اقشوقىدا قۇنانباي قورىمى بار. شىلدەنىڭ شىلىڭگىر ىستىعىندا ابايدىڭ دەنەسىن جەتكىزە الماي قالعان جەر – وسى. تۇركىستانداعى قوجا-احمەت ياسساۋيگە بارۋ ءۇشىن شاۋىلدىردەگى ارىستان بابقا سوعاتىنى سەكىلدى، ابايعا بارماي جاتىپ الدىمەن قۇنانبايدىڭ باسىنا قۇران وقۋ كەرەك دەيدى جەرگىلىكتى حالىق. ارىستانباب ءياسساۋيدىڭ ۇستازى بولسا، قۇنانباي – ابايدىڭ اكەسى. تەك سونان سوڭ بارىپ اباي مەن شاكارىمگە ات باسىن بۇرسا بولادى. اباي اۋدانىنان شىققان نە، وسكەمەننەن كەلە جاتقان جولاۋشىعا ابايدىڭ قىستاۋى جول ۇستىندە. سوندىقتان كەلۋشىلەر ءبىرىنشى اقىننىڭ قىستاۋىنا باس سۇعادى. ءتىپتى قۇنانباي قورىمىنىڭ بار ەكەنىن بىلمەيتىندەر دە كوپ. اباي ۇيىندەگى ەكسكۋرسوۆود اپايلار جول سىلتەپ جىبەرمەسە. قورىمدا قۇنانباي، وكىل بالاسى ىزعۇتتى مەن تۋعان ۇلى ىسقاق، ابايدىڭ ۇلدارى ءابدىراحمان مەن ماعاۋيا، ءابىشتىڭ ايەلى ماعريپا جاتىر. ءابىش قايتقاندا اتاسى وسى كەلىنىنە جوقتاۋ شىعارىپ بەرگەنى بار. كەلەسى ەسىگىنەن كىرسەڭىز، ابايدىڭ ولەڭدەرىن تۇڭعىش باستىرۋشى ىسقاقتىڭ ۇلى كاكىتاي جاتىر. بۇل ەكى ۇلكەن زيراتتان شىعىپ، ەسىگىن بەكىتىپ وڭعا قاراي شىعىڭىز. ابايدىڭ ۇرپاقتارى ماعاۋيانىڭ بالاسى جاعىپاردىڭ زيراتىن كورەسىز. قاسىندا مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ەكىنشى ايەلى بولعان، جازۋشى ۇزىن شاشىن ءورىپ، تاراتۋدى جاقسى كورگەن كاميلا بار. ولاردىڭ ءبىر شەتىندە اقىن ۇرپاقتارىنىڭ ىشىندە سوعىستا جوعارعى شەنمەن ورالعان ماعاۋيانىڭ نەمەرەسى يشاعى جاعىپارقىزىنا ورىن بۇيىرىپتى. كوزىنىڭ تىرىسىندە «اتامۇرا» كورپوراسياسىن باسقارىپ تۇرعان مۇحتار قۇل-مۇحاممەدتىڭ قاۋلىسىمەن ءسىڭلىسى عازەل ەكەۋى ءومىربويى ارنايى شاكىرتاقى الىپ تۇرعان. يشاعى اپاي 2014 جىلى 92 جاسقا كەلىپ دۇنيەدەن وتكەن. نەگىزى ابايدىڭ ۇرپاقتارى ۇزاق جاسايتىنىن بايقادىق. ونشاقتىسى سوعىسقا اتتانىپ، يشاعى اپايدان باسقاسى قايتىپ ورالماعان. بۇل كىسى جيىرما جاسىندا مايدانعا سۇرانىپ، اۆياسيا تەحنيگى بولىپ جۇمىس