۇلاق تۇرسەك، بۇل اۋلەت گازەت بەتىندەگى ماقتاۋلى مالشىلاردىڭ ءبىرى بولاتىن ءارى ونەرلى-ونەگەلى بىرنەشە ۇل-قىز تاربيەلەپ وتىرعان وتباسى رەتىندە دارىپتەلەتىن ەدى. ول كەزەڭنىڭ تالابى – ءار ءجۇز ساۋلىقتان كوبىرەك قوزى الۋ، ساپالى ەلتىرى تاپسىرۋ، وتاردى امان ساقتاۋ جوسپارلارى بولاتىن ەدى دە، بارلىق شوپاندار وسى مەجەنى ويداعىداي ورىنداۋعا قاجىماي-تالماي كىرىسەتىن. مال جايىن، دالا سىرىن بەس ساۋساعىنداي بىلەتىن بەكەڭنىڭ شارۋاشىلىقتى ۇيىمداستىرۋداعى ەرەن ەڭبەگى سول جىلدارى «ەڭبەك قىزىل تۋ» وردەنىمەن باعالاندى.
كەڭەستىك جۇيە ىدىراپ، كەڭشارلار بىتىراعان تۇستا بەكەڭ شوپاننىڭ قۇتتى تاياعىن بوساعاعا تاستاۋعا قيمادى. ەتەك-جەڭىن دەرەۋ جيناقتاپ، «سەيتىمبەت» اتتى جەكە شارۋا قوجالىعىن قۇرىپ ۇلگەرىپ، نارىق تالاپتارىنا ساي ءبىر جاعى كۇنكورىس قامى، ەكىنشى جاعىنان كاسىپكەرلىكتىڭ تىزگىنىن قولىنا الدى. بۇگىندە بەگەيباي اعا مەن قانبيكە اپا سام قۇمىنا كىرەبەرىس تۇستاعى قىستاقتا ءتورت تۇلىك مالدى ءوربىتىپ، نەمەرەلەرىنىڭ ماڭدايىنان يىسكەگەن اتا مەن اجەگە اينالدى. بۇل وتباسىندا تۋىلىپ، تاربيەلەنگەن التى ۇل مەن التى قىزدىڭ بۇگىندە ءارقايسىسى ءبىر ءۇي. «اكە كورگەن وق جونار» دەگەندەي، اكەنىڭ قۇتتى تاياعىن قولىنا ۇستاپ، مال شارۋاشىلىعىنا بەت بۇرعان جانىبەگى بولدى. ءوز الدارىنا وتاۋ تىگىپ، بالاپاندارىنىڭ الدى قاراقاناتتانا باستاعاندا ويلاماعان جەردەن اجال قۇشقان ساعيبەك پەن قازىبەك بولماسا، قالعاندارى اكە مەن شەشەنىڭ كوڭىلىن قۋانىشقا بولەپ، ءتۇتىندەرىن تۇتەتۋدە. پەرزەنتتەرى ءدارىگەرلەر، مۇعالىمدەر، مۇنايشى مەن ەكونوميست، ەلەكتريك سىندى الۋان ماماندىقتىڭ يەلەرى اتاندى. نەگىزى وتباسى ىنتىماعىنىڭ جاراسۋىندا، ۇرپاقتىڭ سالاماتتى بولىپ وسۋىندە كوبىنە-كوپ وتباسىنىڭ التىن قازىعى سانالاتىن ايەل-انانىڭ ورنى زور. ومىرگە ون ەكى بالا اكەلگەن «باتىر انا» قانبيكە سارسەنباي قىزىنىڭ وتاعاسىنىڭ شارۋاشىلىقتاعى جەتىستىكتەرىندە ۇلەسى زور، ءۇيىنىڭ ءتورىن سابيلەردىڭ كۇلكىسىنە تولتىرعان انا باۋ توقىپ، سىراعالاق اينالدىرىپ، اق ۇزىك، اق تۇندىكتى التى قانات اقبوز ءۇيدى سىڭعىراتىپ قوياتىن. بۇدان 15-20 جىل بۇرىن قانبيكە انانىڭ «اسىرەسە، قىزداردى وقىتىپ، ماماندىق الىپ بەرگەن دۇرىس. كۇنى ەرتەڭ وزگە بوساعانى اتتايتىن قىزدىڭ بارعان ۇيىنە، كۇيەۋىنىڭ تابىسىنا ۇنەمى جاۋتەڭدەي بەرمەي، ءوزىن ءوزى اسىراي الاتىن دارەجەدە بولعانى دۇرىس. ەر بالاعا كۇرەك تابىلادى، ال كۇرەككە تەزەك كوپ»، دەپ وتىرعانىن ەستىگەن ەدىم. سول سەبەپتى بولۋ كەرەك، بۇل ءۇيدىڭ قىزدارى تۇگەلدەي وقىپ، ءوز سالاسىنىڭ بىلىكتى ماماندارى اتاندى. ۇنەمى ءوقۋ-بىلىمدى ناسيحاتتاپ، ونەردى باعالاپ جۇرەتىن قانبيكە انانىڭ بۇلاي ايتۋىنىڭ سەبەبى دە بار ەكەن – ءوزى ونجىلدىق مەكتەپتى التىن بەلگىمەن ءبىتىرىپ، قازاقستاننىڭ وزگە وڭىرىندەگى ءبىر جوعارى دارىگەرلىك وقۋ ورنىنىڭ ستۋدەنتى اتانىپ، ەلگە قايتقان بويجەتكەندى كۇزدەگى وقۋىنا ۇلگەرتپەي اۋىل جىگىتى الا قاشقان ەكەن. وسىلايشا، ءوزى جەتە الماعان ارمانعا، وقۋعا قىزدارىنىڭ جەتۋىن كوكسەگەن ەكەن عوي انا كوڭىلى دەپ ويلايمىن. ال «وزگەنىڭ تابىسىنا كوز تىگۋ» تۋرالى ايتۋى ءبىر وتار قويدى ۇرشىقشا يىرگەن ايتۋلى اعا شوپاننىڭ جۇبايى بىرەۋگە جاۋتەڭدەي قويماسى بەلگىلى، دەمەك، نارىقتىق زامانداعى ءارالۋان جاعدايلاردى ەسكەرە وتىرىپ، قىز بالانىڭ دا قانداي قيىندىققا توتەپ بەرۋىن ايتۋى بولار دەپ توپشىلادىم. ءوزىنىڭ ون ەكى بالاسىمەن بىرگە قاينى-قايىنسىڭلىلەرىن قامقورلاپ، ولاردىڭ دا ءوز الدارىنا ءۇي بولىپ كەتۋلەرىنە كومەكتەستى. ال اتالار جولىمەن اعاشتان بۇيىم جاساۋ ىسىمەن دە اينالىسقان بەگەيبايدىڭ قولىنان شىققان ساندىق، شايساندىق، كەبەجە، بەلشىكتەر اۋىل-ايماقتا كەيبىر ۇيلەردەن كەزدەسىپ قالادى.
