قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ جالاقىسى تومەن قىزمەتكەرلەردىڭ ايلىعىن 1 شىلدەدەن ەمەس، 1 ماۋسىمنان باستاپ كوتەرۋ تۋرالى تاپسىرما بەردى.

«ۇكىمەتكە بيۋدجەت سالاسىنداعى جالاقىسى تومەن قىزمەتشىلەردىڭ جالاقىسىن كوتەرۋدى 1 شىلدەدەن ەمەس، 1 ماۋسىمنان باستاۋ تۋرالى تاپسىرما بەردىم»، - دەپ جازدى توقايەۆ.  

ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل شەشىم ءبىر ميلليوننان استام ازاماتتىق جانە مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ جاعدايىنىڭ جاقسارۋىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى.

ەسكە سالا كەتسەك، اقپان ايىندا نۇرسۇلتان نازاربايەۆ بيۋدجەت سالاسى قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسىن 2019 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنەن باستاپ 30 پروسەنتكە كوبەيتۋدى تاپسىرعان بولاتىن.

ال 2018 جىلدىڭ ەكىنشى توقسانىنداعى دەرەكتەرگە جۇگىنەتىن بولساق، ەلدەگى بۇقارانىڭ كىرىسى 9،3 پايىزعا ارتقان.  بىلتىر ءدال وسى ۋاقىتتا بۇل كورسەتكىش 113،7 مىڭ تەڭگە بولسا، ءقازىر 121،7  مىڭ تەڭگەگە ءوسىپتى. ءبىراق وسى كىرىستىڭ 6 پايىزىن ينفلياسيا جەپ قويىپ وتىر.

راس، بىزدە زەينەتكەرلەرگە، مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە،  تۇرمىسى تومەن وتباسىلاردىڭ الاتىن جاردەماقىسىنا جىل سايىن مەملەكەت تاراپىنان قاجەتتى ۇستەماقى قوسىلىپ وتىرادى. ءبىراق ۇستەماقى قوسىلعان سايىن قىمباتشىلىق تا حالىقتى قىسا تۇسەدى. ماسەلەن، ارقىلى كەلتىرىلگەن دەرەكتەرگە جۇگىنسەك،  2015 جىلى حالىقتىڭ كىرىس كوزى رەسپۋبليكا حالقىنىڭ ءارقايسىسىنا شاققاندا 76،575 تەڭگەنى قۇراعان. 2016 جىلى بۇل كورسەتكىش 99،3 مىڭ تەڭگەگە وسسە،  2017 جىلى 113،7 مىڭ تەڭگە بولعان. دەگەنمەن جىل سايىن كىرىسى ءوسىپ وتىرسا دا، الەۋمەتتىڭ الەۋەتى ايتارلىقتاي جوعارى ەمەس.

سالا ماماندارىنىڭ پايىمداۋىنشا، ناق قازىرگى قالىپتاسىپ وتىرعان ەكونوميكالىق جاعدايدا حالىققا ماردىمسىز ۇستەماقى قوسىلىپ وتىر.

«مىسالى، بىزدەگى ورتاشا جالاقى كولەمى 120 مىڭ تەڭگەنىڭ اينالاسىندا.  ال ەندى ءقازىر ءبىر ايعا ەڭ از دەگەندە ازىق-تۇلىك ساتىپ الۋعا 60-70 مىڭ تەڭگە كەتەدى. قالا حالقىنىڭ تولەيتىن كوممۋنالدىق قىزمەتاقىسى بار. اۋىل حالقىنىڭ جەم-شوبىنەن باستاپ وتىن-سۋىنا دەيىن قىمباتتاعان. الداعى ۋاقىتتا دا قىمباتشىلىقتىڭ وسپەيتىنىنە قاتىستى ەشبىر ينستانسيا كەپىلدىك بەرە المايدى. ءبىز ءقازىر الەۋمەتتىك از قامتىلعان توپتارعا ۇلكەن سالماق ءتۇسىرىپ وتىرمىز.. سوڭعى بەس جىلدا حالىقتىڭ اقشانى تاماقتان ۇنەمدەۋى كوپ نارسەنى اڭعارتادى»،-دەدى ەكونوميست-ساراپشى داۋرەن ارىن.