ىستەگەن. ءومىر بويى قازاقفيلمدە ىستەگەن عازەل جاعىپار قىزى وسى ءۇش كىسىنىڭ سول جاعىنا جايعاسقان. اتاقتى «قىز جىبەك» فيلمىندە «جىبەك بولۋعا لايىق قىز وسى» دەپ مەرۋەرت وتەكەشوۆانى تاۋىپ بەرگەن دە عازەل اپاي ەدى. مارقۇمدارعا قۇران باعىشتاپ ماشينەمىزگە قاراي جىلجىدىق. اباي مەن ءدىلدانىڭ ۇيلەنگەن جەرى دە وسى ماڭدا ەكەن. ءتىپتى قىستاۋلارىنىڭ ورنى بار كورىنەدى. وندا تۇڭعىشتارى اقىلباي دۇنيەگە كەلگەن. شەتەلدىڭ مۋزەيىنە نە تاريحي ورنىنان بارا قالساڭىز «اقىن جولاۋشىلاپ كەلە جاتىپ مىنا جەردە ات سۋىتقان» دەپ تە بەلگى قويىپ، ونى اسپەتتەپ ايتىپ وتىرادى. ال ءبىزدىڭ ۇلى اقىننىڭ قىستاۋى بارىن جەرگىلىكتى جۋرناليستەردەن ەستىگەنىمىز بولماسا، ەسكەرتكىش تۇرماق، ءبىر بەلگىسىن بايقاي المادىق. شالعاي اۋىلدىڭ اتى بەلدەن كەلەتىن بيىكتىكتەگى شىنتاق پەن ساۋساقتىڭ اراسىنداي عانا اعاشقا جازىلادى. «اقشوقى» دەگەن جازۋ دا ءدال سونداي. كوشەنىڭ بويىندا ەلەۋسىز عانا تۇر. جولباسشىلارىمىز بولماسا ءبىز دە تاپپاس ەدىك.
«…كوپ جاساماي، كوك ورعان، جاراسى اۋىر جاس ءولىم»
قۇنانباي قورىمىنان سولعا بۇرىلىپ، 15 شاقىرىم جۇرسەڭىز، قازاق تاريحىنداعى قوس عاشىقتىڭ ءبىرى ەڭلىك – كەبەكتىڭ ەسكەرتكىش-مازارىنا كەزىگەسىز. بۇل 1785 جىلى بولعان قايعىلى وقيعا ەدى. كەبەك توبىقتى رۋىنان بولسا، ەڭلىك – نايماننىڭ قىزى. تۋىلا سالا اتاستىرىلعان اتالى باتانى بۇزىپ، ەكى جاس ءبىر-بىرىن ۇناتىپ، ەلدەرىنىڭ كەلىسىم بەرمەسىن ءبىلىپ جارتاسقا قاشىپ كەتەدى. بۇل ۋاقىت توبىقتى مەن نايمان اراسىنىڭ ۋشىعىپ، بىتپەيتىن داۋدان داۋعا جالعاسقان زامان ەدى. ەكەۋىن تاۋىپ العان اتقامىنەرلەر اقساقالداردىڭ شەشىمىمەن الگى اقشوقىدان 15 شاقىرىم جەرگە دەيىن ات قۇيرىعىنا بايلاپ ولتىرەدى. ول شەشىم ەكى جاقتىڭ جەرىندە ەمەس، شەتكى اقشوقى دەپ اتالاتىن ۋاق جەرىنىڭ توبەسىندە شىعارىلعان ەكەن. ءجىپ ۇزىلگەن تۇسقا ەكى جاستى جەرلەپتى. بۇل جەرگە دەيىن ەكەۋى دە ەندىگى ءولىم قۇشىپ قويعان ەدى. اباي شاكارىمگە «ەڭلىك-كەبەك» پوەماسىن جازدىرادى. وندا ەڭلىكتىڭ ولەر الدىندا ءۇش ءوتىنىشى ايتىلىپ، اقساقالدار وعان رۇقسات بەرەدى. ءبىرىنشىسى كەبەگىمەن ارىزداسۋ بولسا، ەكىنشىسى – ەكەۋىن بىرگە قويۋ.