شارۋاشىلىق ءىسىن ۇيىمداستىرۋداعى ەڭبەكتەرى دە ەلەنبەي قالعان جوق. بۇدان 7-8 جىل بۇرىن شارۋاشىلىق باسشىسى رەتىندە ۇلكەن ۇلى الىبەك ەلباسى ن.نازاربايەۆتىڭ جارلىعىمەن «قۇرمەت» وردەنىمەن ماراپاتتالدى. ال الىبەككە شارۋانىڭ قىر-سىرىن ۇيرەتىپ، قىستا قىستاقتاعى، جازدا جايلاۋداعى جۇمىستاردىڭ باسى-قاسىندا بەكەڭنىڭ ءوزى جۇرگەنى انىق. اۋدان تۇرعىندارىنا تابيعي مال ونىمدەرىن ۇسىنىپ، كاسىپكەرلىكپەن شۇعىلداناتىن وتباسىنىڭ توعىز جولدىڭ تورابى دەپ تاڭداۋى بەينەۋگە تۇسكەن، وزبەكستان، تۇرىكمەنستان ەلدەرىنەن وسى وڭىرگە قونىس اۋدارعان ورالمان اعايىندارعا دەمەۋشىلىك ماقساتىندا ەت، ءسۇت، قۇرت، بالقايماق، ىرىمشىك اپارىپ بەرەتىن كەزدەرى دە بار ەكەن.
– كىشكەنتاي كەزىمىزدەن تاڭ الاگەۋىمنەن قورا باسىنان، قۇدىق ماڭىنان تابىلاتىن ەدىك. قارشادايىمىزدان تايعا ءمىنىپ، وتاردى ورىسكە قاپتاتقان كەزدەر كوز الدىمىزدا. ول كەزدەردە بالالىقپەن ۇيقىمىز قانباي نەمەسە الدەبىر اۋىلداعى ويىندارعا الاڭداپ، قويعا قينالا كەتكەن كەزدەرىمىز بولعان شىعار، ءبىراق مۇنىڭ ءبارى ءبىزدىڭ ەڭبەكتى باعالاپ، ۋاقىتتى بوسقا وتكىزبەي پايدالى ىسكە جۇمساۋىمىزعا، اتا-انامىزعا قولعابىس ەتۋگە ەڭ باستىسى، ءبىزدىڭ ەڭبەك ەتە الاتىن ازامات بولىپ قالىپتاسۋىمىزعا ىقپال ەتتى دەپ ويلايمىن. جوعارى وقۋ ورنىن بىتىرگەن مەنىڭ ماماندىعىم – ەكونوميست، قاي سالادا جۇرسەك تە اكەمىز بەن انامىزدان العان ءتالىم، كورگەن ۇلگى – ءبىزدىڭ جولباسشىمىز، – دەيدى ۇلى قىدىربەك.
مۇراتقا جەتكىزەتىن، ءومىردى ءساندى دە سالتاناتتى، ءماندى دە ماعىنالى ەتەتىن – ەڭبەك. بۋىنى قاتپاعان كەزدە سوعىس داۋىلىنا، اۋىر ەڭبەككە جونىن توسىپ، سودان كۇنى بۇگىنگە، ياعني 70-تەن اسىپ، 80-گە قادام باسقان شاعىندا دا ەڭبەكتەن قول ۇزبەگەن وتاعاسىنىڭ ءومىرى ەڭبەكپەن ءورىلدى دەي الامىز جانە بۇگىنگى ۇرپاق ەڭبەك مايدانىندا قايناعان قاجىرلى اعالاردىڭ قايراتىن ۇلگى ەتسە جاقسى بولار ەدى. سەبەبى، زامان، وعان ساي جۇيە مەن تالاپ وزگەرگەنمەن، ادال ەڭبەكتىڭ ءمانى جوعالمايتىنى، ءاربىر ادامعا باق-داۋلەت، ىرىس-نەسىبەنىڭ ەڭبەك ارقىلى كەلەتىن بەلگىلى.
دەرەككوز: ەگەمەن قازاقستان
