قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترi س.ز. قايىربەكوۆانىڭ نازارىنا

قازاقتىڭ «نە قورلىق كوردىڭ» دەيتىن زەكىمە ءسوزى بار. ءوز ەلىڭدە تۇرىپ، وزگە ءتىلدى بىلمەگەنىڭ ءۇشىن ومىرىڭە ءقاۋىپ ءتونۋ – ەڭ ۇلكەن قورلىق. سول قورلىقتى كورىپ وتىر بۇل قازاق.

جاقىندا ءبىر تانىسىم مىناداي وقيعا ايتىپ ەدى. قىتايدان كوشىپ كەلگەن ورالمان دوسى قاتتى سىرقاتتانىپ اۋىرىپ، جەدەل جاردەم شاقىرتادى. جەدەل جاردەم كەلگەننەن كەيىن ناۋقاستىڭ جاعدايىن ايتايىن دەسە، كەلگەن قىزمەتكەرلەر ءورىستىلدى ەكەن. ناۋقاستىڭ قانشا ۋاقىتتان بەرى اۋىرىپ جاتقاندىعىن، قىزۋى قانشا رەت كوتەرىلگەندىگىن الگى اق حالاتتىعا ايتىپ جەتكىزۋ مۇمكىن بولماپتى. قازاقشا ايتسا: «گوۆوريتە پو رۋسسكيي! يا نە پونيمايۋ!» – دەپ ءدۇرس ەتكىزگەن ەكەن. «جەتى قاراڭعى ءتۇن. كورشى ۇيعىردى وياتىپ، مىناعان ورىسشا ءتۇسىندىرىپ بەرشى دەگەننەن گورى وسىلاي جاتىپ ولە سالعان جاقسى» – دەپتى الگى بەيباق.

تۇك تۇسىنبەگەن دارىگەر حال ۇستىندەگى ادامدى اقىرى اۋرۋحاناعا الىپ كەتكەن كورىنەدى. باسقاسى باسقا. ءدال وسى جەدەل جاردەم قىزمەتكەرلەرى مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەيدى دەگەن نە سۇمدىق؟! بۇل انا تىلىندە سويلەيتىن الاش بالاسىن سىيلاماۋ عوي! سوندا ول قىزمەتكەرلەر قانداي كريتەرييلەر بويىنشا جۇمىسقا قابىلدانادى؟ ەگەر جاردەمگە ءزارۋ ادام ءولىپ كەتسە، نە بولار ەدى؟ ءولىم تاريحىنا «اۋرۋ سيمپتومدارىن تۇسىندىرە الماي قايتىس بولدى» دەپ جازار ما ەدى؟ كىم ءبىلسىن...

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ستاتيستيكالىق اگەنتتىگىنىڭ ۇسىنعان اقپاراتتارىنا سۇيەنەر بولساق، قازاقستاندا بارلىق ماماندىقتاعى دارىگەرلەر سانى 2010 جىلى 63855 ادامدى قۇراعان. ال، ورتا مەديسينالىق قىزمەتكەرلەر سانى 143822. سانى كوپ، ءبىراق ساپاسى سىن كوتەرە بەرمەيتىن قىزمەتكەرلەر كاسىبي ساۋاتتى بولعانىمەن، مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋ باعدارلاماسىن تولىعىمەن جۇزەگە اسىرماۋدا. اتالمىش جاعداي بىرنەشە رەت ورىن العانىن ءوز كوزىمىزبەن دە قوردىك. مەديسينالىق كومەك كورسەتەتىن قىزمەتكەرلەردىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرمەۋىنىڭ كەسىرىنەن كوپتەگەن پروبلەمالار اۋىلدا دا تۋىندايدى. ءوزىڭىز ويلاپ قاراڭىزشى! ءسىز قاتتى سىرقاتتانىپ، كومەككە دارىگەرلەردى شاقىردىڭىز. ەڭ جاقىن جەردەگى جەدەل جاردەمدى شاقىرعانىڭىزبەن، ءسىز اۋىلدا تۇراسىز. جانىڭىزعا باتقان دەرتتەن ءولىپ كەتۋگە شاق قالعاندا دارىگەردە جەتتى دەيىك. سورىڭىزعا ءبىر اۋىز قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن ورىس ۇلتىنىڭ وكىلى نەمەسە ءوزىمىزدىڭ «قارا ورىس» كەلسە نە بولاسىز؟ ول ەشتەڭەنى تۇسىنبەگەندىكتەن، مۇلدە قاراما-قايشى ەمدەۋ شارالارىن جاساسا، ولگەن جەرىڭىز سول ەمەس پە؟!

اتا زاڭىمىزدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭ قىمبات قازىناسى – ادام جانە ادامنىڭ ءومiرi، قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارى دەپ انىق جازىلعان. ەندەشە جەدەل جاردەم قىزمەتكەرلەرىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرمەۋى مەملەكەت قۇرۋشى 10 ميلليون قازاقتىڭ ءومىرىن، قۇقىعىن اياققا تاپتاۋمەن بىردەي دەمەسكە شاراڭ جوق. ەشكىم ەرىككەننەن دارىگەردىڭ كومەگىنە جۇگىنبەيدى. جانى قينالعان كەزدە ناۋقاسقا مەدەۋ بولا الماعان اق حالاتتىلاردى، سونىڭ ىشىندە جەدەل جاردەم قىزمەتكەرلەرىن مەملەكەتتىك اتتەستاسيالاۋدان وتكىزۋمەن قاتار مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋى بويىنشا ارنايى سىناق تاپسىرتۋ قاجەت. بۇل ولاردىڭ جۇمىسقا قابىلدانۋى مەن جۇمىس ساپاسىنىڭ ولشەمى، كورسەتكىشى بولۋعا ءتيىس.