سوڭعىسى ەكەۋىنەن تۋعان بالانى كەڭگىرباي بيگە تاپسىرۋ ەدى. العاشقى ەكى تىلەگىن ورىنداعان جۇرت ءۇشىنشىسىن ءتىپتى ۇمىتىپ تا كەتەدى. ءسابي ايدالادا شىرىلداعان كۇيى شەتىنەپ كەتكەنگە ۇقسايدى. دوستار، بۇل پوەمانى مەكتەپتەگى ادەبيەت وقۋلىعىنان وقىپ الساڭدار بولادى. سونداي-اق قازاقتىڭ ەڭ ءبىرىنشى تەاترداعى قويىلىمى دا «ەڭلىك – كەبەكتەن» باستالعانىن بىلەتىن بولارسىڭدار. سپەكتاكلدى مۇحتار اۋەزوۆ 1917 جىلى ابايدىڭ ەكىنشى ايەلى ايگەرىمنىڭ وتاۋىندا تويعا كەلگەن قاۋىمنىڭ نازارىنا ۇسىنادى. ورتاعا ساندىق قويىپ ءوزى سۋفلەر، ءوزى رەجيسسەر، ءوزى دراماتۋرگ بولادى. سۋفلەر دەپ رولدەگىلەر ءسوزىن ۇمىتىپ قالعاندا تەك سوعان ەستىلەتىندەي ەتىپ سىبىرلاپ وتىراتىن ادامدى ايتادى. ول زاماندا ايەل ادامدار جۇرتتىڭ الدىنا شىقپايتىن. سول سەبەپتى بارلىق ءرولدى جىگىتتەر ويناپ شىعادى. عاشىقتاردى وزدەرى ويلاپ تاۋىپ العان زاڭ ءۇشىن عانا، ەكى جاقتىڭ جالعان نامىسىنا بولا ازاپتى ولىمگە قيىپ، قۇرباندىققا شالعان جالعىز ءبىز ەمەس ەكەنىن ۇمىتپاڭدار، بالالار. ۇرپاعى باباسىنا نالىعان اۋىر وقيعالار ءار ەلدىڭ دە تاريحىندا بار.
شىڭعىستىڭ باۋىرىندا
ابايدىڭ جەرىنە كۇندە كەلىپ جاتقان جوقپىز. كۇن باتقانشا تاريحي جەرلەردىڭ اياعىمىز جەتكەنىنە دەيىن كورىپ شىعۋعا كەلىسكەنبىز. كەلەسى باعىتىمىز – مۇحتار اۋەزوۆتىڭ اۋىلى ءبورىلى. اۋەزوۆتىڭ مۋزەي-ۇيىنە بارماقپىز. بەلگىلى ابايتانۋشى، شەجىرەشى قارت بەكەن يسابايەۆتىڭ بالاسى، مۇراجاي جەتەكشىسى شاھجان يسابايەۆتىڭ اڭگىمەسىن تاڭداماقپىز. ءبورىلى اينالاسى ون ۇيگە دە جەتپەيتىن الاقانداي عانا اۋىل ەكەن. شاھجان اعا ءا دەگەننەن سەمەيدەن اۋەزوۆ مۋزەيىنە دەيىنگى جول ۇستىندە تۇرعان تاريحي جەرلەردى ءتىزىپ بەردى. شىعىستا جيدەيبايدى «اقىندار مەككەسى» دەپ اتايدى ەكەن. سەمەيدەن شىعابەرىستەگى جەردى اباي