قۇران كارىم – كوپتەگەن مۇعجيزالارعا باي كىتاپ. وعان سوڭعى جىلدارداعى عىلىمي جەتىستىكتەر مەن جاڭالىقتار تولىق دالەل. سونداي-اق، بۇدان كەيىن دە قۇران كارىمنىڭ ءاربىر سويلەمى، ءاربىر ءسوزى، ءتىپتى ءاربىر ءارىبى سان-سالالى زەرتتەۋلەرگە ارقاۋ، توم-تومداعان ەڭبەكتەرگە جۇك بولارى انىق.

سونىمەن ءبىز بۇگىن قۇرانداعى «داۋىسقا» قاتىستى عىلىمي مۇعجيزاعا توقتالماقپىز. اللا تاعالا قۇران كارىمدە بىلاي دەيدى: «اياعىڭدى اڭداپ باسىپ، داۋسىڭدى باسەڭدەت. شىنىندا داۋىستاردىڭ ەڭ جامانى – ەسەكتىڭ داۋىسى»، (لۇقمان سۇرەسى 19-ايات). اللا تاعالا بۇل اياتتا ادام بالاسىن جۇرىستە بايىپتى دا سالماقتى بولۋعا ءارى داۋىس كوتەرىپ سويلەمەۋگە شاقىرۋدا. سونداي-اق، ەشبىر سەبەپسىز داۋىس كوتەرىپ، بەي-بەرەكەت ايقايعا باساتىن ادامداردىڭ داۋىسىن ەسەكتىڭ داۋىسىنا تەڭەۋدە. ياعني، اللا تاعالا داۋىستاردىڭ ەڭ جامانى رەتىندە ەسەكتىڭ اقىرعانىن مىسالعا كەلتىرىپ تۇر.  

سونىمەن قاتار، ءابۋ ھۋرايرا (ر.ا.) جەتكىزگەن حاديستە پايعامبارىمىز (س.ا.ۋ.) بىلاي دەگەن: «اتەشتىڭ داۋىسىن ەستىگەندە، اللادان مەيىرىم تىلەڭدەر. سەبەبى ول پەرىشتەنى كورەدى. ال ەسەكتىڭ اقىرعانىن ەستىسەڭدەر،  اللادان پانا سۇراڭدار، ويتكەنى ەسەك شايتاندى كورەدى».

ەندى مىناعان نازار اۋدارايىق، بۇگىنگى تاڭدا بىلىكتى عالىمدار ءار ءتۇرلى تولقىنداعى دىبىستاردىڭ ادام اعزاسىنا تيگىزەر اسەرىن زەرتتەپ شىقتى. ياعني، ولار ادام قۇلاعىنىڭ قانداي جيلىكتەگى داۋىسقا قانشا ۋاقىت شىداي الاتىندىعىن انىقتاعان. ماسەلەن:

* داۋىس جيىلىگى 45 دەسيبەلگە جەتسە، مۇنداي داۋىستا ادام ۇيىقتاي المايدى.

* 85 دەسيبەلگە جەتسە، قۇلاققا قاتتى سالماق تۇسەدى.

* 90 دەسيبەلگە جەتسە، بۇل داۋىستىڭ الدىندا 8 ساعاتتان ارتىق تۇرۋعا بولمايدى.

* 100 دەسيبەلگە كوتەرىلسە، وعان 2 ساعات قانا شىداۋعا بولادى.

* 110 دەسيبەلگە جەتسە، ادامنىڭ قۇلاعى جارتى-اق ساعاتقا شىداي الماق.

* جيىلىك 160 دەسيبەلگە جەتەتىن بولسا، ادامنىڭ قۇلاعى بۇل داۋىسقا شىداي الماي، كەرەڭ بولىپ قالۋى دا مۇمكىن.

ال ەسەكتىڭ داۋسى 100 دەسيبەلدەن ارتىق. سوندىقتان دا ادام قۇلاعىنا ەسەكتىڭ داۋسى اۋىر كەلەدى. ءتىپتى ونى ەستۋ – قۇلاققا زيان. سونىمەن ءسىز كۇتكەن قۇراننىڭ «داۋىس» مۇعجيزاسى وسى جەردە ايقىندالادى.

ياعني ەسەك داۋسىنىڭ ادام قۇلاعىنا كەرى اسەرى مەن زيانى جاقىندا عانا عىلىمي اكۋستيكا سالاسىندا ناقتى دالەلدەندى. ال بۇل ماسەلە وسىندان 15 عاسىر الدىن قۇران كارىمدە كەلگەن. سوندىقتان دا داۋىس كوتەرىپ سويلەۋ – ادەپسىزدىك قانا ەمەس، ادام بالاسىنىڭ دەنساۋلىعىنا زياندى بولعان جامان ادەت. ال ورتاشا دەڭگەيدە، بايىپتى سويلەۋ – كوركەم مىنەز-قۇلىقتىڭ جارقىن ۇلگىسى.

بۇل سيپاتتار تۋرالى اللا تاعالا پايعامبارىمىزعا (س.ا.ۋ.) بىلاي دەگەن: «(مۇحاممەد ع.س.) ولارعا اللانىڭ مەيىرىمى بويىنشا، جۇمساق سىڭاي بايقاتتىڭ. ەگەر تۇرپايى، قاتال جۇرەكتى بولساڭ ەدى، ارينە، ولار ماڭايىڭنان تارقاپ كەتەر ەدى. سوندىقتان ولاردى كەشىرىم ەتىپ، ولار ءۇشىن جارىلقاۋ تىلە دە ءىس جونىندە ولارمەن كەڭەس قىل. سوندا قاشان قارار بەرسەڭ، اللاعا تاۋكەل ەت. نەگىزىنەن اللا تاۋەكەلشىلەردى جاقسى كورەدى» (ءال-يمران سۇرەسى، 159-ايات).

ءيا، جوعارىدا كەلگەن اياتتا ادام بالاسىن كوركەم مىنەزدى بولۋعا شاقىرۋمەن قاتار، داۋىستىڭ اكۋستيكالىق عىلىمي نەگىزدەرىنە يشارا جاسالعانىن كوردىك. ەندەشە، ءبىز مىناعان انىق سەنىم بىلدىرەمىز: جىلدار ءوتىپ، زامان وزعان سايىن قۇران اقيقاتى عىلىمي نەگىزدە قۋاتتالىپ، ونىڭ اللا تاراپىنان تۇسكەن يلاھي كىتاپ ەكەنىنە ادامزاتتىڭ كوزى جەتە تۇسپەك. ويتكەنى، اللا – عاليم، بارلىق نارسەنى ءبىلۋشى.  

باۋىرجان مىرزاقۇل