تۇسىنىكسىز نۇسقاۋلىق

كۇندە اشۋلى وتىراتىن، جازۋى قيسىق-ميسىق دارىگەردىڭ كابينەتىنەن  تۇك ءتۇسىنىپ بولمايتىن ءبىر جاپىراق قاعازدى قۇشاقتاپ، ءدارىحاناعا جۇگىرەسىڭ. ارى قاراي قالاداعى بارلىق ءدارىحانالاردى شارلاپ، الگى ءدارىنى تابا الماي شارق ۇراسىڭ. سوسىن ءبىر ترانسكيبەر شىعىپ، الگى جازۋدى ءتۇسىنىپ، ءتيىستى ءدارىڭدى اكەلىپ بەرەدى. قىمبات ءدارىنى، قالتاڭنىڭ تەسىگى كورىنگەنشە اقشاڭدى شىعىنداپ تۇرىپ ساتىپ الاسىڭ. سوسىن الگى «ءدارىسىماقتىڭ» نۇسقاۋلىعىنا كوز جۇگىرتەسىڭ.  استاپىراللا! قازاقشا جازىلعان نۇسقاۋلىقتى ءتۇسىنۋ قيامەت قايىم. ساۋاتسىز قۇراستىرىلعان، قالاي بولسا سولاي اۋدارىلعان نۇسقاۋلىقتى وقيمىن دەپ اۋرۋىڭىزعا اۋرۋ قوساسىز...

مىسالعا، «حيمفارم» كومپانياسىنان شىعارىلاتىن «اۆيسەننا» اتتى بالزامىنىڭ نۇسقاۋلىعىنا بىلاي دەپ جازىپتى:«سيپاتتاماسى. وزىنە ءتان ءيسى بار، قىزىلداۋ قوڭىردان، لاعىل قىزىل تۇستەن قىزىل تۇسكە دەيىنگى قىزىل سۇيىقتىق». ەندى ءتۇسىنىپ كور! ءدارىنىڭ ارتىق دوزالانۋى دەگەن جەرگە: «سيپاتتالماعان» دەپ قويىپتى. ءدارى دارمەك مولشەردەن ارتىق پايدالانىلعانى سيپاتتالۋشى ما ەدى؟ انىقتالماي ما؟ دارىلىك ءونىمدى پايدالانۋعا بولمايتىن ايرىقشا نۇسقاۋلارىندا «جۇرەك جەتكىلىكسىزدىگى بار ناۋقاستارعا ساقتىقپەن قولدانۋ كەرەك» دەگەن سويلەمدى وقىدىق. جۇرەك جەتكىلىكسىزدىگى دەگەن ءسوز بار ما قازاقتا؟

تىزبەلەپ كورەلىك:

ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى مەديسينالىق جانە فارماسيەۆتيكالىق قىزمەتتى باقىلاۋ كوميتەتى ءتوراعاسىنىڭ بۇيرىعىمەن (اتى مەن بۇيرىق ءنومىرى كورسەتىلمەپتى) بەكىتىلگەن «حەربيون پاكىستان پۆت لتد» اتالاتىن ءوندىرۋشىنىڭ «ينستي» اتتى تۇماۋعا قارسى ۇنتاعىنىڭ (سۋدا ەريدى) نۇسقاۋلىعىندا «جوتەل ورتالىعىن باسەڭدەتەتىن پرەپاراتتارمەن، سونداي-اق قاقىرىقتىڭ تۇزەلۋىن ازايتاتىن دارىلىك زاتتارمەن ءبىر مەزگىلدە قابىلداۋ ۇسىنىلمايدى» دەپ جازىلعان. «جوتەل ورتالىعىن باسەڭدەتەتىن»، «قاقىرىقتىڭ تۇزەلۋىن ازايتاتىن» دەگەن سوزدەردى قالاي تۇسىنۋگە بولادى. بۇل قازاق ءتىلىن قالاي بولسا سولاي پايدالانۋدىڭ ناقتى كورىنىسى ەمەس پە؟!

 «اسيكلوۆير» ءدارىسىنىڭ باسقا دارىلەرمەن ءوزارا ارەكەتتەسۋى جايلى نۇسقاۋلىقتا «1 گ پروبەنەسيدتى قابىلاعاننان كەيىن 1 ساعاتتان سوڭ اسيكلوۆيردى تاعايىنداعاندا، اسيكلوۆيردىڭ جارتىلاي شىعار كەزەڭى جانە «قان پلازماسىنداعى كونسەنتراسياسى-ۋاقىت» قيسىعى استىنداعى اۋماعى تيىسىنشە 18 ي 40% ۇلكەيدى... وسىلايشا جولمەن شىعارىلاتىن بارلىق پرەپاراتتار اسيكلوۆيردىڭ قان سارىسۋىنداعى كونسەنتراسياسىن كوبەيتۋى مۇمكىن» دەپ جازىلىپتى.

توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى، دارى-دارمەك ۇسىنۋشى كومپانيالاردان ءاربىر پرەپاراتتىڭ مەملەكەتتىك تىلدەگى نۇسقاۋلىعىن دۇرىس جازۋدى زاڭ جۇزىندە قاتاڭ تالاپ ەتۋ قاجەت. ەگەر جوعارىداعىداي قويىرتپاق اۋدارمالار جالعاسا بەرسە، قاراپايىم تۇتىنۋشى زارداپ شەكپەسىنە كىم كەپىلدىك بەرەدى؟