زامانىندا شاعىل دەيتىن. قىمىزدىڭ ۇياسى بولعان جەر. قالاعا التى شاقىرىم. اتا-بابالارىمىز ادەيى قالاعا جاقىن جەردەن بيە بايلاپ، سەمەيگە بارىپ ساتقان. ودان بەرى قاراي سەمەيدەن 24 شاقىرىمدا ورنالاسقان بالتاوراق دەگەن جەر بار. ول كەزىندە ۋاق ەلىنەن شىققان مۇراتباي ەسىمدى بايدىڭ ەگىندى جەرى بولىپتى. ابايدىڭ شاكىرتى كوكپايدىڭ قالجان ەسىمدى اقىن قىزى بولعان. اباي ەركەلەتىپ قالىش دەپ اتاپ وتكەن. قالجان اپا مۇراتبايدىڭ نەمەرەسىنە ۇزاتىلعان. قىزىن بەرگەندە كوكپاي قۇدالارىنا: «قىزىم اقىن بولسا دا، سەندەردىڭ اۋىلدارىڭدا كەلىن. ايتىسقا، ويىن-جىرعا شىعارماي، تىيىڭدار»، – دەپ ءوتىنىش ايتقان ەكەن. ۋاقىت وتە كەلە قاراكەسەكتەن اقىن كەلىپتى. قىزى وسى اۋىلعا تۇرمىسقا شىققان ەكەن. بۇل ەلگە قۇدا. «وسى اۋىلعا كوكپايدىڭ اقىن قىزى شىقتى دەپ ەستىپ ەدىم. شاقىرساڭدارشى، قۇداشامەن ايتىسا وتىرايىق»، – دەيدى. بارسا ۇيدەن اتاسى شىعىپ، كوكپايعا سەرت بەرگەنىن، كەلىنىن جىبەرە المايتىنىن ايتىپ قايتارىپ جىبەرەدى. كەشقۇرىم كەلىنىن جەڭگەلەرى اقىرىن عانا ۇيىنەن شىعارىپ جىبەرگەن كورىنەدى. اقىن جاتقان ءۇي الدىنا ءتۇسىپ جاتسا، جيرەن ساقالدى، ەلۋگە كەلگەن ەگدە كىسى قولىنا دومبىراسىن ۇستاپ، اتتىڭ ۇستىندە وتىر ەكەن. قالىش اپا ىشىنەن «ۇلكەن كىسى ەكەن، ادەپتى اقىن بولار» دەپ ويلايدى. بۇل ويدى اقىن شال الىستان-اق وقىپ قويسا كەرەك، دومبىراسىن قاعىپ-قاعىپ جىبەرىپ:
«مەن ءوزىم شال بولسام دا، قاتقان شالمىن،
ولەڭنىڭ ءدام-تۇزىن تاتقان شالمىن.
كەلىنجان-اۋ، كوزىڭدى نەگە سالدىڭ؟
سەندەي قارىنداستىڭ قاسىنا جاتقان شالمىن»، – دەيدى. قالجان اپا بولسا «ويباي-اۋ، مىنا كىسى ادەپسىز اقىن ەكەن» دەپ اشۋلانادى دا، دومبىراسىن قولعا الادى:
«مەن ءوزىم اۋىلىما كۇندە-كۇندە كەلە بەردىم، كەلە بەردىم،
اق تاناعا ءمىنىپ الىپ جەلە بەردىم، جەلە بەردىم.
كەلە جاتسام الدىمدا قۋ باس جاتىر،
قاتقان شالدىڭ قۋ باسى دەپ تەبە بەردىم، تەبە بەردىم»، – دەگەن ەكەن. ءقازىر قالجان كوكپاي قىزىنىڭ ءقابىرى سوندا جاتىر.