ساراپشى داۋرەن ارىننىڭ ايتۋىنشا، ۇكىمەت كەلەر ەكى جىلدا ساۋاتتى شەشىمدەر قابىلداۋى ءتيىس. اسىرەسە ەلدەگى ورتاشا جالاقى مەن ەڭ تومەنگى كۇن كورىس دەڭگەيىنە قاتىستى ناقتى شەشىمدەر قابىلدايتىن كەزەڭ جەتتى. ول ءۇشىن مامان ايتىپ وتىرعانداي حالىقتىڭ ازىق-تۇلىك تۇتىناتىن سەبەتىنەن باستاپ، ورتاشا جالاقى كولەمى، كۇن كورىس دەڭگەيى قايتا سۇرىپتالۋى قاجەت.

«دامىعان ەلدەرمەن ءبىزدىڭ ورتاشا جالاقى مولشەرىن سالىستىرۋدىڭ ءوزى ىڭعايسىز. ءبىراق ءبىز وركەنيەتكە ۇمتىلعان ەل بولعاندىقتان ولاردىڭ جاقسى جاعىن الىپ قالۋعا تىرىسۋىمىز كەرەك. ءبىرقاتار دامىعان ەلدەردە ورتاشا جالاقى مولشەرى 4500 دوللاردى قۇرايدى. مۇنداي جالاقى الاتىن بولسا، حالىقتىڭ جاعدايى ءسوزسىز تۇزەلەر ەدى. سوندىقتان بىزگە بولاشاقتا جۇمىسپەن قامتۋدا دۇرىس باعىتتى ۇستانۋ قاجەت. مىسالى،  كورەيا حالقى جۇمىسپەن قامتۋ كەزىندە ءوندىرىستى ۇجىممەن باسقارۋ ءتاسىلىن جاقسى مەڭگەرگەن. ولار حالىقتىڭ پىكىرىمەن ساناسا بىلەدى. كوپتەگەن ەلدەر  وزدەرىنىڭ تابيعي بايلىعىن ادام رەسۋرسىن دامىتۋ ءۇشىن پايدالانادى.  ءبىرىنشى كەزەكتە ادام كاپيتالىن دامىتۋدى قولعا العان مەملەكەتتەر ءقازىر ۇتىلمايدى. سوندىقتان بىزگە دە وسى باعىتتى ۇستانۋ كەرەك»،- دەيدى داۋرەن ارىن.

ەكونوميست مامانداردىڭ بايىپتاۋىنشا،:

ا)  ينفلياسيا جەپ قويعان حالىقتىڭ اقشاسى قايتۋى ءۇشىن ورتاشا جالاقى كولەمىن ءوسىرۋ كەرەك. بۇل اسىرەسە مەملەكەتتىك قىزمەتتە جۇرگەن الەۋمەتتىك قىزمەتكەرلەرگە قاتىستى ايتىلىپ وتىرعان ۇسىنىس.

ءا) ۇكىمەت مونوپوليستەرگە شەكتەۋ قويا ءبىلۋى كەرەك. تاريف باعاسىن قولدان كوتەرۋگە، گاز، جانار-جاعارماي باعاسىن ورىنسىز قىمباتتاتۋعا جول بەرىلمەۋى قاجەت.

ۆ) حالىق ەڭ كوپ تۇتىناتىن ونىمدەر ارزان بولۋى ءۇشىن مەملەكەتىك ارزان دۇكەندەر جەلىسى اشىلسا ءجون بولادى. ول دۇكەندەرگە ونىمدەر زاۋىتتان شىققان ءوز باعاسىمەن جەتكىزىلىپ وتىرسا اناعۇرلىم ارزان بولادى.

«مىنە، ۇكىمەت وسىرگەن جالاقىنى ينفلياسيا جەپ قويماۋى ءۇشىن الدىمەن وسى ىسپەتتى شارالاردى ورىنداۋعا ءمان بەرۋ كەرەك» دەيدى ماماندار.

قارلىعاش زارىققان قىزى