Álem tarıhshylary Shyńǵys han sarbazdarynyń tutqynǵa túspegenin, soǵys alańynda jaraly adamdar men ólikti qaldyrmaǵandaryn aýyzdarynyń sýy quryp jazǵan jáne ony jalǵandyqpen jala jaýyp, muny Shyńǵys hannyń qatygezdigimen túsindirgen, «bir adam tutqynǵa tússe, ondyqtyń basy túgel alynǵan» desti. Bul – qate. Biz ol suraqtyń jaýabyn myna joldardan tabamyz:
«Myńdyq noıandardyń balalary, on joldasy men bir inisin ertip keletin bolsyn! Júzdik noıannyń balalary bes joldasy men bir inisin ertip keletin bolsyn! Ondyq noıandar mánsapsyz adamdardyń balalary úsh joldasy men bir baýyryn ertip keletin bolsyn. Sóıtip, olar óz shyqqan jasaǵynan kúsh-kólikterin ákeletin bolsyn! Meniń serik-senimdilerime keletin myńdyq noıandardyń uldary on nókeri men kúsh-kólikterin óz myńdyqtarynan ákeletin bolsyn!» ("Altan Tobysh" Almaty – «Óner» baspasy. 1998 jyl. 92 bet). Árıne bir týǵan baýyrlar, aǵaıyn týystar men dostar birin-biri eshqashan jaý qolynda qaldyrmas edi. Buǵan kimniń qandaı daýy bar?
Bul salt Shyńǵys qaǵanǵa arǵy atalarynan mıras bolyp qalǵan. Álem bıleýshisi, qazaqtyń áıgili qaǵany Shyńǵys han babamyzdyń sarbazdary ol saltty múltiksiz oryndaǵan.
Bul saltty bizdiń qazaq áli kúnge deıin múltiksiz qatty ustanady. Áli kúnge qazaqtar birge týǵanynyń, baýyrlarynyń, atalastarynyń súıekterin jat jerde qaldyrmaı, týǵan jerine, kindik qany tamǵan jerge ákelip arýlap jerleıdi. Qandaı qashyqtyq bolsa da jetkizedi. Ol artynda qalǵandardyń paryzy.
Qazaq balasy úshin bul paryzdy oryndaýdyń shegi qoıylmaǵan.
«Kezinde: «Asqar bıik taýlarym,
Ketemin degen oıda joq,
Ketirdi dushpan jaýlarym» dep kúńirene jyrlap, tájik jerinde ómirmen qosh aıtysqan kúresker aqyn, joryq jyraýy Qalnıaz Shopyq ulynyń (1816–1902) tilegi aradan bir ǵasyrdan asa ýaqyt ótkende qabyl boldy, armany oryndaldy. Onyń súıegi Mańǵystaýdaǵy Qarataýdyń eń bıik shyńynda ornalasqan «Adaı Ata – Otpan taý» keshenine qarasty qorymǵa alǵash bolyp jerlendi.
Qazaqtyń san myńdaǵan jyldardan beri jalǵasyn taýyp, úzilmeı kele jatqan kókpar oıynynyń shyǵý tarıhy osyǵan baılanysty. Naǵyz kókparshylar salmaǵy 50 keliden asatyn serkelerdi qoldanǵan. Maqsaty, at ústinde soǵysa júrip jaralylar men ólikterdi jaý qolynda qaldyrmaı, jınap alýǵa mashyqtaný.
Qojyrbaıuly Muhambetkárim, Mańǵystaý