ءبىز بارعان ابايدىڭ مۋزەي-ۇيىن 95 جىلدىعىندا م.اۋەزوۆ جوندەتكەن ەكەن. ول ۋاقىتقا دەيىن ءۇيدىڭ جاعدايى نە بولعانىن جازدىق. ابايدىڭ اتىن ءوشىرۋ ءۇشىن كەڭەس وكىمەتى ءقابىرىن قازىپ، سۇيەگىن وڭتۇستىككە جىبەرمەكشى بولعان ەكەن. ابايدىڭ ۇرپاقتارى، اۋىل اقساقالدارى كوتەرىلىپ امان قالعان. ال 1940 جىلى اقىننىڭ باسىنا مۇحتار اۋەزوۆ كوكتاس قويعان. ول ءقازىر اباي مەن شاكارىمنىڭ قابىرىنە كىرگەن جەردە بۇرىشتا تۇر. بالتاوراقتان بەرى كۇشىكباي بۇلاعى بار. كۇشىكباي باتىر سول جەردە 21 جاسىندا قازا تاپقان ەكەن. كارتا بويىنشا كىشى ارقالىق دەپ اتالادى. توبىقتى رۋى قۇنانباي كەزىندە جىلقىمىزدى باتىستا بالقاشتان، شىعىستا ەرتىستەن سۋارامىز دەگەن ەكەن. ەرتىس دەگەندى ۋاق ەلى ەستىپ قويىپ مارقانى سويىپ، قۇيرىعىمەن بۇلاقتاردى تىعىنداپ تاستاپتى. توبىقتىنىڭ جىلقىشىلارى ەلىنە قايتىپ، «ويباي، بايەكە بۇل جەردىڭ سۋى ارام بولىپ، جىلقىلار قىرىلىپ جاتىر» دەپ شۋلايدى. سودان توبىقتى جىلقىلارىن كەرى قايتىرىپ الادى دا، ۋاقتار كۇشىكباي اسۋىن ساقتاپ قالادى. قازاقتىڭ وسى رۋشىلدىعى مەن بىر-بىرىنەن جەر مەن سۋدى قىزعاناتىن ەسكىلىگى قالىپ بارا جاتقانى قۋانتادى. ودان بەرى ءبىز تۇرعان جەردەن ون بەس شاقىرىمدا ۇشتوبە كورىنەدى. شاكارىم اتامىزدىڭ اكەسى قۇدايبەردىنىڭ قىستاۋى بولعان جەر بۇل. ۇشتوبەدە 1886 جىلى ميزام، ياعني تامىز ايىندا قۇنانباي مىرزا دۇنيەدەن وتكەن. بەرى قاراي ءبىراز جۇرسەك، ءبورىلى ماڭىنا جەتەمىز. مۇندا بىرنەشە قاراعان بار. باسقاراعان، اياققاراعان، بۇيرەكقاراعان، بەستاماق، اقتاماق دەپ بولىنەدى. اياققاراعان – بۇل جەردەن سولتۇستىككە قاراي ءبىر جارىم شاقىرىم، مۇحتار اۋەزوۆتىڭ كىندىك قانى تامعان جەر. اۋەزوۆتىڭ «كوكسەرەك» رومانىن وقىدىق، وسى اتتاس ءفيلمىن كورىپ، قۇرماشتى اياپ جۇرەگىمىز اۋىردى. قايتا فيلمدە قۇرماش جارالانسا دا امان قالادى. كىتاپتا عوي ءتىرى قالمايتىنى. ءبورىلى اتاۋىنان-اق قاسقىر تولى ايماق ەكەنىن بىلۋگە بولادى. مۇنداي اۋىلدان شىققان جازۋشىنىڭ دا ءبورى جايىندا جازباۋى مۇمكىن ەمەستەي.
اباي بيلىككە قالاي كەلگەن؟
ءبىز كەلگەن جاق – ابايدىڭ اۋىلى قاسقابۇلاق. قاسقابۇلاق بەسكە بولىنەدى. اۋىل وتىرعان جەر شاكارىم بۇلاعى، ءارى قاراي ءۇش شاقىرىم اباي تۋعان قاسقابۇلاق، تاكەجان بۇلاعى، تومەن قاراي 700 مەتردە ىنىلەرى ىسقاق قاسقابۇلاعى بار. كۇنباتىسقا قاراي سوڭعىسى شولپان قاسقابۇلاعى. شولپان – انەت رۋىنان شىققان جاس قىز، شەشەك اۋرۋىنان قايتىس بولعان. «اباي جولىندا» جىگىتەكتىڭ بارىمتاشىسى بازارالى تاكەجاننىڭ 500 جىلقىسىن ايداپ كەتەتىنى وسى شولپان بۇلاعىندا بولعان وقيعا. ءبارى كۇنگە قاسقايىپ قاراپ تۇرعاندىقتان قاسقابۇلاق اتالىپ كەتكەن. بۇلاقتاردان جيىرما شاقىرىم، ۇزىندىعى 30-40 شاقىرىم بولاتىن جەر ەرالى اۋليە جازىعى دەپ اتالادى. ەرالى باتىر، بي بابامىز كەڭگىربايدىڭ ۇلى. مىنەزى قاتتى ادام بولعان. كەڭگىرباي وزىنەن كەيىن بيلىككە ادام قالدىرماقشى بولعاندا ءبارى ءوز بالالارىڭدى نەگە قويمايسىڭ دەسەدى. «ءوز بالالارىمنىڭ قانداي ەكەنىن كورمەي تۇرمىن با؟» دەپ بيلىككە ەكى ۇمىتكەردى ۇسىنادى. ءبىرى – وسكەنباي، ەكىنشىسى – بورانباي بي. ەكەۋىن ەل ارالاتىپ جىبەرەدى. بورانباي توي تويلاتىپ كەلسە، وسكەنباي ءىس تىندىرىپ ءجۇرىپتى. كەڭگىربايدى ءبارى بي اتا دەپ اتاعان ەكەن. «بي اتا، شىڭعىستى الدىق، نايماننان، باتايدان بوساتتىق. ەندى مىنا باۋىردى ۋاقتاردان قاشان بوساتامىز؟ باۋىر دا ءبىزدىڭ جەر عوي»، – دەيدى. شارۋاعا يكەمدىلىگىن سەزە قويعان كەڭگىرباي جيىن شاقىرىپ، بيلىكتى وسكەنبايعا بەرگەن ەكەن. ودان بيلىك قۇنانبايعا ءتيىپ، اكەنىڭ ءىسىن اباي جالعايدى. نەگىزى جازىق كوكجايلاق دەپ اتالادى. «اباي جولى» رومانىندا دا كوكجايلاق جەرى اتالاتىن. ءبىراق ول قامباردىڭ كوكجايلاعى بولسا، بۇل توبىقتىنىڭ كوكجايلاعى ەكەن. ودان ەڭلىك – كەبەك جەرلەنگەن جەر، ارى قاراي شاڭتيمەس توبەسى تۇر. وندا تايماق كولى بار. تايماق اتاقتى ماماي باتىردىڭ نەمەرەسىنىڭ قۇرمەتىنە قويىلعان ەكەن. كەلەسىسى – اقشوقى. اباي اتامىزدىڭ ءدىلدا اپامىزعا ارناپ سالعان قىستاۋى سوندا. قۇنانباي ابايدى، تاكەجاندى، ىسقاقتى ءبىر كۇندە ۇيلەندىرىپ، ءبىر جەردەن جەكە قونىس بەرگەن. سوندا تاكەجان: «اكەمىز ءادىل ەمەس. ءبىز نە قۇمادان تۋدىق پا؟ بۇكىل ۇرپاقتار شىڭعىستىڭ شويىنىندا وتىر»، – دەپ قۇنانبايدىڭ بايبىشەسى كۇڭكەنىڭ اۋىلىنا بارىپ، قورا تۇرعىزا باستايدى. بايبىشە اشۋلانىپ وتاعاسىنا حابارشى جىبەرەدى. قۇنانباي تاكەجانعا قايتسىن دەگەن بۇيرىعىن جولداعاندا: «اكەمە سالەم ايتىپ بار. مەن بۇل جەردەن قوزعالمايمىن. ەرتەڭ ەل باسى بۇزىلىپ كەتەدى. ءبىز دە شىڭعىستان جەر الۋىمىز كەرەك»، – دەپ جاۋاپ بەرەدى. ونىسى دۇرىس ەكەن دەگەن قۇنانباي كۇڭكەگە جيدەبايدىڭ جانىنان قىستاۋ سالىپ بەرەدى. اباي مەن ىسقاق اكەمىزگە قارسى كەلمەيمىز دەپ اقشوقىدا قىستاۋ سالعان. مىنە وسى جەرگە دەيىنگى تۇس شىڭعىستىڭ باۋىرى دەپ اتالادى. اباي ەلى سەمەيدەن مىڭ مەتر جوعارىدا تۇر. ىسقاقتىڭ ايەلى مانىكە وتە ادۋىندى كىسى بولىپتى. «ەڭكەيسەك ەرتىسىمىز، شالقايساق شىڭعىسىمىز» دەگەندە وسىنى مەڭزەگەن ەكەن.
اۋەزوۆتىڭ ناعىز مۋزەيىن الماتىدان كورەسىز
بورىلىدەگى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ءمۇراجاي-ۇيى 1990 جىلى اشىلعان. شىڭعىس جەرىمەن تانىسىپ بولعان سوڭ ۇيدەگى ۇلكەن بولمە اۋەز اتانىڭ بولمەسىنە وتتىك. وسى جەردە مۇحتار ومارحان ۇلى تىزەرلەپ وتىرىپ اتاسىنان حات تانىعان. بولمەدە ابايدىڭ حاتشىسى مۇرسەيىتتىڭ داپتەرلەرى تۇر. ابايدىڭ اۋىزشا ايتقان ولەڭدەرىن كوشىرىپ وتىرعان. ودان ءۇش داپتەر ساقتالعان. ەكى داپتەرى الماتىداعى ادەبيەت ينستيتۋتى قورىندا بولسا، بىرەۋى اباي مۇراجاي-قورىندا ساقتاۋلى. قابىرعادان مىناۋ ەڭسەلى ءۇيدىڭ العاش سالىنعانداعى بەينەسىن كوردىك. كادىمگى سامان قورا. ونى العاش اباي سالدىرىپتى. ايگەرىمگە ارناپ سالعان قىستاۋى ەكەن. وسىندا تۇرىپ جاتقانىندا مۇحتاردىڭ اتاسى اۋەز قوناققا كەلەدى. قۇنانبايدىڭ ءتورتىنشى ايەلى نۇرعانىمنىڭ ءىنىسى عوي. ابايعا: «جيەنجان، قالاعا جاقىن جەردە تۇرىپ، بالالارىمدى ورىس مادەنيەتىمەن تانىستىرعىم كەلەدى. كوزىن اشسام با دەيمىن»، – دەيدى. اۋەز اراب، پارسى، شاعاتاي ءتىلىن بىلگەن ادام. ءا دەگەننەن وسى قىستاۋىن بوساتىپ بەرىپ، ءوزى ارالتوبە دەگەن جەردەن قىستاۋ سالادى. مۇحتار اۋەزوۆ بورىلىدە سوڭعى رەت 1943 جىلى بولعان ەكەن.
مۇحتارعا كوپ كومەگى ءتيىپ، اكە-شەشەسى قايتىس بولىپ، ءوزى وقۋعا كەتكەندە وسى ۇيگە قاراپ قالعان ءبىر ادام – رازاق. قولدا بار مالدى پۇلداپ مۇحتارعا جىبەرىپ وتىرعان دا وسى كىسى. سامارقاننىڭ بالاسى. اكەسى قايتىس بولىپ، ومارحان ۇلى دەپ جازىلعان. قۋدالاۋدى كورگەن. ءقازىر سۇيەگى قاراعاندىدا جاتىر. اباي مەن مۇحتاردىڭ اراسىندا توعىز جۇپ قىز الىپ، قىز بەرىسكەن. بۇل ۇيدە نۇرجامال ومارحان، عاليا قاسىمبەك، قارىنداسى رۋحيا ءبارى بىرگە تۇرعان. كىمنىڭ قايدا تۇرعانىن م.اۋەزوۆ قايىم مۇحامەتحانعا كورسەتىپ كەتكەن ەكەن. جازۋشىنىڭ ايۋى بويىنشا ءۇي قايتا سالىنىپ شىققان. مۇحتاردىڭ مۋزەيى ءوزى قولدانعان زاتتاردان گورى، فوتوسۋرەتتەرگە تولى ەكەن. بۇل ۇيگە جازۋشى تۇرعان ءۇيدىڭ قانداي بولعانىن كورۋ ءۇشىن مىندەتتى تۇردە سوعۋ كەرەك. ال ناعىز مۋزەيىن الماتىداعى م.تولەبايەۆ كوشەسىندەگى مەموريالدى مۋزەيىنەن كورۋگە بولادى كورۋگە بولادى.
تاڭشولپان تولەگەن
